مزارات ایران و جهان اسلام

بقعه این امامزاده در خارج از آبادى ابدالان،[1]در 37 کیلومترى جنوب خاورى اسدآباد و حدود 20 کیلومترى شهر تویسرکان بر روى تپّه‏اى مشرف بر آبادى قرار دارد.

شالوده بنا از خشت و گل بود و بیش از دو قرن قدمت داشت که متأسّفانه، بر اثر عدم توجّه از بین رفت و تنها یک چهار دیوارى از آن باقى مانده است. ظاهرا به جهت تجمّع برخى از متصوّفه و اهل حق در این بقعه، برخى از مراجع ذى‏صلاح مجوّز ساخت بناى جدید را ندادند و حتّى اهالى معتقدند که، شبانه باعث تخریب این بقعه شده‏اند.

به هر حال، برخى خفته در مزار را «شیخ ابوالبرکات» یکى از صوفیان قرن ششم و عدّه‏اى دیگر با عنوان «امامزاده شیخ ابوالبرکات» از آن یاد مى‏کنند.
در منزل یکى از اهالى، دو سنگ نوشته قرار دارد که ظاهرا در سالیان اخیر حجّارى شده و قصد نهادن بر روى قبر صاحب مرقد را داشتند که با ممانعت مسئولین مواجهه و فعلاً نگهدارى مى‏کنند. بر روى این دو سنگ چنین نوشته
شده است: «هو الذى لایموت، کل شیى‏ء هالک الاوجهه الکریم، هذا مرقد شریف و مضجع منیف، نجد مولانا العالم الفاضل الصمدانى المبین الاحکام شیعة الاثنى عشریّة العارف الفاضل الودادى الکاشف المبادى شیخ ابوالفضل البغدادى المتوفّى فى سنه خمسین و خمس مائة ه . ق [550].»

نوشته سنگ دوّم: «هو الحى الذى لا یموت کل شیى‏ء هالک الا وجهه
الکریم، هذا مرقد شریف و مضجع منیف نجد مولانا العالم الفاضل الصمدانى
المبین الاحکام الشیعة الاثنى عشریّة العارف الفاضل الودادى الکشاف الایات
و صاحب الکرامات خوارق العادات شیخ ابوالبرکات المتوفّى فى سنه خمس و
خمسین و سبعمائه [755 ه . ق].»

درباره دو شخصیّت مطرح شده در سنگ نوشته مذکور، مطالب ذیل به
دست آمده است که تقدیم شما خوانندگان مى‏شود.

الف: شیخ ابوالبرکات

نام وى هبة اللّه‏ بن مبارک بغدادى، مرید ابوالفضل بغدادى بود. او از
عرفاى بزرگ و اقطاب سلسله معروفیّه در قرن ششم هجرى است که سلسله
نسب طریقتى‏اش با ده واسطه به حضرت ثامن الائمّه علیه‏السلام مى‏رسد.

از او در تذکره‏ها فقط به کنیه نام برده شده و از نامش ذکرى نرفته است. از
این‏رو، برخى او را با شیخ ابوالبرکات بغدادى که اتفاقا نام وى هبة اللّه‏ بن
على بن ملکان بود و از فلاسفه و طبیبان قرن ششم هجرى به شمار مى‏رفت،
اشتباه گرفته‏اند.[2]وى تربیت شده شیخ ابوالفضل بغدادى و جانشین وى
است و پس از او مدّتى متعهّد تربیت سالکان بود. از جمله مریدان و تربیت
شدگان او، شیخ ابو مسعود اندلسى است که در ظلّ عنایت شیخ به کمال
رسیده و جانشین وى شد. شاه نعمت اللّه‏ ولى در منظومه کرسى‏نامه بعد از
ابوسعد اندلسى مى‏گوید:

«پیر او بود هم ابوالبرکات

  به جمال و کمال و ذات و صفات»

در حقّ وى گفته شده است:

«صد هزاران شیخ ظاهر مات شد

  تا یکى چون شیخ ابوالبرکات شد»

از معاصران وى خواجه مودود چشتى، سیّد احمد رفاعى، شیخ محیى
الدّین عبدالقادر گیلانى و شیخ ضیاءالدّین ابو نجیب عبدالقاهر سهروردى را
باید نام برد.

ملاّ عبد الصمد همدانى در بحر المعارف، در شرط دوازدهم از شروط
مشایخ، حکایت مى‏کند که، ابوالبرکات گفته است: «خُلق نیکو فاضل‏تر است
از هر مرتبتى و جوهر مردان به خُلق نیکو ظاهر شود و معیار در تصوّف خُلق
است و هر که او را خُلق نیکوتر او صوفى‏تر.»

تاریخ وفات و محلّ دفن وى محلّ اختلاف است. گروهى وفات او را در
سال 562 ه . ق نوشته‏اند، امّا صاحب شمس التواریخ، اصحّ آن را سال 570
ه . ق مى‏داند.[3]

ب: شیخ ابوالفضل بغدادى

از اقطاب سلسله معروفیّه و عرفاى بزرگ قرن ششم هجرى است که
سلسله نامه طریقتى‏اش با نه واسطه به حضرت امام رضا علیه‏السلام مى‏رسد. مرید و
تربیت شده شیخ احمد غزالى بود و سپس جانشین او گردید. فقط به کنیه
ابوالفضل مشهور است و به این کنیه جمعى از مشایخ معروف بوده‏اند؛ لذا
عده بسیارى به شبهه افتاده و وى را به جاى دیگران گرفته‏اند. در طرایق
الحقایق نام سیزده تن از مشایخى که هم کنیه وى هستند را نام برده است. در
گلبن دوّم از کتاب ریاض العاشقین نوشته شده است: «شیخ ابوالفضل بعد از
شیخ غزالى، به هدایت سالکان مشغول گردید و در تصوّف، نهایت ترک و
تجرّد داشته و رشته تعلّقات جهان را از کف گذاشته و در عبادات و
مجاهدات و تربیت مریدان در آداب شریعت و طریقت دقیقه‏اى فرو
گذاشت نداشت.»

مدّت تمکین او بر مسند ارشاد 32 سال بود و جانشین وى را شیخ
ابوالبرکات دانسته‏اند. با او ابونجیب سهروردى و عین القضات همدانى
برادر طریقت بود. شاه نعمت اللّه‏ ولى درباره او گوید:

«باز ابوالفضل بود بغدادى

  افضل فاضلان به استادى

شیخ او احمد غزالى بود

  مظهر کامل جلالى بود»