مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة با شکوه این امامزاده که یکى از مزارات مجلّل استان مرکزى است، در روستاى کهک و در مجاورت شهر تفرش واقع شده و به «شاهزاده قاسم» مشهور است.

ساختمان بقعه، مشتمل بر یک بقعه و گنبد با چهار ایوان و چهار حجرة غرفه دار است.

بقعه، به صورت مربّع متساوى به دهانة 6 و ارتفاع 9 متر با جدار سفید کارى آسمانى رنگ است که در هر ضلع، شاه نشینى به دهانة 3 و عرض یک متر قرار دارد و از هر یک، درى به خارج گشوده مى‏شود و جلوى هر در هم ایوانى به دهانه و عرض 4 و ارتفاع 7 متر با جدار سفید کارى و پوشش مقرنس گچى است. ایوان‌هاى شمالى و جنوبى را از کمر پوشانده و به صورت حجرة تحتانى با غرفة فوقانى در آورده‏اند و درهاى آن‌ها را هم به داخل بقعه مسدود ساخته‏اند. چهار گوشة فوقانى بنا را با ساختن گوشوارهایى به هشت ضلعى و سپس 16 ضلعى تبدیل کرده و پاطاق گنبد رسمى بندى را بالا آورده‏اند. بر فراز بنا، گنبدى شلجمى شکل است که نماى خارجى آن، تماماً کاشی‌کارى بوده که ریخته است. قطر گنبد 10 و ارتفاع آن 14 متر است.

تاریخ احداث بنا را به سال 868 هـ. ق، و تاریخ بهره بردارى آن را سال 873 هـ. ق نوشته‏اند، در وسط بقعه، صندوقى منبّت و نفیس به تاریخ 923 هـ. ق و کار استاد یعقوب قمّى قرار دارد. از کتیبه‏هاى تاریخى این صندوق، یکى «العبد المحتاج یعقوب بن محمود بن على بن پیر محمّد بن الحاج یوسف فمى فى تاریخ شهر ذى الحجّه سنة ثلاث و عشرین و تسعمائة هجریه نبویّه» است ـ که کلمه فمى با شکسته شدن سرفاى آن به صورت بمى در آمده است ـ و دیگرى: «جدّد الصندوق طلباً للثواب جناب صاحب اجل اکرم نتیجة اکابر خواجه جلادین شاهى» است که جملة آخر به واسطة ریختگى بعضى حروف، جلادین یا جلایرین خوانده مى‏شود و از عبارت مجدّد چنین بر مى‏آید که روى مرقد، صندوق دیگر بوده است که در سال 923 هـ. ق تجدید شده است. این بقعه، داراى درى باستانى به تاریخ 800 هـ. ق است.

شخصیّت مدفون در بقعه‏: به اعتقاد مرحوم فیض  شخص مدفون در این بقعه، امامزادة جلیل القدر، سیّد قاسم بن حمزة بن موسى ‰ مى‏باشد که به نقل از تاریخ قم، به همراه برادر زادة خود حمزة بن على بن حمزة بن موسى ‰ از مدینة طیّبه به مقصد ایران بیرون آمد تا به سرزمین قم رسید، در وادى آشتجان (آشتیان) در سایة درختى آرمیده بودند که راهزنان به طمع مال و مرکبشان آنان را به قتل رسانیدند. اما علّامة نسّابه ابن شدقم حسنی معتقد است که قاسم بن حمزه در منطقه‌ای به نام اشترجانِ اصفهان که اینک جزء فلاورجان است در سال 255 هـ. ق به شهادت رسیده است.

سیّد عبدالرزاق کمونه نیز، ذیل کلمة اشترجان می‌نویسد: «احمد بن محمّد معتصم، فرمان قتل قاسم را صادر کرد. پس قاسم به اصفهان گریخت و بعد از رفتن او پابه‌پای وی رفتند و او را با پسر برادرش حمزه در قریة اشترجان از توابع اصفهان در حال خواب پیدا کردند...».

به اعتقاد برخی از پژوهشگران، بارگاه کنونى مدفن یکى
از سادات حسینى است که در شهر قم مى‏زیسته و نسب او
از قرار ذیل است: قاسم بن حسین بن زید بن على الشبیه بن حسین ذى الدمعة بن زید الشهید بن امام زین العابدین ‰ که به نام مادرش، امّ کلثوم یا کلثم بنت حسین ‏بن حسین بن زید
شهید ‰ مشهور، و معروف به ابن کلثوم یا کلثم است.

ابوطالب مروزى، او را ساکن در شهر قم مى‏داند. مرحوم امام فخررازى، اولاد وى را در شهر رى و ارّجان ذکر کرده که معلوم مى‏شود او در قم سکونت داشته است. وى داراى دو فرزند به نام محمّد و ابوعبداللَّه، معروف به بن و حسین بود.

علّامة نسّابه ابن طباطبا او را ساکن شهر رى دانسته و فرزندان او را محمّد، عبداللَّه و امّ القاسم و سکینه بر شمرده است. از آن‌جایى که قول ابوطالب مروزى پس از قول ابن‌طباطبا از لحاظ زمانى است، مى‏توان گفت که، قاسم بن الحسین در شهر رى سکونت داشته، سپس به شهر قم مهاجرت نموده و در همین شهر نیز ماندگار شده است. امّا فرزندان او در رى، ارّجان و دیگر شهرهاى اسلامى پراکنده شده‏اند. قاسم بن الحسین یکى از معاریف سادات حسینى مى‏باشد و بعید به نظر نمى‏رسد که همچون دیگر سادات و نقبا که در تابستان گرم قم به باغ اختصاصى خودشان در اطراف قم مى‏رفته‏اند، او نیز طبق عادت به کهک قم (تفرش) مهاجرت کرده و در همان جا وفات نموده و دفن شده باشد.

بقعة امامزاده قاسم به شمارة 3531 و در تاریخ 25/12/1379 به ثبت آثار ملّی و تاریخى رسیده است.