- شنبه ۲۹ شهریور ۹۳
بقعه با شکوه این امامزاده در میان آبادى سرسبز و مفرّح فلار[1]، در 40 کیلومترى شمال خاور قزوین واقع شده است.
این زیارتگاه که در سالیان اخیر بازسازى شده شامل؛ ایوان، سردر، صحن، گنبد، حرم و زایر سرا است. سردرِ اصلى بقعه در جانب مشرق قرار دارد و سپس به صحن بزرگ امامزاده راه مىیابد. در کنار در ورودى، چنار قطورى به چشم مىخورد که ارتفاع آن بیش از ارتفاع گنبد و بقعه است.
مقابل آن، در جانب شمال غرب صحن، درخت گردوى بزرگى به چشم مىخورد که بیش از صد سال عمر دارد. بقعه به شکل مربّع و به ابعاد 10×10 متر است و ایوان آن در شمال واقع شده که ابعاد آن 10×5 و به ارتفاع 6 متر است که توسّط 4 ستون نگهدارى مى شود.
در پیشانى ایوان بر روى چند ردیف کاشى لاجوردى کتیبه ذیل به صورت سه بیت شعر نقش بسته است:
بیا بیا که گل گلستان ولا اینجاست
حریم زاده زهرا و هل اتى اینجاست
امامزاده فرزند موسى الکاظم علیهالسلام
برادر شه دین حضرت رضا اینجاست
شهید راه خدا شاهزاده اسماعیل
کسى که حاجت سائل کند روا اینجاست
در طرفین ایوان، دو درِ چوبى جهت ورود به حرم تعبیه شده است. بالاى
درها داراى کاشى کارى آبى در زمینه گل و بوته است که بیاد مرحوم صفر
على احمدى فرزند فخراللّه احمد اهداء شده است.
داخل اتاقِ مرقد فضایى به ابعاد 6×7 متر به عنوان حرم تشکیل شده که
چهار زاویه آن با ایجاد گوشواره به دایره تبدیل شده و در نتیجه گنبد دو پوش
بنا که از داخل به صورت عرقچینى و از خارج به شکل شلجمى به قطر
70/1 و ارتفاع 5 متر است بر آن استوار گشته است. این گنبد از خارج با ورق
آهنى پوشش یافته و از داخل گچ اندود و داراى نقاشى به رنگ آبى است.
درست در زیر گنبد ضریح بسیار عالى از جنس آب طلا و نقره نصب
است که بر روى درِ ورودى آن کتیبه ذیل قلمزنى شده است: «این ضریح
مطهر در زمان رهبر کبیر و بنیان گذار جمهورى اسلامى ایران و مرجع عالیقدر
جهات تشیع حضرت امام خمینى مد ظله العالى نوسازى شد. این ضریح مطهر
به سعى و کوشش هیئت امنا و علاقهمندان بخاندان عصمت و طهارت علیهمالسلام در
سنه 1367 هجرى شمسى تهیه شد.»
در داخل ضریح، صورت قبر امامزاده را به اندازه 50 سانتى متر بالا آورده
و با سنگ مرمر تزیین نمودهاند. دور تا دور بالاى شبکههاى ضریح بر روى
میناکارى، اشعار ذیل در مدح امامزاده منیاکارى شده است:
برادر دین شه حضرت امام ضا
ده فلار گرفته ز مرقدش چه صفا
چنانچه باب حوائج پورحق اندرش
بیا تو حاجت خود را طلب کن از سرش
از جور کینه الیاسیان بخون غلطید
بمثل جد گرامى خود حسین شهید
ز روى صدق و صفا هر که کرد دعا
گرفت حاجت خود را ز دست این مولا
بسى مریض و علیل و فتاده بسى ز پا
در این مکان مقدس گرفته است شفا
سلیل احمد مرسل عزیز رب خلیل
گل ریاض جنان شاهزاده اسماعیل
على جمال و محمّد کمال و زهرا خوى
حسن فضائل و روشنگر روى حسینى
گرفته زهد ز سجّاد و علم از باقر
حضال حضرت صادق بود از او ظاهر
امامزاده عالى مقام نیکوفر
عزیز نور دو چشمان موسى جعفر
امام هفتم والا مقام را پسر است
ولى خالق اکبر بر این پسر پدر است
در چهار طرف دیوار بقعه به سقف را با رنگ سفید در زمینه آبى
سورههاى قل هواللّه، و ان یکاد، کوثر و عصر را خطاطى نمودهاند. دور تا دور
انتهاى دیوار شبستان نیز توسّط آقاى حسن حسینى در سال 1381 ه . ش
سوره یس خطاطى شده است. کف و دیوار موزائیک شده و چندین پنجره در جانب
جنوب و مغرب و شرق تعبیه شده و در برخى از دیوارها نیز کمد ساخته شده است.
