- شنبه ۲۲ شهریور ۹۳
در غرب شهر گلمکان، نزدیک روستاى نوزاد، گنبدى بلند در یک مکان مرتفع از دور دیده مىشود و نظر مسافران و عابران را به طرف خود جلب مىکند. جاده باریکى از دو سوى تپه به طرف بقعه کشیده شده و راه وصول به آنجا را براى مسافران و علاقمندان آسان ساخته است.
این بقعة تاریخى که در اطراف مشهد مقدس کم نظیر است، از بناهاى عهد تیموریان است که بر روى گور عبدالرحمان گهواره گر از عرفاى قرن هشتم هجری بناء گردیده است. بناء با آجرى بسیار زیبا و هنرمندانه ساخته شده است. مرحوم عبدالحمید مولوى دربارة این گنبد و مزار، مقاله مشروحى دارد که قسمتهایى از آن را که به اصل بناء ارتباط دارد ذکر مىکنیم:
«مقبرة عبدالرحمان گهوارهگر، داراى یک گنبد بسیار متناسب و ظریف و رسا است و محیط گنبد نه متر است و ساقه گنبد بلندتر از معمول معمارىهاى قرون گذشته است و گنبدى که در بالاى ساقه، بناء شده شبیه یک غنچه گل نشکفته است که ساقهاى دراز به غنچه اتصال یافته است. آجرهاى بناء تمام تراش است و در کمال نفاست و ظرافت بکار برده شده است.
در چهار طرف گنبد، رواق یا ایوانها دور مىزند و لیکن چون سالها است مورد مراقبت و تعمیر نبوده، سقف ایوانها جابجا ریخته و ناودانهاى سنگى بام آنجا افتاده و مقدارى از آجرهاى سقف را بارندگى، برف و باران فروریخته است. مقبره عبدالرحمان گهوارهگر در زیر گنبد در حجره کوچکى است که قبر در وسط آن واقع شده است.
سابقاً بر روى قبر، سنگ نبشتهاى بوده و سهامى از قریه نوزاد و آب رودخانه گلمکان وقف بر پختن بلغور در اطراف مقبره بوده که افراد متعدى براى از بین بردن اوقاف مقبره، سنگ قبر را بردهاند. عرصه زمینِ زیر بناى مقبره شانزده متر در شانزده متر و جمعاً دویست و پنجاه و شش متر مربع، شامل تمام ساختمان مقبره مىباشد.
عرض رواقهاى اطراف پنج متر و ارتفاع بناء تا لب بام نیز پنج متر و نیم است و از پایههاى ایوانها چوب‌هائى براى استحکام و پشت بند گنبد نصب شده و سقف تمام رواقها یا ایوانها رو بخرابى است. بلندى ساقه گنبد پنج متر و ارتفاع تیزة گنبد از روى زمین چهارده متر و نیم مىباشد.
بلندى گنبد از پشت بام ایوانها نه متر است، درِ ورودى مقبره در طرف شمال واقع شده و در مقابل در تا قریب ده متر به طرف شمال راهى براى مقبره سنگ فرش کرده بودهاند که سنگ فرش مذکور به دو پایة آجرى نیمه خراب منتهى مىشده و آن دو پایه به منزله دروازه ورودى به فضاى اطراف مقبره بوده است.
در انتهاى پلههاى واقع در شیب تپّه، رباط آجرى کوچکى شامل سه حجره براى زائرین و یک حجره براى مطبخ، به حال نیمه خراب باقى است که زائرین مقبره در آنجا گوسفند کشته و اطعام کرده و در حجرات رباط متوقف مىشدهاند. در اطراف مقبره گهوارهگر اشجار سرو کهن سالى به طور طبیعى روئیده که فقط از آب برف و باران بهرهمند است.
چون این درختان در نزدیکى مقبره واقع گردیده، مردم به احترام مقبرة عبدالرحمان از دستاندازى و شکستن و بریدن شاخههاى اشجار خوددارى کرده و این سروها هر یک چند بغل کلفتى و قطر دارند. به این توضیح اگر سه نفر در دور درخت دستها را به هم اتصال دهند، هنوز محیط درخت بزرگتر از سه بغل افراد دور درخت است».
عبدالرحمان گهوارهگر یکى از عرفاى قرن هشتم هجری بوده و در تعدادى از تذکرههاى شرح حال رجال علم و ادب و عرفان، نام او آمده است. در بالاى در ورودى بقعة گهوارهگر این دو بیت نوشته شده است:
مقتداى اهــل عالم هـادى راه یقـین
کرد اندر هفتصدوهفتادویک عزم سفر
رفت از این غم خانه ویـرانه بىاعتبار
جانب فردوس علیین روان گهـوارهگر
این بنا به شمارة 1812 و در تاریخ 25/9/1375 به ثبت آثار ملّى و تاریخى رسیده است.
- ۲۱۷۸
- ادامه مطلب
