مزارات ایران و جهان اسلام

این آرامگاه در بیست و دو کیلومترى خاورى شهر سارى و پس از روستاى داراب کلا واقع شده است.

بناى اصلى بقعه چهارضلعى به ابعاد 8×8 متر است که میان هر ضلع، طاقنمایى با طاق شکسته زده اند. تیزى چهار کنج بنا را با تبدیل کردن آن به هلال گرفته اند. با پر کردن چهار کنج بالاى بنا، چهارضلعى را تبدیل به هشت ضلعى کرده و گنبد رک را بر پایه اى هشت ضلعى بنا کرده اند. این پایه در حدود یک متر و نیم بلندى دارد. در هر بدنه چهار ضلعى در قسمت بالا زیر پایه گنبد، سیزده قرنیس سینه کفترى است که بالاى هر دو تاى آنها قرنیس کوچکترى از آجر ساخته اند. از داخل، چهارضلعى را با افزودن چهار گوشواره به دایره تبدیل کرده و گنبدى عرقچینى بر آن زده اند. داخل بنا گچکارى است و طاقنماها و طاقچه هاى متعدد دارد.

مسجدى متّصل به بناست که بعداً به بنا افزوده شده و در سالهاى اخیر تعمیرات اساسى بر آن صورت گرفته است. اطراف بقعه که بر بالاى بلندى است، گورستان قدیمى و عمومى روستا است که بر یکى از سنگها تاریخ 1213 هـ . ق خوانده مى شود. زمین این زیارتگاه حدود یک و نیم هکتار است.

در و صندوق بقعه فاقد کتیبه تاریخى بوده، به جهت فرسودگى صندوق، ضریحى از آهن بر سر مرقد نصب نموده اند. سطح بیرونى بنا در دو دوره به وسیله ساروج (لایه اوّل به رنگ زرد و لایه دوّم به رنگ طوسى) پوشانده شده و در سالهاى اخیر نیز خود گنبد به وسیله ى اندودسیمان پوشیده شده که ضربه مهلکى به این میراث فرهنگى زده است. تزیینات گچبرى بسیار ضعیف با رنگ آمیزى تند در دو طرف در ورودى بقعه دیده مى شود که مربوط به دوران اخیر است.

این بنا عیناً شباهت به امامزاده صالح مرزرود دارد و ظاهراً قدمت بنا متعلّق به دوره مرعشى یعنى قرن نهم هجرى قمرى مى باشد.

چشم انداز بقعه فوق العاده زیباست و با کمى توجّه از سوى مسوولین اوقاف و میراث فرهنگى مى تواند مکان مناسبى جهت جذب گردشگر و زائر داخلى و خارجى شود.^([1])

درباره شخصیّت مدفون در بقعه، اطّلاع دقیقى در دست نیست. برخى با توجّه به سبک بنا و تشابه آن با مزارات سادات مرعشى در شهرستان سارى، خفته در مزار را از سادات مرعشى قلمداد نموده اند که صحیح به نظر نمى رسد زیرا در میان خاندان مرعشى، شخصى بنام على اکبر یافت نمى شود که موقعیّت ممتازى داشته باشد تا براى او چنین مزار باشکوهى ساخته باشند.

به اعتقاد ما خفته در این مزار; سید على اکبر بن حمزة الاصغر بن محمد البطحانى بن قاسم بن حسن بن زید بن امام حسن(علیه السلام)، برادر زاده امامزاده حمزه رضا هولار، و حمزه اسرم، و عبدالله مدفون در پایین کولا است. در کتاب نزهة العیون پس از ذکر نسب نامه شریف او مى نویسد: فرزندان او در طبرستان بودند.^([2])

اکثر پسر عموهاى وى در دستگاه حسن بن زید داعى و برادرش محمد بن زید داعى، و دیگر ائمه زیدیه در طبرستان داراى موقعیتى بوده اند. بعید نیست که مزار کنونى از آن وى باشد.