- شنبه ۲۹ شهریور ۹۳
بقعه این امامزاده در میان قبرستان عمومى روستاى چسکین، در 18 کیلومترى شرق شهر بوئین زهرا واقع شده است.
بنایى ساده و برج گونه به قطر چهار و ارتفاع شش متر است که در وسط آن صندوق چوبى به ابعاد 1×2 متر قرار دارد. شالوده بنا از خشت و گل ساخته شده و درِ آن از جانب مشرق باز مىشود و یک پنجره در جانب جنوب دارد.
در شرقِ بقعه شبستانى به ابعاد 8×10 متر در سالیان اخیر ساخته شده و قبر سه تن از سادات روستاى چسکین در آن است که اسامى آنان عبارتند از؛ سیّد آقا بالا موسوى فرزند سیّد ابوالقاسم متوفّاى 1298 ه . ق، سیّد ابوالقاسم موسوى فرزند سیّد حسن متوفّاى 1311 ه . ق، و سیّد جلال الدّین حاجى سیّد رضایى متوفّاى 1381 ه . ق. به اعتقاد اهالى، امامزاده جعفر از فرزندان امام هفتم علیهالسلام است. به جهت روشن شدن ازن دیدگاه هنگامى که به شرح حال و زندگانى جعفر بن موسى علیهالسلام خواهیم پرداخت.
فرزند دیگر امام موسى کاظم علیهالسلام جعفر است. کنیهاش ابوالحسن[1]، و از
ام ولد[2] به دنیا آمده است. او با هارون و حسن برادر اعیانى (ابوینى)
مىباشد.[3] به دلیل سکونت او در یکى از روستاهاى مکّه به نام «خوار»
معروف به خوارى است. و فرزندانش با عنوان «خواریون» شناخته
مىشدند. همچنین به فرزندان او «شجریون» نیز مىگفتند و این به خاطر
سکونت آنها در یکى از روستاهاى اطراف مدینه است که در آن درخت زیاد
بوده و شغل آنها هم درختکارى و چوپانى بوده است.[4]
درباره خصوصیّات دیگر جعفر نوشتهاند: وى مردى شجاع و دلاورى
بود، به «سیّد موسوى خالص» شناخته مىشد و کسى در حسب و نسب او
تردیدى نداشت.[5] و از خود هم چهارده فرزند، شش پسر و هشت دختر به
جاى گذاشت که عبارتند از: حسناء یا حسنه، عائشه، عباسه، فاطمهالکبرى،
فاطمة، اسماء، زینب، اُمّ جعفر، حسین، محمّد، جعفر، محمّد الاصغر،
عباس و هارون.[6]
محمد کاظم یمانى، متوفّاى قرن نهم هجرى، تعداد فرزندان ذکور وى را
نُه تن برشمرده و سه تاى آنها را بر قول دیگران اضافه مىنماید که عبارتند از:
حسین الاکبر، موسى و حسن[7] و بنا به نقل تمامى علماى انساب تداوم
نسل وى تنها از سه فرزند او به اسامى، ابوعلى الحسن الثائر، و ابوالحسن
موسى اللحق و حسین اکبر مىباشد.[8] اعقاب او در مکه و مدینه و فرع و
یمامه و وادى القرى و اندک شمارى نیز در خراسان و اهواز
سکونت داشتهاند.[9] به گفته مؤلّف حسین بن على بن جعفر بن موسى علیهالسلام
که از روات احادیث به شمار مىرفته و مردى فقیه و محدث بوده است از
فرزندان او به شمار مىرود.[10]
علماى انساب از تاریخ و محل وفات او سکوت نمودهاند، اما سکونت او
در اطراف مکه و لقب او به «خوارى»، همه حاکى از عدم مهاجرت او به
ایران دارد، تنها دو تن از فرزندان او که تحت تعقیب عمّال عبّاسى بودند در
ابتداى قرن چهارم به خراسان مهاجرت داشتهاند.[11] از اینرو مدفون بودن
جعفر بن موسى علیهالسلام در مکه یا مدینه به دور از حقیقت نیست و از طرفى
مدرک معتبرى نیز از هجرت او به ایران و وفات وى در ورامین سخن به میان
نیامده است. کتاب بحرالانساب که با ضعف توأم است، مىنویسد: على و
حسن و عبدالله و اسماعیل و جعفر پسران موسى الکاظم علیهالسلام با همه اولاد
روى به سوى ولایت خراسان نهادند و چون به ساوجبلاغ رسیدند و
معاندین بر ایشان تاختند و پس از محاربه آخر الامر حسین بن موسى
الکاظم علیهالسلام شهید شد و به بعضى از امامزادگان جراحت رسید و چون شب
شد ناگزیر از یکدیگر متفرق شدند و هریک روى به طرفى نهادند. عبدالله به
«کرد رود» رسید. اهالى آنجا با وى درآویختند و پس از زد و خورد زیاد
عبدالله آنقدر از ظالمان کشت که خون بر زمین جارى شد تا آخر الامر هجوم
آوردند و آن مظلوم را شهید کردند. جعفر بن موسى الکاظم علیهالسلام را نیز در تابع
ورامین شهید کردند و گویند از فرزندان و فرزندزادگان وى در ساوجبلاغ و
اطراف آن صد نفر شهید شدند و....[12] این گزارش ضعیف در برخى از
