امامزاده میر عالى حسین ـ بهبهان { کوى خروار}

این امامزاده در قسمت جنوب خاورى شهر بهبهان، و در کوى خروار واقع است. شخصیت مدفون در بقعه با نامهاى میر على حسین، میر الحسین، و میر عالى حسین نیز خوانده مى شود که بناى مقبره اش در سال 709 هـ ق بنا شده است.(1) در مدخل اتاقى که مقبره امامزاده در آن قرار دارد، چار چوب باد و لنگه در از سال 1381 هـ ق وجود دارد که بر هر لنگه آن سه کتیبه نوشته شده است. چنین به نظر مى رسد که این کتبیه ها از نظر خط شناسى به دو دوره جدا از هم تعلّق داشته باشند، یکى، از دوره قدیمى تر و دیگرى، دوران جدید. در قسمت قدیمى تر کتیبه ها، چهار بار نام «على» دیده مى شود. تاریخ آن در بیت زیر آمده است:

شد از محمود زین العابدین خزرى تمام این در  *** از این درگاه کام دل خواهى مگذر

تاریخ آن در نیمه دوم مصرع بیت آخر است که سال 1053 هـ ق است. این کتبیه، گواهى بر بازسازى بقعه امامزاده در آغاز سلطنت شاه عباس دوم است. این اثر، قدیمى ترین شاهد تاریخى شهر بهبهان است. بقعه امامزاه شاه میر على حسین، دست کم در سال 1053 هـ ق تکمیل شده و 54 سال پس از آن داراى موقوفات و اموال فراوانى گردیده است.(2) بناى این امامزاده که بسیار قدیمى و بخشى از آن فرسوده شده بود، به همت اداره اوقاف و نذورات مردم، به شکل بسیار عالى و شکوهمند تعمیر اساسى شده است. ایوان با شکوه و زیبایى امامزاده که با چهار پایه نماى زیبایى به آن داده، با کاشیهاى گره اى زیبا آراسته شده و نشان از هنر و معمارى زیباى هنرمندان کاشیکارى ایرانى است.

مدخل اصلى بقعه و ایوان اندرونى آن، با مقرنس کارى هاى نیم خیز که اطراف آن پنجره هاى زباى بقعه که حکایت از حجرات متصل به بارگاه را در سه طبقه نشان مى دهد، دارد. گنبد تمام عرقچینى بارگاه نیز، بر ساقه اى حدود 20/1 سانیمترى آن که به صورت هشت ضلعى است استوار است، و در هر یک از اضلاع آن سه پنجره جهت نورگیرى تعبیه شده است. درون بقه نیز توسط کاشى و آئینه کارى تزیین یافته، و زیر گنبد مرقد امامزاده با ضریحى زیبا از طلا و نقره که کار هنرمندان اصفهان است چشم نظر مى کند.

تمام این تعمیرات در دو دهه اخیر صورت گرفته و نشان از همت والاى دوستداران اهل بیت علیهم السلام در شهر بهبهان دارد که این مزار را در زمره یکى از مزارات مشهور ایران چه از حیث قدمت، معمارى، و وسعت بقعه در آورده است.

خفته در مزار: چنانچه در ایوان بقعه، بر روى کاشى زرد در زمینه آبى و گل و بوته نوشته شده، وى را فرزند بلافصل امام موسى کاظم (علیه السلام)، حسین بن موسى (علیه السلام) معرفى مى کند. امامزاده میر عالى حسین که به اعتقاد برخى از مردمان آن دیار، از فقیهان عصر خویش به شمار مى آمده است، داراى عزت و احترام فوق العاده اى نزد اهالى بهبهان بوده و مرقدش همیشه شاهد زیارت کنندگان دلسوخته و حق پویان این سامان است.(3)

