مزارات ایران و جهان اسلام

این قلعه در 2کیلومتری شرق قاین وبر حاشه بزرگراه آسیایی قرار گرفته دورادور آن اراضی کشاورزی وقفی است . مجموعه ی سفالهای منقوش و متنوع اطراف قلعه مربوط به قرن سوم و چهارم تا دوره قاجاریه می باشد. این قلعه چون در اراضی هاجر آباد قرار گرفته بنام جهر آباد یا هاجر آباد اشتهار دارد.پلان آن مر بعی در اضلاع 30متر و در 4گوشه آن 4برج مدور واقع است . فضاهای متعددی داشته که متاسفانه بخش اعظم آنها از بین رفته است . برجها در سه طبقه بوده که دو طبقه آن پوشیده و طبقه فوقانی رو باز و جهت دیدبانی مورد استفاده بوده است.
راهروی باریک پلکانی از درون برجها به قسمت دید بانی ارتباط پیدا می کند. عمده مصالح ساختمانی بنا ازخشت است . این قلعه تدافعی بوده و در هنگام حمله مهاجمان مردم به داخل حفاظتی مورد استفاده کاروانها بویژه مسافران هرات بود. تا ضمن استراحت در برابر حملات راهزنان در امان  باشند . پراکنده شدن سفالها در مقیاس وسیع می تواند نشان از یک تمدن شهر نشین پیشرفته ای باشد. در صورت بازسازی قلعه به دلیل همجواری آن با بزرگراه قاین بیرجند می تواند بعنوان یک مرکز رفاهی گردشگری بین راهی مورد استفاده قرار گیرد. این اثر به شماره 4570در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است (منبع نوشتار)  .

در جنوب شهر قاین بر دامنه کوه بنایی متفاوت قرار دارد که ناخودآگاه تو ررا وادار به بالا رفتن از پله ها می کند و کمی بالاتر در می یابی که یکی از مفاخر قرن چهارم خراسان آرمیده است.

حکیم بوذر جمهر قاینی سیاستمدار ادیب و عارق و شاعر اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری قمری اسن که در دربار سلطان مسعود غزنوی خدمت میکرده است وی به زبان فارسی و عربی سخن میگفته و از وی اشعار وقصیده هایی به جای مانده که قصیده بهاریه او از شهرت خاصی بر خوردار است حکیم نظامی عروضی سمرقندی در کتاب چهار مقاله خود اورا در ردیف شعرایی چون عنصری ، عسجدی ، فرخی ، منوچهری و مسعود سعد سلمان قرار داده است بوذر جمهر بعد از مرگ سلطان محمود تا زمان فروپاشی حکومت غزنویان در دربار سلطان مسعود غزنوی به سر برد و در اواخر حکومت غزنویان از غزنه که پایتخت بود به قاین امد و پس از مدتی به سال 21 هجری در گذشت مقبره حکیم بوذر جمهر در فاصله چهار کیلومتری جنوب غربی شهر قاین و در دامنه کوهی موسوم به کوه ابوذر قرار دارد بنای مقبره از بناهای قرن ششم و هفتم هجری است به فرم چلیپایی و با معماریی بسیار زیبا ساخته شده است بنا دارای سه صفه غیر مسطح است که شامل بخشهای مختلف نظیر طاق نماها ، مقبره ، برج ، شمع خانه ، زائر سرا ... میباشد . در دوره های تیموری ، صفویه ، قاجاریه و پهلوی بخشهای مختلفی به بنا افزوده شده و یا مورد مرمت قرار گرفته است تزیینات گچ کاری گنبد از زیباترین بخشهای اثر می باشد مصالح اصلی در ساخت بنا سنگ گچ و اجر است در خت بنه 700 ساله ای نیز در کنار این مقبره وجود دارد که به زیبایی اثر افزوده است این اثر با ارزش تاریخی به شمار 2759 در سال 1379 شمسی در فهرست اثار ملی ایران به ثبت رسیده و هم اکنون اقدامات مرمتی توسط اداره میراث فرهنگی قاین و با همکاری اداره اوقاف و امور خیریه در حال انجام میباشد.(برداشت از سایت شهرداری قاین)

