- شنبه ۲۲ شهریور ۹۳
بقعة باشکوه این امامزاده، در یک جادة مستقیم و مشجّر که به طول پنج کیلومتر به سوى شمال کاشمر کشیده شده و شهر را به مجموعة ییلاقى و زیباى منطقة «سیّدمرتضى» پیوند مىدهد، قرار دارد و از جاذبههاى زیارتى خاصّ اهالى خراسان و شهر کاشمر است.
تأسیسات بقعه در میانة آب نماها و جنگلهاى مصنوعى و فضاهاى سبز نوساز واقع شده است و کلّ سازهها در سطحى بلندتر از عرصة پیرامون قرار دارد؛ چنان‌که برای رسیدن به صحن امامزاده، باید از حدود نُه پلّه گذشت. بلافاصله بعد از آخرین پلّه، سردر باشکوه، صحن را از فضاى خارج جدا مىکند و گنبد و گلدستههاى مرتفع و زیباى بنا در وسط محوّطه آشکار مىشود. طاقنمایى که در ابتداى صحن ساختهاند، تاریخ سال 1399 هـ . ق را مىرساند و گلدستهها، تاریخ 1396 را نشان مىدهد. کاشىهایى که گلدستهها را پوشاندهاند، یک‌سری اسماءاللَّه را در خود جاى داده‌اند و گنبد نیز با کاشى سبز و آبى زینت یافته است. مجموعة ساختمانهاى متعلّق به حرم، مربّعى مىباشد و به ابعاد 25×38 متر و از هر چهار سو، درهاى چوبى زیبایى ارتباط حرم و فضاى بیرون را تأمین مىکنند. بر روى درِ
اصلى ورودى که در جنوب قرار دارد، این قطعه کندهکارى شده است:
«این در از ابواب فیض رحمت و فضل خداست
چـون حریم یک تن از اوّلاد پاک مصطفى است
اى که مىخواهى بدانى صاحب این بقعه کیست
نام وى موسى بن جعفر زاده، سیّد مرتضى است!
چون مهندس فتحى اندر این حرم از روى صدق
کرده خدمتهاى شایان نام نیک از وى بجاست»
سپس «سال 1354 خورشیدى و 1392 قمرى،
خطّ فضایلى، سازنده در، اصفّهان نعمت اللّه حیدرزاده اضافه شده است».
ازارة اطراف حرم تا ارتفاع یک متر، سنگ کارى شده و
تمام فضا آیینهکارى است. چهار نورگیر در چهار جهت فضاى تحت قبّه را روشن مىکند. ارتفاع گنبد بیش از 12 متر مىباشد و ضریح نوساز و شکیلى که از یک چلچراغ بزرگ
نور مىگیرد، زیر گنبد بر روى صندوق قبر قرار گرفته است. مشخّصات ضریح از نوع فلز و تزیینات خطّ و رنگ همان
است که در اکثر زیارتگاه دیده مىشود. بر اطراف ضریح، اشعار ذیل نوشته شده است:
«جلوه گــر از این حــرم، نور خداست
چون حــریم پاک ســبط مصطفى است
ســـــیّد والا، ســــمّى مـــرتضــى
کز شرف چون جدّ خود مشکل گشاست
آیــت حـــق ، مظهـــــر آزادگـــى
رهــبر دیــن، منبع جـــود و عطاست
بارگـاهـــش ملجــــــــا آزادگــان
آســـتانش مـــرکز اهــــل صفاست
تربت پاکـــش فـــروغ چشـم و جان
خــاک کــویش اهـل دل را کیمیاست
ناامیـــــدى نیســـت در درگـــاه او
چــــون شفیع خَلق در روز جــزاست
هــــرکه با صــدق و صفا روى نیــاز
آورد بر درگهش، حـــاجت رواســـت
روشنى بخشـــد به دلها این ضـــریح
نسبت وى چون به خورشـــید هُداست
خـدمت این آســــتان هـر کـــو کند
گـــر رســد او را زحق فتحى سزاست
در هزار و سـى صد و شصت این ضریح
زیــب درگاه رفیــع مــــرتضى است»
مجموعة مزار در گذشته، چند خانة گِلى محقّر بود که در و ضریحى چوبى و سنگى به عنوان قدمگاه اسب امام على در آن قرار داشت. بعدّها این خانة گلى، جاى خود را به سالن بزرگترى داده بود که با مصالح جدید ساخته شد. به هر حال، این بنا به وسیلة مهندس فتحى برچیده شد تا تأسیسات فعلى به وجود آید، لیکن کتیبة کوچکى که از گذشتهها باقى مانده بود، هم اکنون بر کنار ورودى شرقى مزار جاى گرفته و
نشان مىدهد که جز بناهاى متعدّدى که اهالى به خاطر دارند، بناى دیگرى نیز وجود داشته است. مندرجات کتیبه
چنین است: «بانى این مرقد شریف گردید نوّاب عالیه شاهزاده خانم بنت مرحمت و غفران پناه شاهزاده کیخسرو میرزا ـ اعلى اللَّه مقامه.