مؤلّف کتاب خوزستان و کهگیلویه و ممسنى، خفته در مزار را بر خلاف اعتقاد مردم، از نوادگان امام موسى کاظم (علیه السلام)مى داند.(4) اما پژوهشکده انساب سادات بدونِ هیچ مدرک و مآخذى، نسب شریف امامزاده را حسین بن موسى (علیه السلام)در شهر طبس و حسین بن موسى(علیه السلام) در شیراز، و جوپار کرمان از قوّت بیشترى در نزد مورخان برخوردار است و مؤلّف شد الإزار معتقد است که وى به همراه شاه چراغ به شیراز مهاجرت کرده و به شهادت رسیّده است. مشهور چنین است که قتلغ - حاکم شیراز - باغى داشت که باغبانش مردى دیندار و با مروت بود. باقغبان در شبهاى جمعه در مکان بلند نورى را مشاهده مى کرد، قتلغ خان مالک این باغ نیز این نور را مشاهده کرد دستور داد که محل مزبور را بررسى کنند، قبرى یافتند که پس از باز کردن قبر، جسدى بزرگ و با عظمت و شکوه یافتند. جسد در کمال شادابى و زیبایى بود در یک دست صاحب جسد قرآن مجید و در دیگر دستش شمشیرى قرار گرفته بود. با علامت و نشانه هایى دانستند که قبر متعلّق به حسین بن موسى(علیه السلام). قتلغ خان آنگاه فرمان داد که قبّه و بارگاه عالى بر سر آن مقبره بنا کردند.(5)

چنین داستانى براى شاهچراغ نیز نوشته اند، اما مرحوم براحتى در کتاب تاریخ کوفه نوشته است که حسین بن امام موسى کاظم (علیه السلام) در کوفه وفات یافته و در عبّاسیّه دفن شده است.(6) این با دو روایتى که از حسین بن موسى (علیه السلام)نقل شده سازگارى دارد، و نشان مى دهد مزاراتى که به آن حضرت در بهب بهبهان، طبس، جوپار کرمان و شیراز منسوب است اصلى نداشته و شخصیتهاى دیگرى در این مزارات مدفون هستند.

نیکوترین عمو: از امام جواد (علیه السلام) (در دوران کودکى) سؤال شد که کدامیک از عموهایت بیشتر در حقّت نیکى و محبت دارد؟ وى فرمود: حسین، حضرت رضا (علیه السلام)(پس از شنیدن جواب فرزندش) فرمود: به خدا قسم راست مى گوید: حسین بن موسى (علیه السلام) نیکوترین و خیرخواه ترین عموى اوست.(7)

این روایت نشان مى دهد که حسین بن موسى (علیه السلام) در مدینه سکنى داشته، و این قبل از مسافرت امام رضا (علیه السلام)به ایران بوده، و از طرفى حکایت از سن بالاى او دارد. زیرا در این موقع امام جواد (علیه السلام)شش سال داشت. و امام موسى (علیه السلام) نیز در سال 183 هـ ق به شهادت رسیّده بود. لذا اگر حسین را جز فرزندان میانى امام موسى کاظم (علیه السلام)بدانیم، عمرى لااقل 25 تا 30 سال داشته است، و این باقول مدعین به 13 سال مخالف است.

امامت امام جواد(علیه السلام): ابو عبدالله حسین بن موسى (علیه السلام) گوید: در مدینه خدمت حضرت ابو جعفر جواد (علیه السلام)بودم و على بن جعفر (علیه السلام)نیز در خدمت آن بزرگوار بودند. مردى از اعراب در آن مجلس نشسته بود، مرد عرب پرسیّد: این جوان کیست؟ و با دست اشاره به حضرت جواد (علیه السلام)نمود. گفتم: این وصى رسول خدا (ص) است، گفت: سبحان الله رسول خدا (ص) اکنون 200 سال است از جهان رفته و این جوان است چگونه مى تواند وصى آن حضرت باشد؟

گفتم: این وصى على بن موسى است و او وصى موسى بن جعفر و او وصى جعفر بن محمّد، و او وصى محمّد بن على، و او وصى على بن الحسین، و او وصى حسین بن على و او وصى حسن بن على و او وصى امیر المؤمنین على بن ابى طالب (علیه السلام) است.(8)