کتابهاى متأخر نیز آمده است.[13]
مزارات منسوب به جعفر بن موسى کاظم علیهالسلام
مشهورترین مزار شهرستان ورامین، همین بقعه امامزاده جعفر پیشوا
است که به فرزند امام موسى کاظم علیهالسلام خوانده مىشود و در قریه «سناردک»
واقع شده و داراى گنبد مرتفع و صحن و سراى وسیع مىباشد.[14]
ابوالفرج اصفهانى در مقاتل الطالبیین مىنویسد: جعفر بن محمد بن جعفر
الدیباجة بن الحسن بن على بن عمرالاشرف بن امام زین العابدین علیهالسلام در
جنگى که میان احمد بن عیسى بن على بن الحسین الاصغر بن امام زین
العابدین علیهالسلام و عبداللّه بن عزیز، فرماندار محمد بن طاهر در رى واقع شده به
قتل رسید.[15]
بیهقى نیز تصریح مىکند که جعفر بن محمد بن جعفر از اولاد عمر بن
على بن الحسین السجاد علیهالسلام را عبدالله بن عمر عامل محمد بن طاهر در
منطقه سر بالاى سناردک به شهادت رساند و قبر او در آنجا است و قاضى
شهر رى برجنازه او نماز گزارد. وى هنگام شهادت 47 سال داشت.[16]
سید مصطفى تفرشى معروف به بدایع نگار نیز همین قول را پذیرفته و
چنین مىنویسد: جعفر بن محمد... در رى مقتول و در سنادل [سناردک]
مدفون شد.[17]
امام فخر رازى و سیّد عبدالرزاق کمونه و عمیدى نسّابه نیز جملگى بر
این عقیدهاند و لذا طور قطع مزار کنونى در سناردک، پیشواى ورامین از آن
جعفربن محمد حسینى است.[18]
همچنین در روستاى چاهک سبزوار[19]، و در اراضى بدى خیل حومه
کجور نوشهر[20] و در آخر هشتگرد، در بین راه کرج و قزوین[21] مزاراتى وجود
دارند که اهالى آنجا معتقدند وى جعفر بن موسى علیهالسلام است که هیچ کدام آنان
اصلى ندارند.[22]
بقعهاى در حوالى قریه راهجرد در کنار راه قم به اراک وجود دارد که نزد
اهالى به «شاهزاده جعفر بن امام کاظم» مشهور است بناى این بقعه از آثار
قرن ششم و یا هفتم هجرى مىباشد. شخصیّت مدفون در این بقعه به
احتمال زیاد از احفاد امام موسى کاظم علیهالسلام است و انتساب آن به جعفر بن
موسى علیهالسلام فاقد اعتبار است.[23]
[1]- تحفهالازهار و زلال الانهار 3: 200، مناهل الضرب: 567، حیاهالامام موسى کاظم علیهالسلام 2: 372.
[2].ارشاد 2: 244، التذکره: 132، الکواکبالمشرفه 1: 388، لباب الانساب 1: 394، الاصیلى: 192.
[3].تحفهالعالم 2: 33.
[4].بحارالانوار 48: 283، حیاة الامام موسى بن جعفر 2: 417، سراج الانساب: 83، مناهل
الضرب فى انساب عرب: 488.
[5].سرسلسلة العلویه: 37، معالم الانساب الطالبیین فى شرح سر الانساب العلویه: 142.
[6].نجمالدین ابىالحسنالعلوىالعمرى، المجدى: 110، جمال الدین ابوالفضل عبیدلى،
التذکره: 132، مشجرالکشاف 1: 150.
[7].النفحهالعنبریه: 96-97.
[8].تهذیب الانساب: 161، المجدى: 110-111، الشجرة المبارکة: 93، الفخرى: 18، التذکرة: 132، محمد بن احمد عمیدالدین 1: 150-151، تحفهالازهار 3: 200، الاصیلى: 192-193، جامع الانساب: 98-107، الفصول الفخریه: 140، عمدهالطالب:225،
[9]- همان.
[10].مستدرکات علم رجال الحدیث 2: 227، بحارالانوار 46: 317.
[11].المجدى: 111، النفحهالعنبریة: 97.
[12].بحرالانساب یا ریاض الانساب: 158.
[13].ورامین در قلمرو هنر و اندیشه، ص 41.
[14].آشنایى با سلاله پاکان جعفر بن موسى علیهالسلام: 10-92، جغرافیاى تاریخى ورامین: 68-57،
دایرهالمعارف تشیع 2: 419، تاریخ اجتماعى ورامین: 140-151، بناهاى آرامگاهى: 111.
[15]- مقاتل الطالبیین: 382.
[16].لباب الانساب 1: 417.
[17].بدایع الانساب: 18.
[18].الشجرهالمبارکة: 125، آرامگاههاى خاندان پاک پیامبر ص: 131، مشجرالکشاف 2:
186، منتقله الطالبیه: 162.
[19]- آثار باستانى و معمارى بقاع متبرکه اطراف شهرستان سبزوار و اسفراین: 19-18، بناهاى آرامگاهى: 110.
[20].دایرهالمعارف تشیع 2: 418، از استارا تا استرآباد 3: 178، بناهاى آرامگاهى: 110.
[21]. مزارات خراسان 2: 386.
[22].جهت اطلاع بیشتر ر.ک. به همان2: 386 به بعد.
[23].ن.ک: شیخ عباس فیض، گنجینه آثار قم 2: 211.
- ۱۳۳۶
- ادامه مطلب