بـــانى این بقعـه تـا شهــزادة فـرزانه شد
طــرفه گنجى آشــکارا انـدرین ویرانه شد
بس که باشـــد دلگشا ایـن بارگاه با صـفا
اهل جنّت را هوس بر سِــیر این کاشانه شد
بوى مشـک آید ز خــاک آستانش بر مشام
جان شیرین بود، امّا این زمــان جـانانه شد
چون‌شدى روشن به‌روى مرقدش شمع سهى
حــورى و غلمان به دور شمع او پروانه شد
ســالها چـون گنج،مخفى بود سیّد مرتضى
این بنا بر ما یقین از قــدر صاحب خانه شد
ســـال تاریـــخ بنــاى بارگاهــش یافتم
آشــنا با حــق همین در ماسـوا بیگانه شد»
تاریخ بنا از مصراع آخر 1273 به دست مىآید. در گذشته، نام امامزاده، سیّد مرتضى بود. امّا در سالیان اخیر، به ابراهیم مرتضى و فرزند امام موسى کاظم خوانده شده که یقیناً صحیح نمىباشد. علّامه نسّابه ابوالحسن بیهقى، متوفّاى 565 هـ . ق، ضمن معرّفى
خاندان عبیداللَّهالاعرج که ساکن در نیشابور، بیهق و نواحى آن بودند مىنویسند:
«سیّد حسن بن باقر بن مسلم بن محمّد بن محمّد بن محمّد بن عبیداللَّه الثالث بن على بن عبیداللَّه الثانى بن على بن عبیداللَّه الاعرج بن حسینالاصغر بن امام زینالعابدین ، از کوفه به بیهق مهاجرت نمود و در خدمت سیّد عمادالدّین یحیى بن هبةاللَّه حسینى بود. او چهار فرزند به اسامى ذیل داشت.
1. زید 2. سیّد على که قاضى و خطیب در طرثیث (ترشیز = کاشمر) بود. 3. ابوالبرکات و 4. ست فاطمه.
از زید بن حسن بن باقر شش فرزند به یادگار ماند که عبارتند از؛
1. محمّد که در ترمقان طرثیث (کاشمر) در سال 539 هـ . ق به قتل رسید 2ـ حسین 3ـ على الاعور که مادر على علویهاى به نام لطیفه بود 4ـ ابوالمعالى 5ـ فخر و 6ـ تاج خاتون. از سیّد على الاعور بن زید بن حسن بن باقر، فرزندى به یادگار ماند که نامش سیّد مرتضى بود».
نگارنده، جزماً معتقد است که شخص مدفون در این بقعه، همین سیّد مرتضى بن على الاعور بن زید بن حسن بن باقر حسینى از اعلام قرن ششم هجرى است که خاندان او در طرثیث سکونت داشته و حتّى عموى او قاضى و خطیب این شهر بوده است.
علاوه بر این، اکثر زیارتگاه‌هاى اطراف شهر کاشمر و روستاهاى آن که به فرزندان امام هفتم منسوب هستند، متعلّق به برادرزادگان و عموزادگان همین سیّد مرتضى حسینى مىباشند که از سادات جلیلالقدر حسینى قرن ششم به شمار مىرفتند.
- ۱۸۸۷
- ادامه مطلب