این روایت به وضوح آشکار مى سازد که حسین بن موسى (علیه السلام) در زمان امامت امام جواد(علیه السلام)در مدینه حظور داشته، و بس از مهاجرت آن حضرت به بغداد، او نیز او را همراهى مى نموده است تا اینکه در کوفه وفات یافته و در عباسیّه دفن شده است. بنابراین اقوال متعددى مبنى بر مهاجرت او با احمد بن موسى (علیه السلام) به قصد دیدار امام رضا (علیه السلام) در سال 203 هـ ق و شهادت او در این سال وجود دارد که همه ى آن تعریف تاریخى و بلکه اشتباه بزرگ تاریخى است، و شخصیّت مدفون در شیراز حسین بن اسحاق بن موسى (علیه السلام)است که شرحش در برنامه بعدى خواهد آمد. بنابراین پر واضح است که اگر حسین به ایران مهاجرت ننموده، پس مزار کنونى در بهبهان نیز نمى تواند از آن او باشد زیرا، انتساب این بقعه نیز چنان است که گویند: پس از تفرق سپاه شاهچراغ، برادرش حسین به بهبهان متوارى شد؟ و...

نسب شریف: بدون شک شخصیّت مدفون در این بقعه، امامزاده جلیل القدر حسین بن زید النار ابن امام موسى کاظم (علیه السلام)است به چند دلیل:

1 - علامه نسابه ابن طباطبا از اعلام قرن پنجم، ضمن واردین به شهر ارجان مى نویسد: حسین بن زید النار به ارجان وارد شد و داراى فرزندانى من جمله زید و ابو جعفر محمّد منقول گردید.(9)

2 - علامه عبیدلى نسّابه متوّفاى 435 هـ ق همین قول را تأیید نموده و مى نویسد: نقابت - سرپرستى سادات - و قضاوت شهر ارجان بعهده فرزندان حسین بن زید النار بوده است.(10)

3 - ظاهراً همسر او حکیمه دختر محمّد بن امام موسى (علیه السلام) بوده که مشهد و بارگاه او در همین شهر نور افشانى مى کند.(11)

4 - حسین، ملقب به محدث بود و این حکایت از نقل روایات بسیار از پدر و جدّش و قرار داشتن در زمره فقیهان اهل بیت علیهم السلام دارد.(12) و این همان مطلبى است که اهالى بهبهان سینه به سینه از پدران خود نقل نموده اند و با حسین المحدث ابن زید النار ابن امام موسى کاظم (علیه السلام) هم خوانى دارد. حسین المحدّث، سیّدى جلیل القدر، شریف، فاضل، متقى و دانشمند بود و از رواة و محدثین به شمار مى آمد. تولد او را باید در ثلث آخر قرن دوم هجرى وفات وى نیز باید در نیمه نخست قرن سوم هجرى دانست. پدر بزرگوارش زید النار، در سال 199 هـ ق از سوى ابن طباطبا امیر بصره و اهواز بود، پس از شهادت ابن طباطبا در سال 200 هـ ق خود رسماً رهبرى قیام را بعهده گرفت تا اینکه دستگیر و روانه مرو شد، و عاقبت به دست مأمون در خراسان مسموم و در قریه آخریز شهرستان قایل دفن شد.

حسین المحدّث، برادرى داشت به نام یحیى که از آن به یحیى بن زید، نام مى بردند، برخى مشهد او در کلیدر نیشابور را با مشهد یحیى بن زید بن على بن الحسین علیهم السلام اشتباه گرفته اند. خاندان زید النار، به شجاعت، دیندارى، تقوى، نقابت، قضاوت و مجد و بزرگوارى مشهد و معروف هستند و حسین المحدّث مدفون در بهبهان از این خاندان است.

منابع: 1. خوزستان و تمدن دیرینه آن، 1: 397، سیماى بهبهان: 147. 2. خوزستان و کهگیلویه و ممسنى: 314 - 315، بناهاى آرامگاهى: 171. 3. سیماى بهبهان: 147 - 148. 4. خوزستان و کهگیلویه و ممسنى: 314 - 315. 5. تذکره هزار مزار: 306. 6. تاریخ کوفه: 56، مشاهده العترة الطاهرة: 189. 7. حیاة الإمام موسى بن جعفر 2: 418. 8. عبدالعظیم الحسین حیاته و مسنده: 198. 9. منتقلة الطالبیّه: 17. 10. تهذیب الأنساب: 164 - 163. 11. شجره طوبى: 164. 12. عمدة الطالب: 251.