- سه شنبه ۲۵ شهریور ۹۳
زیارتگاه سلطان مجیر بن عقیل در بالاى تپّه اى در روستاى دیزج از توابع خسروشهر قرار گرفته است. مردم روستا صاحب قبر را سلطان مجیر بن عجیل مىنامند و مىگویند مجیر از خانوادة پیامبر بزرگوار اسلام بوده و در صدر اسلام با سلطان اسامه به آذربایجان آمده تا مردم این دیار را که آتش پرست بودند، به اسلام دعوت کند.
اما با عدّهاى از یارانش به درجة شهادت نایل مى آیند. یارانش را در کنار جادّه و خود وى را به مناسبت بلندى «نسب و مقامش» در بالاى این تپّه به خاک سپردهاند. بعدها مقبرهاش ملجأ ابرار و اخیار شده است.
از تاریخ نویسان، نخستین کسى که سخن از وى به میان آورد، حمدالله مستوفى است. وى در «تاریخ گزیده» و در «نزهت القلوب»، او را امیر مضر بن عجیل، نبیرة عبدالمطلب و صحابى رسول اکرم معرفی کرده است.
حافظ حسین کربلایى نیز او را از نزدیکان پیامبر اسلام شمرده و چنین نوشته است: «مرقد و مزار اثر صاحب تعظیم و تبجیل، امیر مضربن عجیل رضى اللّه عنه در حوالى خسروشاه از الکاى ویدرهر چهار فرسنگى تبریز است».
صاحب «تاریخ گزیده» وى را نیز از جمله صحابه‌اى شمرده که مدفونِ نواحى تبریز است و وی را نبیرة عبدالمطلب دانسته که جدّ رسول اللّه صلى اللّه علیه و آله و سلم است؛ «با وجود شرفِ صحبت عظیم قدر قرابت نیز داشته، چون در اجداد حضرت رسول «مضر» نامى بوده، که متابعت ملت ابراهیم (خلیل) على نبینا و مىنمود و بنى قیش عیلان که قبیله‌ای بزرگ اند، از نژاد وى هستند، مىتواند که این نسب صحیح بوده باشد یا از آن قبیله بوده باشد. شجاعت و دلیرى و مردانگى وى در آذربایجان نامه که کتاب نظمى است مسطور است. الحق مدفن وى محلى است در کمال هیبت و جلالت و مردم را محل زیارت خصوصاً متوطنین آن الکا که همیشه متوجّه آن قبلة دعا هستند و هر مقصود و مطلوب که دارند چون متوجّه آن کعبة حاجات مىشوند و به طواف آن مزار کثیرالانوار مشرّف مىگردند و به سهولت و سرعت مقاصد و مآرب ایشان اجابت مىیابد.
در میان مردم این چنین مشهور است که وى نیز از شهداى اوّل است که با حضرت سپهسالار شربت شهادت یکدفعه چشیدهاند.»
برج دیزج
عبدالعلى کارنگ نیز در «آثار باستانى آذربایجان» جلد اوّل مىنویسد:
«در روستاى دیزج در بالاى تپّه، بقعهاى وجود دارد که از اغلب روستاهاى آن ناحیه، به خوبى دیده مىشود. بقعه به شکل استوانهاى است که گنبدى مخروطى در بالاى آن قرار گرفته است. زیر گنبد قبرى به طول دو متر و نیم و عرض و بلندى قریب یک متر است. این قبر هیچ سنگ نبشتهاى ندارد و روى آن را پارچة سیاهى انداخته و چند شمعدان و چراغ نفتى هم روى آن گذاشتهاند. بناى بقعه از سنگ ساخته شده، دو اتاق بالنسبه بزرگ سنگى نیز در کنار آن وجود دارد که یکى مسجدى است با چهار ستون آهنى و سقف ضربى و دیگرى مقبرهاى که آشپزخانة کوچکى بدان متصل است. مردم مىگویند: این قبر متعلّق به زن سلطان است که «خاتم اولیاء» نامیده مىشود».
عبدالعلى کارنگ در ادامه، مطالب حافظ حسین کربلایى را مطرح مىکند و مىنویسد: «ملاحشرى تبریز نیز با استفاده از روضات الجنان و جنات الجنان چنین مطالبى آورده است». و ادامه داده «خوشبختانه بانى و تاریخ عمارت بقعه روشن و معیّن است و سنگ نبشتة مرمرین به ابعاد تقریبى 50×40 سانتىمتر است که در قسمت شرقى سطح داخلى دیوار جنوبى مسجد نصب گردیده است به خوبى نشان مىدهد که این بنا در سال 979 هـ . ق به امر خواجه حبیبخسروشاهى عمارت یافته است و مضمون کتیبه چنین است:
«فى عام تسع و سبعین و تسعمائة امر بعمارة هذا البقعة خواجه حبیب اللّه خسروشاهى». مسجد، سابقاً ستون و پوشش چوبى داشته ولى بعداً توسّط یکى از نیکوکاران محل ستون‌ها و سقف آن آهنى و آجرى گردیده است».
بناى با شکوه دیزج سلطان یا سلطان مجیر به شمارة 8920 و در تاریخ 28/12/1385 به ثبت آثار ملّی و تاریخى رسیده است.
- ۱۹۴۹
- ادامه مطلب