این منزل قدیمی متعلق به خانواده سلطانی از بزرگان قاین بوده و اصل بنا متعلق به دوره زندیه است که در دوران قاجار و پهلوی تغییراتی در آن به وجود آمده و فضاهایی به آن اضافه شده است.بنای منزل قدیمی سلطانی پلانی مستطیل شکل دارد و دارای پیشخوان، هشتی ورودی، دالان، ایوان تابستانی و زمستانی و فضاهای نشیمن مطبخ و انبار است.هم اکنون در موزه های خانه تاریخی سلطانی قاین آثار، تصاویر، زندگی نامه بزرگان و مشاهیر و و گوشه ای از آداب و رسوم، حرفه ها و مشاغل سنتی شهرستان قاینات به نمایش گذاشته شده است.

از مسیر کوه که بالا می روم با خود می اندیشم اینجا همان جایی است که ملا حسین قاینی بعد از بازگشت از الموت و بر طبق دستو خداوند الموت حسن صباح آنرا باز سازی کرد و مرکز فرماندهی  قلاع قهستان نمود . چه نفس ها که در دامنه این کوه به شماره افتاده اند و چه طرح ها و نقشه ها که در این بلندی طراحی گردیدند و چه بسا نقشه بسیاری از جان های به پایان رسیده در اینجا ریخته شده است.

برای مطالعه بقیه مطلب همین جا را کلیک کنید

 این دو عکس مربوط به پارک باغ ملی قاین است که از دو زاویه متفاوت گرفته شده است.

روستای آفریز مرکز دهستان آفریزبخش سده شهرستان قاینات در فاصله 50کیلومتری جنوب غربی قاین واقع شده است . روستای آفریز به علت وجود مرقد منور امام زاده زید الناراز گذشته تاکنون مشهور بوده و احتمالا قبل از ورود امامزاده بسال 203ه-ق دایر بوده در عصر شاه اسماعیل صفوی بدلیل توجه وی به بارگاه امام زاده بر اهمیت و رونق آفریزافزوده شده است .

زندگینامه امامزاده زید النار

پس از آنکه امام رضا (ع) مجبور به پذیرش مقام ولایتعهدی توسط مامون شد ، محمد بن موسی را که قبلا خروج کرده و محبوس گردیده بود  از حبس برآوردند و خلعتی فاخر پوشانیده ، با اسب های عربی و غلامان رومی به نزد علی بن موسی فرستادند و مورد عفو قرار گرفت.

"در خلال این احوال نیز چنان اتفاق افتاد که زیدبن موسی در نواحی بصره و کوفه خروج کرده ، آتش در خانمان آن مردم انداخت که به زیدالنار اشتهار یافت. چون این خبر به مامون رسید ، لشکری به ریاست فضل بن سهل بدان سوی فرستاد و به گرفتن زید فرمان داد . زید محبوس گردیده و همچنان مقید به مرو رسانیدند . زید و برادرش محمد

برای مطالعه بقیه مطلب همین جا را کلیک کنید

روستای روشک در 21 کیلومتری شهرستان قاین واقع شده واز جمله محصولات مهم آن زرشک وزعفران می باشد آمار رسمی جمعیت روستا بر اساس سرشماری سال 1385 به تعداد خانوار : 36 می باشد:

این بنای تاریخی مذهبی به استناد کتبیه سر در آن در سال 1230 هجری قمری توسط فردی بنام میر سمیع بنا شد. بنای اولیه آن با خشت و گل بوده و در سال 1341توسط کربلائی حسن بهشتی تجدید بنا گردید اما در زلزله 9شهریور 1347تخریب ومجددا در سال 1351بازسازی شد.با توجه به مصالح موجود و شواهد تاریخی احتمالا بنای مسجد خضری مربوط به دوره صفویه می باشد.
این مکان شامل دو قسمت است یکی مسجد و دیگری حسینیه که کاملا چسبیده هستند و در ظاهر یک واحد محسوب میشوند.زیر بنای مسجد 565متر و زیر بنای حسینیه 385که در مجموع 1000متر مربع وسعت دارد.
این بنا دارای دو شبستان چسبیده به هم بوده که یکی از شبستانها در سمت شمالی قرار داشته و ستوندار بوده وپوشش آن طاق وچشمه است که چشمه ها با گنبد های عرقچین پوشیده شده بر روی سر ستونهای بسیار ساده ستونهای مسجد سوار شده است شبستان جنوبی دارای سه دالان طویل بوده و هر دالان توسط دیواری از دیگر دالانها جدا شده و توسط روزنه هایی که در دیوارها ایجاد شده دالانها با یکدیگرمرتبط اند محراب اصلی بنا که بسیار ساده می باشد در این بخش از شبستان قرار دارد.پوشش راهروها گهواره ای و با طاق نیم دایره اجرا شده ورودی این بنا بسیار ساده بوده که از طریق یک راهروی کوتاه با شبستان ستوندار شمالی ارتباط دارد.نمای بنا آجر با بند کشی فتیله ای بوده که د رحال حاضر بر روی آن یک لایه اندود سیمان کشیده شده است . دو ورودی دیگر در اضلاع غربی و شمالی قرار داردکه از آنها به ندرت استفاده می شود.
با توجه به اینکه شهر قدیمی خضری در اطراف مسجد جامع قرار داشته محدوده حریم مسجد از جهت باستان شناسی اهمیت خاصی دارد.این مسجد به شماره 6653در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.

مطلب فوق از سایت www.gayen.com برداشت شده است.

 مسجد جامع قاین واقع در مرکز شهرستان قاین از آن بناهایی است که عظمت آن هر بیننده ای را مقهور می کند و به فکر وا می دارد. ساختمان مسجد ناخوداگاه تبحر گذشتگان را در معماری به تو یادآوری می کند بطوریکه اگر اولین بار این مسجد را ببینی ناخوداگاه چشم از آن بر نمی داری چون به هر سو بنگری عظمت است و زیبایی و تعجب که نیاز به تفکر دارد.

مسجد در حال حاضر در درون پارکی قرار گرفته است و نمای شرقی و غربی وشمالی آن بسیار زیبا و چشم نواز است.

این مسجد  به صورت دو ایوانی است و تنها اثر تاریخی با قیمانده از شهری است که ناصر خسرو در سال 444 هجری از آن دیدن کرده است و در مورد آن چنین می گوید : « شهری بزرگ و حصین است و گرد شهرستان خندق دارد و مسجد ادینه به شهرستان اندر و آن جا که مشهود است تاقی بزرگ است چنانچه بزرگتر از آن در خراسان ندیدم و آن طاق نه در خورد مسجد است و امارات شهر همه به گنبد است »
علاوه بر ناصر خسرو افراد دیگری نیز چون مارکوپلو سیاح و جهانگرد ونیزی و ابن حوقل و حمد الله مستوفی نیز از این مسجد یاد کرده اند ، شکوه و عظمت ایوان این مسجد آن چنان است که هر بیننده ای را مجذوب خویش می سازد
در مورد تاریخ احداث اولیه مسجد عقاید مختلفی است بطوریکه برخی معتقدند این مسجد بر روی بقایای یک آتشکده ساسانی ساخته شده است و برخی همانند ناصر خسرو زمان احداث آن را اوایل قرن پنجم هجری ذکر کرده اند با توجه به زلزله خیزی قاین احتمالا این مسجد در دوره هایی تخریب و مجددا مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است بر طبق کتیبه های قدیمی که در بخش فوقانی محراب ضلع جنوب غربی قرار گرقته نام جمشید بن قارن بر روی آن نقر شده که به سال 769 هجری مسجد را بازسازی نموده است . این مسجد از دو قبله متفاوت بر خوردار است که یکی به سمت بیت المقدس و دیگری به سمت کعبه ساخته شده است .

مساحت مسجد 1470 متر و زیربنای ان 1050 متر مربع می باشد ایوان اصلی آن که از شاهکارهای معماری اسلامی است دارای 18 متر ارتفاع 11 متر عرض و 22 متر طول میباشد .
این بنا در سال 1316 هجری شمسی به شماره 295 در فهرست اثار ملی کشور به ثبت رسیده و تحت حفاظت و مرمت میراث فرهنگی قرار دارد

بسیاری معتقدند از قلعه کوه تا دژ مرکزی شهر ومسجد جامع یک تونل زیر زمینی وجود داشته و مورد استفاده بوده. احتمال دارد این معبر با مسیر کاریز جعفر آباد یکی باشد که در نزدیکی قلعه کوه معبرش مجزا می گردد.اگر کاوشهای باستان شناسی انجام شود شاید بتوان بسیاری از شگفتی ها را شناسایی و معرفی نمود.

