امامزاده سبز قبا ـ دزفول  { خیابان سى مترى }

در کناب خیابان پهلوى (سابق) بعد از خیابان سى مترى، بقعه ى شکوه، زیبا و مرتفع معروف به سبز قبا واقع است که مورد احترام تمام خوزستانیها مى باشد، و غیر ممکن است که اهوازیها، دزفولیها و شوشتریهاى معتقد به امامزادگان هر هفته به زیارت این سیّد شریف روى نیاورند و به او و اجدادش متوسل نشوند.

بناى بقعه که از آثار دوره صفوى بود، کاملا نوسازى شده و هیچ اثر قدیمى در آن مشاهده نمى شود. قبرى زیبا با ضریح طلا و نقره ساخت هنرمندان اصفهان گنبدى مرتفع و عرقچینى کلاخودى بلند، و ایوانى زیبا، و کفشکنى مرتب با کاشیهاى به خط نستعلیق، و حیاطى بزرگ با سنگ هاى مرمر که مفروش صحن و دور تا دور بقعه است، و آئینه کارى دیوارهاى حرم و رواقها، همه کار جدید و موزون و زیباى در هله اخیر است.

مطلعین دزفول مى گفتند که بقعه ى سبز قبا به مانند بقعه ى «عباس على» دزفول به شکل گنبدى خیارى بوده است. ساختمان بقعه با گنبدى خیارى از آثار دوره ى تیمورى و سلجوقى است و بى شک اگر بقعه ى سبز قبا را معدوم نکرده بودند یک اثر هنرى معمارى د دزفول بیش از امروز باقى بود. بناى تیمورى در دوره صفویّه باز سازى و تعمیر شده بود و حتى کتیبه هایى در آن داشت که کلا از بین رفت و هویّت بقعه با تعمیر آن محو شد، و حتى عامران و آمران بقعه به خود زحمت ندادند از کتیبه هاى آن عکس یا فیلمى تهیه نمایند.(1)

خفته در مزار: شجره نامه اى در دفتر بقعه بر لوحى روى کاغذ نوشته شده که بنا به روایت سیّد نعمت الله شوشترى در کتاب المجموعه، صاحب بقعه را برادر حضرت امام رضا (علیه السلام)خوانده است که غریب به شهر دزفول در آمده و مهمان زبیده نام زنى بوده است که فرزند او بر اثر دعاى سیّد قبا بهبود یافته است. سیّد سبز قبا قبل از وفاتش به آن زن وصیت کرده است که نامه اى او را به حضرت على بن موسى الرضا علیه آلاف التحیة و الثناء که از راه دزفول عازم خراسان بوده است برساند.(2)

این داستان مدرک معتبرى نداشته و بدون شک مجعول و ساختگى است و با نقل قول دیگر که خواهد آمد تعارض دارد. مرحوم سیّد عبدالله داعى دزفولى در تذکره خود درباره این مزار نوشته است: «دیگر از بقاع الخیرى که در محوطه ى ولایت واقع شده السیّد المعظم ذریّهة صحیحه طیّبه باقیه آل عبا سیّد محمّد المشهور به سبز قبا که در محله لب خندق من محلات حیدرى خانه دزفول واقع شده بلا شبهه از قرار معمرین خواص و عوام و السنه و اخواه کافه انام فرزند جناب موسى الکاظم صلوات الله علیه مى باشد...»(3) وى به صراحت او را برادر امام رضا (علیه السلام) ننگاشته، بلکه وى سیّد محمّد را فرزند امام موسى کاظم (علیه السلام)قلمداد کرده که پرواضح است، نوه اشخاص حکم فرزند را دارند. روى این اصل مؤلّف کتاب سیماى بهبهان به هنگام بیان نسب شریف امامزاده حیدر کرار ]مدفون در روستایى به همین نام [مى نویسد:

او فرزند امامزاده احمد ]مدفون در منطقه برازجان[ و او فرزند امامزاده محمّد سبز قبا ]مدفون در دزفول[ و او فرزند امامزاده موسى ابو سبحة ]مدفون در نجف[ و او فرزند امامزاده ابراهیم الأصغر ابن الإمام موسى کاظم (علیه السلام)است.(4)

روى این اساس، امامزاده سبز قبا با دو واسطه به امام موسى کاظم علیه السالم نسب بر مى گرداند. ام وى نام سبز قبا را محمود بن موسى ابى سبحة ذکر نموده، در حالیکه صاحب کتاب تذکره شوشتر او را سیّد محمّد عنوان کرده است. براى اثبات این دو دیدگاه به کتب انساب مراجعه مى کنیم.

