- سه شنبه ۲۲ مهر ۹۳
بقعه این امامزاده در حدود سه کیلومترى شمال شهر تویسرکان، در میان روستاى آرتیمان[1] در درّهاى مصفّا و سرسبز و پُر طراوت قرار گرفته است.
در میان روستا مزارى قرار دارد که به امامزاده عبداللّه از نوادگان امام جعفر صادق علیهالسلام در آن آرمیده است. این امامزاده به سیّد بینوا مشهور است. وجه تسیمه آن به این دلیل است که، در گذشته مرقد و گنبدى نداشته، رویشى مجرّد، معروف به بینوا، تصمیم گرفت که بنایى در آن جا بگذارد. او به مرور قریب هزار تومان از اهالى ولایت پول دریافت کرد و به مصرف بناى آن رسانید و خود نیز مانند کارگران، بلکه بیشتر از آنان در آن جا بنایى مىکرد.
بیشتر از بیست سال نمىگذرد که درویش بینوا فوت شده و در یکى از زوایاى همین امامزاده مدفون است. این بقعه باغچهاى دارد و چون مکانى با صفا و با هوایى معتدل است، در بهار و تابستان دراویش خیلى به این محل روى مىآورند و هر قدر میل دارند اقامت مىنمایند. قدر دویست قدم که از امامزاده بالاى کوه مىروند، چشمهاى قرار دارد که آب کمى از آن مىجوشد. استخرى در زیر چشمه ساختهاند که بعد از پر شدن آب، آن را رها کرده و ثلثى از آن باغچه را مشروب مىنماید.[2]
بقعه به صورت مربّع مستطیل و به ابعاد 12×16 متر است و شامل ایوان،
رواق و اتاق مرقد مىباشد. مرقد امامزاده در اتاقى به ابعاد 8×8 متر قرار
دارد که چهار زاویه آن را با ایجاد چهار طاقنماى کوچک، به هشت ضلعى
تبدیل نموده و در نتیجه به دایره مبدّل شده و سپس گنبد عرقچینى بنا را که
به قطر هشت متر است، بر آن استوار ساختهاند. این گنبد از خارج به صورت
عرقچینى و به ارتفاع 3 متر مىباشد.
بقعه از چهار طرف درى به داخل حرم دارد و دیوارهاى داخلى آن به
اندازه 20/1 متر با سنگ مرمر پوشش یافته و سپس با ملاط گچ اندود شده
است. درِ اصلى بقعه از جانب شمال باز مىشود که مستقیما با اتاق مرقد راه
مىیابد. در غرب و جنوب بقعه دو لنگه در بزرگ گره چینى شده عصر
قاجاریّه به چشم مىخورد. از مدخل جنوبى بقعه، پس از عبور از شبستان،
به دو اتاق کوچک راه دارد که مقابل اتاق سمت راست که امروزه به
آبدارخانه تبدیل شده، راه پلّهاى به پشت بام بقعه راه مىیابد.
در وسط اتاق مرقد، ضریح بسیار عالى از نوع فلزى نقره و با روکش آب
طلا همچون سبک ضریح امام رضا علیهالسلام نصب شده که بر ابهّت زیارتگاه
افزوده است. بر روى درِ ضریح، کتیبه ذیل قلمزنى شده است: «بسمه تعالى،
ضریح مطهّر شاهزاده عبداللّه با نظارت و همّت اداره اوقاف و هیات امناء
تویسرکان در سال 1383 نصب گردید. ساخت و قلمزنى محمّد حسین
عبّاسپور، نجّارى حاج مرتضى اختریان.»
زمین زیارتگاه بیش از چهار هکتار مىباشد که فضا سازى و جدول بندى
خوبى در آن اجرا شده و همین امر باعث رونق امامزاده گردیده است.
چنان که اشاره شد، در میان اهالى چنین مشهور است که امامزاده عبداللّه
از نوادگانِ امام جعفر صادق علیهالسلام است. ظاهرا این ادّعا با مشجّرات موجود
مطابقت دارد؛ زیرا علاّمه نسّابه ابن طباطبا از جمله واردین به شهر همدان را
سیّد اسحاق بن عیسى بن محمّد الاکبر بن على العریضى بن امام جعفر
صادق علیهالسلام ذکر نموده و مىگوید: «او صاحب پنج فرزند به اسامى ابوالحسین
عیسى، ابراهیم، موسى، طاهر و محمّد بود.»[3]
عمیدى نسّابه از سکونت ابوعبداللّه حسین الاکبر بن عیسى بن محمّد
الاکبر بن على العریضى بن امام جعفر صادق علیهالسلام در همدان خبر داد و مىگوید
که، او صاحب یک فرزند به نام حسن در این شهر شده است.[4]
او همچنین عبداللّه الاحنف بن عیسى بن محمّد الاکبر بن على العریضى را
ساکن در همدان مىداند و مىگوید: او صاحب 13 فرزند پسر بوده است که
اسامى آنان عبارتند از: اسماعیل، محمّد، طاهر، على، خضر، ابو عبداللّه،
اسحاق، ابراهیم، عبداللّه، عیسى، حسین، حمزه، ابوالحسن.[5]
نویسندگان معاصر، قبر عبداللّه الاحنف را در اطراف شهر اسدآباد
مىدانند. همچنین آنان قبر ابراهیم بن عبداللّه الاحنف را در روستاى طجر
بخش سامن شهرستان ملایر و عبداللّه بن عبداللّه الاحنف را مدفون در
خیابان بروجردى شهرستان ملایر ذکر نمودهاند.