در ابتداى مدخل ورودى به صحن، مسجد بزرگ و قدیمى روستا قرار
دارد که مساحت آن بیش از 100 متر مربّع است و بام و ایوان آن چوبى و رو
به جانب مشرق است.
در شمال غرب صحن امامزاده، زایر سرایى در 11 اتاق در سال 1387
ه . ش ساخته شده و مساحت زیر بناى آن حدود 600 متر مربّع است. در
مقابل این فضا، درست آن طرف صحن، 5 اتاق دیگر به عنوان زایر سرا قرار
دارد و همین امر باعث شده که اهالى از دور و نزدیک به این مکان روى مىآورند.
در تابلویى که در دیوار بقعه نصب است درباره امامزاده اسماعیل نوشته
شده که: «امامزاده اسماعیل سى و پنجمین فرزند امام موسى کاظم علیهالسلام است. او
صاحب 8 فرزند به اسامى؛ مجیب، حامد، ثابت، نعمت، اسد، حبیب، احمد و
ماجد بود. وى در موضع بادکیجان به دهنه رودبار توسّط طایفه الیاسیان شهید
گردید و طایفه بهادئینان در شب تاریک مخفیانه آن حضرت را برداشته در
پایان ده بزیر درخت چنار دفن کردند. بحرالانساب / 81.»
اسماعیل بن موسى علیهالسلام
دیگر از فرزندان امام موسى کاظم علیهالسلاماسماعیل نام دارد که مادرش اُمّ ولد
«کنیز» بود. او سیّدى جلیل، شریف و عالى مقام و از دانشمندان به نام شیعه
به حساب مىآید.
علاّمه ضامن بن شدقم درباره وى مىگوید: «کان عالما عاملاً فاضلاً
کاملاً، روى عن أبیه و أجداده وله مصنّفات عدیدة.» [یعنى: ]«او دانشمندى
عامل و فاضلى کامل بود که از پدر و از اجدادش روایت نقل مىکرد و
صاحب تألیفات زیادى است.»
علاّمه نسّابه ابن طقطقى نیز نقل مىکند: «کان من الاجلاّء الفقهاء و
المحدّثین، له کتب کثیرة، ذکره النجاشى فى رجاله.» [یعنى: ]«وى از بزرگان
فقها و محدّثین است که صاحب تألیفات زیادى بود و نجاشى آن را در کتاب
رجالش ذکر نموده است.»
او از اصحاب امام جواد علیهالسلاماست و از برادر بزرگوارش امام رضا علیهالسلام نیز
روایت نقل نموده است. برخى او را متولّى وقف اموال پدرش، امام موسى
کاظم علیهالسلام از سوى امام جواد علیهالسلام و عدّهاى دیگر از سوى امام موسى
کاظم علیهالسلام مىدانند.
اسماعیل به هنگام قیام ابو السرایا (سرى بن منصور شیبانى) از جانب او
فرماندار و حاکم فارس شد، همین امر باعث گشت که اینک مزارى به او در
شهر شیراز منسوب باشد. برخى نیز معقتدند که او استاندار مصر بود و این با
سکونت و وفات اسماعیل در مصر سازگار است. اسماعیل پس از شکست
و ناکامى قیام ابوالسرایا، به مصر مهاجرت کرد و تا آخر عمر در آن جا
مىزیست و داراى فرزندان عالم و دانشمندى گردید و سرانجام در مصر
وفات یافت و در همان جا به خاک سپرده شد.
اکثر علماى رجال از او به شایستگى نام بردهاند، مرحوم کلینى رحمهالله
مىگوید: «هنگامى که عالم جلیل القدر، صفوان بن یحیى در سال 210 ه . ق در
مدینه از دنیا رحلت کرد، حضرت امام جواد علیهالسلام کفن و حنوط براى او فرستاد و
به عموى خود اسماعیل بن موسى علیهالسلام امر کرد که بر جنازه او نماز بگذارد.»