امام فخر رازى، براى موسب ابن ابراهیم الأصغر، 9 پسر معقّب ]نسل دار[ و 24 فرزند ]غیر معقب [ذکر نموده، و در میان آنان سه فرزند به نام محمّد یافت مى شود، و اصلا محمود نامى در میان فرزندان موسى ابو سبحه وجود ندارد،(5) بنابراین مى توان تصحیفى در شجره نامه حیدر کرار بهبهان از محمّد بن محمود دانست. ابو طالب مروزى پسر عموى امامزاده محمّد بن موسى ابى سبحة - معروف به سبز قبا، به نام على الأسود ابن الحسین بن أحمد الزنبورى ابن موسى أبى سبحة را داراى نسل در شهر رامهرمز خوزستان مى داند.(6) و این نشان مى دهد که سادات موسوى از نسل ابى سبحة در خوزستان مهاجرت داشته اند، روى این بیان امامزاده فضل بهبهان باید برادر امامزاده سبز قبا دزفول باشد.(7)

علت شهرت سیّد محمّد، به سبز قبا: علت شهرت امامزاده سیّد محمّد بن موسى بن ابراهیم بن موسى بن جعفر (علیه السلام) به سبز قبا به درستى معلوم نیست. اما با توجه به اینکه سال وفات امامزادگان، یا تاریخ تجدید بنا، طبق حروف ابجد، تعیین مى شده، به احتمال قوى کلمه سیّد سبز قبا ماده تاریخ وفات سیّد محمّد بن موسى بن أبى سبحة یا سال ورودش به دزفول باشد که بدین صورت است: سیّد = 74، سبز = 69، قبا = 103، جمع 246 هـ ق. از آنجاییکه ابراهیم الأصغر المرتضى ابن امام موسى کاظم (علیه السلام)، جد امامزاده سیّد سبز قبا، در سال 210 هـ ق در بغداد به شهادت رسیّده، لذا سال 246 هـ ق را باید سال ورود سبز قبا به شهر دزفول دانست.

به هر حال مزارى است متبرک، با شکوه، زیبا و دیدنى، همه روزه جمع کثیرى از دوستاران اهل بیت علیهم السلام به این زیارتگاه روى مى آورند، و با حضرت سیّد محمّد سبز قبا، خلوت مى کنند، و به او و اجداد طاهرینش متوسل مى شوند. گویى نام و نسب براى عاشقان به اهل بیت علیهم السلام هیچ مهم نیست، و آنان تنها انتساب یک بقعه به فرزند، و امام معصوم علیهم السلام را ملاک زیارت، و دوستى اهل بیت علیه السام مى دانند. آرى، این همان چیزى است که رسول خدا (ص) درباره اهل بیت خود، از مردم خواسته و به آن سفارش نموده است.

آرى اگر این مودّت، و احترام به ذریة اهل بیت علهیم السلام، با معرفت و شناخته توأم باشد، آن وقت مشمول این روایت خواهیم شد که رسول خدا فرمود:

قل الا اَسلئکم علیه اجراً الا المودة فی القرى

منابع: 1. خوزستان و تمدن دیرینه آن1: 346 - 347، آثار و بناهاى تاریخى خوزستان 1: 381. 2. آثار و بناهاى تاریخى خوزستان 1: 381. 3. آثار و بناهاى تاریخى خوزستان 1: 381. 4. سیماى بهبهان: 151. 5. الشجرة المبارکة: 96 - البحدى: 123، الفخرى: 10 - 12. 6. الفخرى: 12. 7. الدرّة الذهبیّه 1: 184.