مزارات ایران و جهان اسلام

این بقعه در ده کیلومترى جنوب خاورى شهر سارى، در میان قبرستان بزرگ روستا قرار گرفته است. بقعه به شکل مستطیل به ابعاد 8×6 متر با بام حلب سر است. دو اتاق تو در تو دارد و درب آن از جانب مشرق باز مى شود. قبر امامزاده در اتاق دوّم قرار دارد که صندوق چوبى نسبتاً قدیمى با قاب آلت از قبر امامزاده محافظت مى کند.

نحوه لمبه کوبى و استفاده از شیرسر و پلور، مزار را به دوره قاجاریّه مرتبط مى سازد. شالوده بنا از خشت و گل و آجر است که در تعمیرات مکرر اصالت خود را از دست داده است.

زمین زیارتگاه حدود پنج هکتار است که از آن به عنوان قبرستان استفاده مى کنند و درختان تنومند زیادى در آن مشاهده مى شود.

به نظر مى رسد که وى همان سیّد عبدالجبّار بن جعفر الملک الملتانى بن محمّد بن عبدالله بن محمّد بن عمر الاطرف بن امام على(علیه السلام) است که بهمراه برادر و برادرزادگان خود به طبرستان مهاجرت نموده و به سپاهیان حسن بن زید داعى ملحق شده و ظاهراً در حمله یعقوب بن لیث صفّار در سال 260 هـ . ق در این مکان وفات یافته و به خاک سپرده شده است. او برادر امامزاده عقیل مدفون در بقعه امامزاده سه تن ذغال چال است.^([1])

هجرت سادات علوى به طبرستان

پس از شکست قیام ابن طباطبا در سال 200 هـ.ق و تحت تعقیب بودن سادات شرکت کننده در این قیام، جمع کثیرى از سادات علوى از خوف عمال عباسى پس از شهادت امام رضا(علیه السلام) از موطن خود حجاز به دیگر شهرهاى اسلامى مهاجرت نموده اند که یکى از آن شهرها، فارس، رى، طبرستان و کرمان بود که به جهت دورى از مرکز خلافت عباسیان مى توانست مأمنى براى سادات علوى مهاجر باشد.

ابوالحسن عمرى نسّابه در این باره مى نویسد:

«فرزندان جعفر بن محمد ابلّة^([2]) بن عمر الاطرف بن امام على امیرالمؤمنین(علیه السلام) به خاطر ترس از عمال خلیفه عبّاسى، در دیگر شهرهاى اسلامى متفرّق و مخفى شدند. از این رو اسحاق و یعقوب فرزندان جعفر به قم، و مظفّر به فارس و محمّد و هاشم به رى و سپس به کرمان منتقل شدند.»^([3])

سیّد محمّد بن جعفر ابلّه پس از چندى سکونت در شهر رى و به خاطر ناآرامى هاى موجود در این شهر به کرمان مهاجرت مى کند و در این شهر فرزندى به نام احمد از او به دنیا مى آید.^([4]) از احمد نیز سه فرزند به یادگار ماند که دو تن آنان به اسامى حسن و حسین در کرمان بودند.^([5])

حسین بن احمد فرزندى به نام زید داشت که در نبرد علیه خوارج به شهادت رسید و اینک آرامگاهى به او در بم منسوب است.^([6])

تیره دیگر از سادات علوى که از حجاز به دیگر شهرهاى اسلامى مهاجرت کردند، جعفر الملک بن محمد بن عبدالله ابن محمّد بن عمر الاطرف بن امام على(علیه السلام)است که با سیزده تن از فرزندان خود شبانه از مدینه خارج شده و به ملتان رفتند و سپس برخى از آن ها به سارى، آمل، قم، شیراز و کازرون و کرمان مهاجرت نمودند.^([7]) آنهایى که به کرمان راه یافته اند مى توان به ابو محمد صالح بن جعفر الملک و فرزندان وى،^([8]) عبدالخالق بن جعفر الملک،^([9]) فرزندان على اکبر بن جعفر الملک،^([10]) ابوطاهر محمد بن هاشم بن جعفر الملک^([11]) و فرزند محمد بن حمزة بن جعفر الملک^([12]) و ده ها تن دیگر از این سادات را نام برد که غالباً بر مذهب تشیّع بوده و برخى از آنان نیز مذهب زیدى داشته اند.^([13])

علویّان مهاجر به تصوّر آن که کرمان به جهت دورى با مرکز خلافت عبّاسى، نقطه امنى براى آنان خواهد بود. به تبلیغ شیعه و معارف اهل بیت(علیهم السلام)پرداختند، غافل از آن که این شهر و برخى از نواحى آن مثل بم، مرکز خوارج بود که چشم دیدن آل على(علیه السلام) را نداشتند و علناً در مجالسشان نسبت به امیرالمؤمنین(علیه السلام) جسارت مىورزیدند و دشنام مى دادند. براى علویّان دیدن و شنیدن این توهین ها بسیار دشوار بود، از این رو تحمّل این همه توهین ها بر آنان گران آمد و در فکر چاره اى شدند، به دربار حسن بن زید داعى ـ مؤسّس دولت علویان در طبرستان ـ نامه نوشته اند و پس از گزارش اوضاع کرمان، از او استمداد جستند.

دسته دوم از سادات مهاجر علوى که به طبرستان آمدند عبارتند از:

1. عقیل بن جعفرالملک به همراه شانزده تن از فرزندان خود.^([14])

2. فرزندان ابراهیم اکبر بن جعفر الملک.^([15])

3. فرزندان محمد اصغر بن جعفرالملک.^([16])

4. حسن بن جعفر الملک که محافظ شخصى حسن بن زید داعى مؤسس دولت علویان بوده است.^([17])

5. عبدالله بن جعفر الملک.^([18])

6. عبدالرحمن جعفر الملک، او نیز از نزدیکان حسن بن زید بوده و داراى دو فرزند بود که در طبرستان بودند.^([19])

7. فرزندان احمد بن محمد اکبر بن جعفر الملک.^([20])

8. عبدالجبار بن جعفر الملک.^([21])

9. ذوالکفل بن جعفر الملک و فرزندان او که از طرف داعى مأمور فتح گیلان شده بودند.^([22])

10. اولاد محمد اکبر بن جعفر الملک.^([23])

11. اولاد جعفر اصغر بن محمد اکبر بن جعفر الملک که در استرآباد بود.^([24])

12. اولاد حسین بن اسماعیل الاصغر بن جعفرالملک که در آمل بودند.^([25])

این ها تنها بخشى از سادات علوى بودند که به شهرهاى مختلف طبرستان مهاجرت نمودند و در دستگاه حسن بن زید داعى از موقعیت ممتازى برخوردار بودند، آنان در جریان حمله یعقوب لیث صفارى، جانانه از طبرستان و دولت نوپاى اسلامى دفاع کردند و به شهادت رسیدند و اینک آرامگاه آنان زیارتگاه دوستداران اهل بیت(علیهم السلام)است.