مزارات ایران و جهان اسلام

بقعه این امامزاده در خیابان ملک‏آباد شهر قزوین واقع شده و از بقعه‏ هاى قدیمى شهر قزوین است که تا چند دهه پیش در محوّطه گورستان محلّه پنبه ریسه قرار داشته است. باکشیدن دیوار برگِرد آن، بقعه داراى صحن بزرگى مى‏گردد که چند قبر قدیمى هنوز در آن برجاى مانده است.

در بررسى‏هاى دهه چهل، به جز سنگ قبر مکعب با سطح شیروانى شکل در بالا، دو سنگ قبر با تاریخ‏هاى 1140 و 1183 ق نیز شناسایى شد.
نقشه (پلان) هسته اصلى حرم، هشت ضلعى است و در بدنه هر ضلع طاق‏نمایى با قوس کلیلى اجرا شده است. پوشش بقعه به یارى کاربندهاى میان قوس‏ها انجام گرفته و ستاره‏اى هشت پَر را عرضه مى‏کند. محرابى با تزیینات مقرنس در آن وجود دارد. مرقد امامزاده کنار و برابر محراب واقع شده و ضریحى بر روى آن نهاده‏اند. هیچ گونه تزیینى، به جز یک پنجره مشبّک گچى زیبا درون بقعه اجرا نشده است. در نماى خارج، بقعه به صورت یک برج استوانه‏اى شکل که گنبد برفراز آن است، دیده مى‏ شود.
نماى شمالى بنا روشنگر آن مى‏باشد که بعد از ساختن هسته مرکزى -یعنى
برج استوانه‏اى شکل در دو جانب آن- دو واحد دیگر بنا کرده‏اند. بناى
جانب راست یا شرقى، رواق مستطیل شکلى است که سقف آن به کمک
قوس‏هاى آجرى پوشیده شده است و بخشى از بدنه استوانه‏اى بقعه در آن
دیده مى‏شود. رواق مزبور از افزوده‏هاى دوران قاجار است که از آن با
ورودى کم ارتفاعى به بقعه راه مى‏یابد. اطراف ورودى را به قطعه
سنگ‏هایى نظیر نماى استوانه‏اى خود بقعه پوشش کرده‏اند. جانب غرب نیز
در چند دهه پیش، شبستانى مستطیل شکلى ساخته‏اند که همچنان قسمتى
از دیوار بدنه استوانه‏اى شکل بقعه در آن دیده مى‏شود. در نماى بخش
مرکزى در زیر گنبد، در دو ردیف نخست، با آجرهاى لعابدار و در بالاى آن به
بلندى 80 سانتى‏متر با کاشى هفت رنگ و نگارهاى گیاهى، بدنه یا گردنه
گنبد تزیین شده است. اصل بنا را مى‏توان به دوره صفویّه مربوط دانست. در
حیاط بقعه، چاه ژرفى به عمق 40 متر قرار دارد که درگذشته براى برآورده
شدن خواسته‏هایشان، مردم نامه‏هاى خود را در آن مى‏انداختند.

بنابر اعتقاد مردم، امامزاده آمنه خاتون دختر امام جعفر صادق علیه‏السلام به
شمار مى‏رود. امّا از نسل امام جعفر صادق علیه‏السلامآمنه نامى که در قزوین
سکونت داشته باشد، در کتب انساب یافت نشده است. از این‏رو به اعتقاد
ما، شخصیّت مدفون در این بقعه، سیّده آمنه دختر ابى‏على محمّدالاصغر ابن
احمد سکین السرماورد بن جعفر بن محمّدالاکبر بن زیدالشهید بن امام
زین‏العابدین علیه‏السلاماست که با پنج واسطه، نسب به امام سجّاد علیه‏السلام مى‏رساند.
پدر بزرگوارش همان امامزاده جلیل‏القدر سیّد على‏اصغر، مدفون در روستاى
زرآباد قزوین است که به اتّفاق برادر امامزاده آمنه خاتون در آن مکان در قرن
چهارم به شهادت رسیده‏اند.

نام و نسب شریف سیّده آمنه خاتون را علّامه نسّابه ابن‏طباطبا -از اعلام
قرن پنجم هجرى - در کتاب خود ذکر نموده و او را ساکن قزوین دانسته
است. ابونصر بخارى برخى دیگر از زنان این خاندان را که در قزوین سکونت
داشته‏اند، نام مى‏برد.[1]