همچنین بارگاه سیّد خضر بن عبداللّه الاحنف در بالاى تپّهاى در شهر
همدان قرار دارد.[6]
بر این اساس، آشکار مىشود که، نسل امام جعفر صادق علیهالسلام در اکثر
شهرهاى همدان سکونت داشتهاند. بنابراین مىتوان تصوّر نمود که، یکى از
افراد خانواده در بقعه امامزاده عبداللّه آرتیمان مدفون شده است. برخى به
تصوّر اینکه سیّد اسحاق بن عیسى بن محمّد الاکبر بن على العریضى، چون
مکنّى به ابو عبداللّه بود،[7] پس فرزندى به نام عبداللّه داشته است. در نتیجه
چنین اعتقاد دارند که، شخصیّت مدفون در این بقعه، عبداللّه بن اسحاق بن
عیسى بن محمّد الاکبر بن على العریضى است.[8] اگر چه این احتمال
مىتواند منشأ صحیحى داشته باشد، امّا عدم وجود نام عبداللّه بن اسحاق
در کتب انساب جاى تامّل دارد.
برخى دیگر معتقدند که، خفته در این مزار، سیّد عبداللّه بن طاهر بن عبداللّه
الاحنف بن عیسى بن محمّد الاکبر بن على العریضى بن امام جعفر صادق علیهالسلام
مىباشد.[9] آنان به استناد گفتار عمیدى نسّابه که عبداللّه الاحنف و فرزندان
او را در همدان ذکر نموده است، چنین نتیجه گرفتهاند که فرزند طاهر بن
عبداللّه الاحنف، سیّد عبداللّه بن طاهر، در تویسرکان مدفون مىباشد.
عمیدى نسّابه براى سیّد عبداللّه بن طاهر، دو فرزند به اسامى طاهر و على
ذکر نموده که هر یک داراى اعقابى است و ظاهرا در همدان مىزیستهاند.[10]
بر این اساس، قول اخیر از اهمیّت بیشترى برخوردار است و مىتوان به
صحّت آن اعتراف نمود و بارگاه کنونى در آرتیمان را از آنِ عبداللّه بن طاهر بن
عبداللّه الاحنف دانست.
[1]- این روستا در ارتفاع 2000 متر از سطح دریا قرار دارد و درّهاى سرد و خشک است. سیاه کوه در 2 کیلومترى شمال باختر، کوه قصر در یک کیلومترى جنوب خاور، و کوه اشتوار در شمال خاور آبادى است. همچنین درّه میشان در شمال خاور، درّه چنار در خاور، درّه دیما در شمال و درّه عسکر در جنوب خاور آبادى است. جمعیّت روستا را 700 خانوار نوشتهاند. کار و پیشه اهالى؛ کشاورزى، باغدارى، دامدارى، کارگرى و قالى بافى است. فراوردههاى آن؛ گندم، جو، بنشن، پیاز، سیب زمینى، سیر، یونجه، گردو، بادام، زرد آلو، هلو، سنجد و چوب درختان صنوبر، بید و تبریزى است. رج فرهنگ جغرافیایى همدان 47: 5.
[2]- آئینه تویسرکان: 124 و 87.
[3]- منتقلة الطالبیّه: 348.
[4]- المشجّر الکشّاف لتحقیق اصول السادة الاشراف 1: 235.
[5]- المشجّر الکشّاف لتحقیق اصول السادة الاشراف 1: 255.
[6]- الدرّة الذهبیه فى اکمال منتقله الطالبیّه 2: 202-205.
[7]- التذکره فى انساب المطهّره: 155.
[8]- مزارات امامزادگان ایران 2: 108-109.
[9]- پژوهشى درباره مزارات همدان: 37-38.
[10]- المشجّر الکشّاف لتحقیق اصول السادة الاشراف 1: 257.
- ۱۶۹۷
- ادامه مطلب