نجاشى و دیگران پس از ذکر این مطلب نقل مىکند: «او ساکن مصر بود و
فرزندان او نیز در آن جا مىزیستهاند.» اسماعیل کتابهایى تألیف نمود که در
آنها از پدر بزرگوار و اجداد معظّم خود روایاتى نقل کرده است. شیخ
طوسى رحمهاللهنیز پس از ذکر جمله بالا اضافه مىکند، کتب او را ابو على محمّد
بن محمّد بن اشعث کوفى از وى روایت مىکند؛ از این رو کتاب مذکور به
اشعثیّات هم شهرت یافته است، چنان که به دلیل نقل مطالب و روایات آن از
موسى بن اسماعیل بن موسى علیهالسلام از امام جعفر صادق علیهالسلامبه جعفریّات
نامیده شده است. بعضى از کتابهایى که وى تألیف نمود، به این شرح مىباشد:
کتاب «الطهاره»، «صلاة»، «صوم»، «زکات»، «حج»، «جنائز»، «نکاح»،
«طلاق»، «حدود»، «دیات»، «دعا»، «سنن و آداب» و «رؤیا.»
مرحوم شیخ عبّاس قمّى رحمهالله نیز درباره تألیفات إسماعیل مىگوید: «از
مهمترین تألیفات وى کتاب جعفریّات است که به اشعثیّات نیز معروف
مىباشد. این کتاب اخیر مورد توجّه علما و دانشمندان بزرگ شیعه قرار
گرفته است. بهبهانى در تعلیقه از کثرت تصانیف و کتابهاى اسماعیل سخن
گفته است و جعفریّات وى را مشتمل بر کتب فقه و احادیث مىداند که تمام
آن را از پدران بزرگوار خود علیهمالسلام از رسول خدا صلىاللهعلیهوآله نقل کرده است، و محدّث
نورى در خاتمه مستدرک آن کتاب را در نهایت اعتبار قلمداد کرده است.»
از فرزندان او ابوالحسن موسى است که از علما و محدّثین و مؤلّفین عصر
خود بود. مادرش کلثوم، دختر على العریضى بن جعفر الصادق علیهالسلامو مادر او
نیز فاطمه دختر محمّد الارقط بن عبداللّه الباهر بن امام زینالعابدین علیهالسلامبود.
او فرزندى به نام على بن موسى بن اسماعیل داشت که در ایّام مهتدى
عبداللّه بن عزیز، عاملِ طاهر در رى، او را با محمّد بن حسین بن محمّد بن
عبداللّه بن قاسم بن حسن بن زید بن امام حسن علیهالسلامدستگیر و به سامرا برد و
در آن جا او را حبس کردند و در همان جا وفات یافت. او در آذربایجان از دو
فرزند خود به نام حمزه و عبّاس نسل دارد.
ابن عنبه مىگوید: «احفاد اسماعیل بن موسى علیهالسلامکه اندک هستند، از تنها
فرزندش موسى بن اسماعیل مىباشند؛ یکى از اولاد او جعفر بن موسى بن
اسماعیل است که به ابن کلثوم معروف مىباشد و به اولاد او کلثمیّون
مىگویند؛ زیرا امّ کلثوم دختر امام کاظم علیهالسلامربیبه او بود، از این رو، او و
فرزندش به ابن کلثوم مشهور شدند و آنان در مصر زندگى مىکردند. بنو
ابوالعساف و بنو نسیب الدولة و بنو الوارق در مصر و شام از ایشان هستند.»
امام فخر رازى، فرزند دیگرى به نام احمد بصرى که در مکّه مىزیسته را
براى اسماعیل بن موسى علیهالسلامبر شمرده، که ظاهرا نسل او منقرص شده
است. از دیگر فرزندان اسماعیل، محمّد بن اسماعیل است، که شیخ عبّاس
قمّى رحمهالله درباره ایشان مىگوید: «در غیبت شیخ طوسى؛ در وصف او آمده
است: به حدّى عمر داشت که امام زمان علیهالسلام را ملاقات نموده است.»
با وجود آنکه وفات او در مصر، اجماع مورّخان و علماى انساب را در بر
دارد، امّا برخى بر این عقیدهاند که مزار او در تویسرکان، همدان، فیروز کوه و
شهریار مىباشد؛ امّا این ادّعا اصلى ندارد و بدون شک، یکى از سادات
جلیل القدر همنام در آن مزارات مدفون مىباشند، که شرح حال هر کدام از
آنان در دایرهالمعارف بقاع متبرّکه بررسى خواهد شد.
- ۱۸۸۹
- ادامه مطلب
