مزارات ایران و جهان اسلام

بقعه با شکوه و زیباى این امامزاده نزدیک میدان مرکزى شهر ضیاءآباد و در کنار خانه بهداشت بنیاد 15 خرداد واقع شده است.

بناى امامزاده بر روى صفّه طبیعى مرتفعى نسبت به اطراف خود برپا شده و اطراف آن را قبرستان وسیعى فرا گرفته بود که اینک تبدیل به خیابان، پارک و منازل مسکونى شده است. مقابل بقعه نیز درخت تنومندى وجود دارد که حکایت از اهمیّت بقعه مزبور دارد. ساختمان بقعه از دو قسمت تشکیل یافته است.

الف: بخش اصلى و قدیمى یا بقعه امامزاده.

ب: قسمت الحاقى یا اتاق مستطیل شکلى که در سمت شرق بقعه بدان
افزوده شده است.

قسمت قدیمى بنا یا بقعه امامزاده داراى طرح مربّع شکلى به ابعاد
90/5×60/5 متر است که گوشه‏هاى دیوار غربى آن پخ گردیده است.

ازاره بنا به کمک قطعه سنگ‏هاى قهوه‏اى به ابعاد مختلف از 30×52 تا
54×90 سانتى متر در دو ردیف تا ارتفاع 10/1 متر ساخته شده بود که در
تعمیرات اخیر با سنگ مرمر پوشش یافته است و دیوارهاى بقعه نیز سفید
کارى و گچ برى شده است.

پى بنا به کمک سنگ‏هاى لاشه ساخته شده و ازاره سنگى بر روى آن قرار
گرفته است. قسمت بالاى بنا با آجرهاى ساده بنا گشته و بر روى دیوار
غربى، شمالى و جنوبى بقعه از خارج طاقنماهائى ایجاد شده است.

بر روى مکعب مزبور در بالا، گنبدى بر پا گردیده و در اطراف آن دوره یا
غلام گردشى وجود دارد.

گنبد بنا در قسمت پایین به صورت استوانه ایست و ارتفاع آن 30/2 متر
است. در ارتفاع مزبور، قطار بندى ساده‏اى به کمک دورج آجر که به طور سه
گوشه قرار داده شده‏اند به وجود آمده است. از روى این ردیف آجر کارى
است که قسمت شلجمى شکل گنبد برپا گردیده است.

در دیوار سمت قبله در داخل طاقنماها دو پنجره کوچک براى روشن
ساختن داخل بنا ایجاد شده است. داخل بقعه وضع خاصّى دارد. چنانکه
براى ایجاد سقف گنبدى شکل پوشش اوّل، در چهار گوشه بنا چهار فیل
پوش تعبیه گردیده ولى جالب اینست که پایه فیل پوشها از کف بقعه آغاز

شده است. به عبارت دیگر اینکه دیوارهاى چهار گانه از چهار جانب به
تدریج به طرف مرکز چهار ضلعى متمایل گشته‏اند و در نتیجه در چهار گوشه
بنا چهار فرو رفتگى نظیر فیل پوشهاى زیر گنبد ایجاد ساخته‏اند. در فاصله
میان هر دو فیل پوش یک طاقنما زده شده و به کمک آنها طرح دایره شکل
گنبد به وجود آمده و پوشش قوسى شکل زیرین بنا صورت پذیرفته است.

داخل بقعه فاقد هر گونه آرایش و زینتى است. و ضریح چوبى بقعه نیز به
جهت فرسودگى به کنار گذاشته شده و بجاى آن کف بقعه را با سنگ مرمر
آراسته‏اند و فعلاً قبر امامزاده را به اندازه 50 سانتى متر با آجر بالا آورده‏اند و
روى آن را با پارچه‏هاى سبز پوشانده‏اند. قرار است ضریح مطلایى بر روى
قبر نصب گردد.

درِ ورودى بقعه نیز از چوب ساخته شده و طرح زینتى آن به صورت
هندسى و به شیوه آلت و لقط انجام گرفته و مربوط به دوره قاجاریّه مى‏باشد.

قسمت مقابل بقعه، اتاق مستطیل شکلى به طول و عرض 8×30/6 متر
قرار دارد که با خشت و آجر ساخته شده و در جرز سمت چپ آن که قطورتر
مى‏باشد پلکانى براى رفتن به بالاى بام بنا تعبیه گردیده است. درِ چوبى بزرگ
این اتاق نیز که داراى طرح هندسى مى‏باشد مربوط به دوره قاجاریّه است.

بر سر درِ این بنا کتیبه‏اى سنگى وجود داشته است که در چند سال
گذشته آنرا دزدیده‏اند. اهالى محل قطعه سنگ تراش دار کوچکى را که در
جرز سمت چپ ایوان کار گذارده شده و هیچ گونه اثرى بر روى آن مشهور
نیست قسمتى از آن کتیبه مى‏دانند. بنابراین در حال حاضر هیچگونه اثرى که
بتواند درباره تاریخ دقیق بنا اظهار نظر کند در دست نیست امّا اهالى محل

اعتقاد دارند که بناى امامزاده ولى از بناى امامزاده کمال قدیمى‏تر است.

ازاره سنگى بنا از نظر کلى شباهت بسیار به برجهاى مراغه دارد. بر روى
هم اثر مزبور را مى‏توان از آثار قرن ششم هجرى دانست که به علت انجام
تعمیرات نا صحیح اصالت و ارزش نخستین خود را از دست داده است. [1]

قبر آیه‏اللّه‏ آخوند ملا بخشعلى در قبرستانِ بقعه است. از قبرستان بزرگ
پیرامون بقعه تنها قطعه زمینى به مساحت چهار صد متر مربّع باقى مانده است.

در سمت چپ دیوار بقعه، زیارتنامه امامزاده ولى با خط بسیار عالى
نستعلیق نصب شده که توسّط محمّد بن اسماعیل بن تقى بن ضیاء بن کاظم
حسینى قزوینى به سال 1329 با خط سیّد محمّد مصلاّیى قزوینى وقف
بقعه شده است.