- سه شنبه ۲۵ شهریور ۹۳
بقعة این امامزاده در خیابان شمس تبریزى، جنب پاسگاه شمارة سه واقع شده است. بقعه به صورت مستطیل و به ابعاد 40/5×80/9 متر و داراى دو درِ ورودى است. داخل آن نیز به دو فضاى اتاق مقبره و گنبدخانه تقسیم مىشود. نماى بنا با طاقنماهاى کم عمق، تزیین یافته و سراسر آن با آجرهاى قرمز رنگ پوشیده شده است. بنای گنبد، مازنه دار است و همچون بدنة بنا با آجر پوشیده شده و ازارة بنا سنگى است.
فضاى داخلى امامزاده، از دو اتاق مرتبط با هم تشکیل مىشود که با آجر پوشش یافته است. اتاق مقبره داراى طاق ضربى و اتاق دیگر داراى گنبدى دوپوش پیوسته با پوستهاى بیضى شکل مىباشد.
ارتفاع گنبد در حدود هشت متر و داراى کاربندى است. در قسمت پایین دیوار جنوبى، قطعه سنگ نسبتاً بزرگى به ابعاد 7/3×25/1 متر نصب شده که اثر هنرمند معروف ایرانى، میرزا سنگلاخ خراسانى است. سنگ مزبور یک پارچه نیست، ولى قطعههاى حاشیه، ماهرانه به هستة اصلى چسبانیده شده است. در وسط سنگ، عبارت «بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم» به خطّ نستعلیق بسیار درشت و هنرمندانهاى و چند بیت از قصیدة «برده» شرفالدّین بوصیرى، متوفّاى 696 هـ . ق ـ از شعراى مصر که در مدح پیامبر اکرم سروده ـ کندهکارى شده است. در حاشیه نیز دو بیت فارسى حجّارى گردیده است.
میرزا سنگلاخ خراسانى، مدّت هشت سال در قاهره روى این سنگ کار مىکند و آن را براى قرار دادن بر مرقد مطهّر پیامبر آماده مىسازد. وى تقاضا داشت که دولت عثمانى، مخارج حمل سنگ را به مدینه بپردازد. سنگ از قاهره به استانبول حمل مىگردد، ولى چون دولت عثمانى شرایط میرزا را نمىپذیرد، با یارى میرزا جعفر خان مشیر الدّوله ـ سفیر ایران ـ سنگ مزبور به بندر پوصى در دریاى سیاه برده مىشود و به همّت سرکنسول ایران در تفلیس و به کمک ارّابههاى گاوکش، سنگ را از راه ایروان و نخجوان به تبریز منتقل مىسازند. میرزا تلاش مىکند از ناصرالدّین شاه قاجار براى حمل سنگ به مشهد جهت نصب بر روى مرقد حضرت رضا کمک بگیرد، ولى توفیق پیدا نمىکند. سرانجام بعد از درگذشت او در سال 1294 هـ . ق، جسد وى را در امامزاده ابراهیم دفن و شاهکار او را که در مقام صاحب الأمر تبریز قرار داشت، به امامزاده منتقل و در بالاى مزار او به دیوار نصب مىکنند. این سنگ قبر نمونهاى از حجّارىهاى بسیار زیبا، دیدنى و جالب مرحوم میرزا سنگلاخ خراسانى است.
درون بقعه، چهار تابلوى رنگ روغن به شیوة قهوهخانهاى در زمینة حادثه کربلا وجود دارد، صاحب تاریخ اولاد الأطهار، امامزاده را از اولاد سیّد الساجدین، امام زینالعابدین مىداند.
این امامزاده نزد مردم تبریز، پس از امامزاده جمالالدّین و امامزاده حمزه، از ارزش و اعتبار فوق العادهاى برخوردار است و محلّ تردّد و توسّل آنان مىباشد.
اهالى، امامزاده را از نوادگان امام سجّاد مىدانند. تفرشى، از قول مردم و اعتقاد تبریزیان مىنویسد:
«ابراهیم در شهر تبریز بقعه دارد، معروف است موسوى است».
امّا آن سیّد ابراهیم که موسوى است، در مراغة آذربایجان وفات یافته و نسبش از قرار ذیل است:
ابراهیم بن حسن بن قاسم بن عبیداللَّه ابن امام موسى الکاظم که اینک در شهر مراغه صاحب گنبد و بارگاه مىباشد.
تفرشى، ضمن بیان مهاجرت آل ابىطالب به آذربایجان نقل مىکند:
«ابراهیم بن على بن عمر بن حسن الافطس بن على الأطهر ابن امام زین العابدین ، معروف به بابا طاهر، با برادرش عمر به سوى آذربایجان رفتهاند».
ظاهراً وى گفتة خود را از قول ابن عنبه از علماى انساب قرن نهم هجرى می‌باشد گرفته است زیرا او مىگوید: «ابراهیم و عمر فرزندان على بن عمر بن حسن الأفطس در آذربایجان بودند».
عمیدى نسّابه مىنویسد: «ابراهیم بن على بن عمر... در آذربایجان بود».
امّا ابنطباطبا و باقى علماى انساب، معتقدند وى در مصر مىزیسته و فرزندان او در آن جا سکونت داشتهاند. ظاهراً وى پس از سکونت در مصر به منطقة آذربایجان مهاجرت نموده، چنان که این مطلب از هجرت این خاندان به تستر، قم و اصفهان فهمیده مىشود.
به هر حال، تأیید دو تن از علماى بزرگ انساب همچون ابن عنبه و عمیدى، ما را به این حقیقت مىرساند که مزار کنونى از آن همین ابراهیم بن على حسینى باشد. برادران وى به نامهاى حسین ابوعبداللَّه ساکن اصفهان، محمّد ابوجعفر، معروف به خزاعى، ساکن اصفهان و عمر و احمد در بردعه بودند.
بنا به گفتة علماى نسب شناس، ابراهیم مکنّى به ابوطاهر بود، از این رو بقعة وى در تبریز به باباطاهر مشهور و معروف است. او داراى چند فرزند ذکور معقّب به اسامى ذیل است:
1. ابوجعفر محمّد. مادرش غزال، کنیزى سیاه چهره بود و در مصر سکونت داشت، سپس به اصفهان مهاجرت کرد.
2. ابوالقاسم احمد. مادرش غزال، همان مادر برادرش ابوجعفر محمّد بود و مشهور به اسود است.
3. ابوعبداللَّه جعفر. مادرش ام الکرام بنت مهلب بن ابىصغیره نام داشت.
4. ابومحمّدعلى. مادراو نیز کنیز بود.
بنابراین، ابراهیم داراى سه برادر و چهار فرزند، یک همسر عقدى و دو کنیز بود. فرزندان او در اصفهان، تستر، مصر و اردبیل اقامت داشتند. یکى از پسر عموهاى او به نام احمد بن محمّد ابىجعفر بن عمر بن حسن الافطس در اردبیل سکونت داشته است که نشان از مهاجرت این خاندان به استان آذربایجان شرقى دارد. متأسّفانه، به تاریخ تولّد و وفات این سیّد جلیل القدر در منابع موجود هیچ اشارهاى نشده است. با این حال، از برخى قراین آشکار مىشود که وى در نیمة اوّل قرن سوّم هجرى وفات یافته است.
بناى امامزاده ابراهیم به شمارة 6438 در تاریخ 27/8/1385 به ثبت آثار ملّی و تاریخى رسیده است.
- ۲۲۵۵
- ادامه مطلب