 مسجد جامع دارای دومحراب است گرچه این مسجد جزو قدیم ترین مساجد ایرانی می باشد ولی محرابهای آن ربطی به تغییر قبله ازمسجد الاقصی به مکه ندارد احتمالا یا ناشی از اختلاف اهل سنت و تشیع در محاسبات قبله یابی بوده یا محراب انتهایی ایوان یک نیایشگاه باشد.

ابو محمد حسن ابن منصور مشهور به ابوالمفاخر از رجال علم دیانت و سیاست فقیه ، محث و ریاضیدان قرن ششم هجری است .
ابو محمد در قاین به شغل قضاوت می پرداخت و بر اثر شهرت فوق العاده از سال 547 هجری سلطان بهرام شاه اورا به غزنین فراخواند و به عنوان وزیر خود بر گزید او تا مدت 29 سال بدین منصب باقی ماند وی در ایام کهولت به قاین بازگشت و در همان جا از دنیا رفت.
بنای فعلی مقبره شیخ ابوالمفاخر در سده سیزدهم هجری ظاهرا بر روی ویرانه های بنای قبلی و در داخل قبرستان و مزرعه بلهری احداث شد
این بنا دارای پلان چهار طاقی است که با مصالح آجر ساخته شده است بنا فاقد سنگ لوح یا کتیبه است و از سادگی خاصی بر خوردار است
این اثر تارخی به شمارخ 2377 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید ه است به قاصله حدود 1.5 متری این بنا مقبره دیگری وجود دارد که از قدمت بیشتر بر خوردار است و به دوره صفویه تعلق دارد بنا به اضهارات مطلعین محلی این مقبره متعلق به دختر یکی از حکام شهر قاین به نام ابو تراب بوده است.

قلعه تاریخی سده در غرب آرین شهر( سده )در 45 کیلومتری جنوب شهر قاین واقع شده است.
با عنایت به فرم معماری قلعه می توان ساخت و ساز آن را به دوره تیموری نسبت داد. سفالینه هایی متعلق به قرون سوم و چهارم هجری تا عصر قاجاریه از محوطه درونی بنا و اطراف آن بدست آمده که بیانگر تداوم زندگی در آنجا می باشد. این بنا دارای پلانی شش ضلعی دراندازه های متفاوت است. 9 برج بلند پایداری لازم را به جرزهای بنا داده اند ونیازهای دیده بانی ونگهبانی را نیز بر آورده کرده اند. ورودی قلعه با دو برج درطرفین ساخته شده که درون برجها به ارتفاع حدود 150 سانتیمتر به شکل توپر بنا شدهاست.
روی این جرز مدور، سه طبقه بنا قرار گرفته که در هر طبقه روزنه هایی باریک جهت دیده بانی تعبیه گردیده است. دواشکوب ازاین برج مسقف بوده واشکوبه سوم روبازمیباشد. غلامگردشی به ارتفاع 5/5 متر دورادور دیوارهای داخلی قلعه را فرا گرفته کهدسترسی به فضای داخلی برجها را میسر کرده که اکنون جز شواهدی مختصر چیزی از آن برجای نمانده.ورودی قلعه در ضلع شرقی قرار گرفته و سنگی مدور به قطر 60/2 متر آن رامسدود می کرده است.ضخامت دیوارهای قلعه بین 20/1 تا 90/1 متر متغیر است و آثارخندقی در ضلع جنوبی و غربی آن به نظر می رسد.(شماره ثبت آثار ملی:5939  ) 

مطلب فوق از سایت فرهنگی آموزشی قاین برداشت شده است .

روستای خونیک گدار یکی از روستاهای بخش مرکزی شهرستان قاینات می باشد.فاصله خونیک گدار تا مرکز شهرستان(قاین)20کیلیو متر می باشد که در قسمت جنوب شهرقاین واقع است. این درختان سرو بیش از هزار سال قدمت دارند. 

منبع: عکسخانه قهستان