مزارات ایران و جهان اسلام

این مقبره در مرکز شهر هشتجین، انتهای میدان وحدت، پشت مدرسة اتحاد، در داخل کوچه سیّد محمّد قریشی و محلّه‌ای معروف به «زاویة متبرکه» واقع شده است و به امامزاده سیّد محمّد قریشی مشهور می‌باشد.

ساختمان بقعه، بنایى قدیمى است که متعلّق به دورة قاجار می‌باشد و در دوران پهلوى مرمّت شده است. بقعه، شامل گنبد شلجمى و دو منارة کوتاه است. نماى بقعه حصیر بافت آجرى است و بر روى مناره‌ها دو ردیف آجر فیروزه‏اى به کار رفته است. درِ اصلى بقعه در ضلع جنوبى واقع شده و یک پنجره جهت نورگیرى در غرب بقعه طرّاحى شده است.

این مقبره درگذشته دارای بنایی قدیمی‌تر بوده که در دوران قاجار به علّت آسیب‌دیدگی شدید، با حمایت شخصی به نام کدخدا بختیار که مورد اعتماد مردم بوده، با همکاری و همیاری مردم بازسازی شده است. تجدید بنای فعلی توسّط شخصی به نام استاد علی زنجانی انجام گرفته که با رهنمودهای وی، مردم به ایجاد کورة آجرپزی اقدام نموده‌اند. مصالح مصرفی ساختمان از جمله سنگ آهک از روستای برندق به وسیله چهارپایان به این مکان آورده شده است. تاریخ آخرین بازسازی بنا به کتیبة موجود به سال 1333 هجری قمری می‌باشد.

ساختمان بنا به طول 12.50 متر و عرض 8 متر شامل دهلیز مستطیل شکلی به طول 7.20 متر و عرض 3.50 متر با سقف آهنگ (نیم بشکه) در جانب شرقی و مقبره‌ای با پلان مربّع به طول و عرض 8 متر در جانب غربی می‌باشد.

مقبره دارای 4 نورگیر در چهار طرف می‌باشد که نورگیر سمت قبله عرض کمتری دارد. پلان مربّع مقبره با چهار باب طاق جناقی در گوشه‌ها به صورت هشت ضلعی منتظم درآمده که پوشش زیرین سقف با کاربندی آجری و گنبد عرقچین و پوشش فوقانی آن جناقی است. اخیراً نمای بیرونی گنبد سیمان کاری شده است. نمای جنوبی مقبره به سه بخش تقسیم شده است، بخش میانی به صورت سردر کاذب با کاربندی آجری و ستون‌های کور مدور است که انتهای آن به میل‌های آجری کوتاهی ختم می‌شود. قالب‌های آجری طرفین سر در با طاقنما و آجر کاری‌های خفته راسته تزئین شده است. با وجود آثار رطوبت و صعود نم در دیوارها، وضعیّت ایستائی بنا مناسب می‌باشد. احداث مسجدی در سال‌های اخیر در سمت غربی مقبره با سقف شیروانی و نمای نامتناسب منظره بنا را مخدوش کرده است.

پی سنگی بنا با ملات شفته آهکی ساخته شد و سازه آن آجری بوده و به صورت چهارطاقی بنا گردیده است و دارای گنبد دوپوش می‌باشد. گنبد دارای کاربندی آجری و روزنه‌هایی از بیرون (ساقه گنبد) به داخل می‌باشد.

درون محوّطة بقعه، امکانات رفاهى از قبیل چایخانه، سرویس بهداشتى و حوض وضوخانه وجود دارد. به اعتقاد اهالى، سیّد محمّد، از قبیلة قریش عربستان بوده که در اوایل ورود اسلام به سرزمین ایران از جانب اعراب براى تبلیغ دین اسلام به این منطقه مهاجرت نموده و پس از ماندگارى و وفات در این مکان به خاک سپرده شده است.

شهرت بقعه به امامزاده سیّد محمّد قریش، فقط بدان جهت است که طایفة قریش منسوب به رسول خدا ‹ است و از این‌رو خفته در مزار را سیّد محمّد خوانده‏اند.

این بنا به شمارة 7507 در تاریخ 17/12/1381 به ثبت آثار ملّی و تاریخى رسیده است.