مزارات ایران و جهان اسلام

این بنا در خیابان 17 شهریور شهر کرمان واقع شده است. ساختمان آن، بنایى بسیار زیباست و شامل سر در، رواق، مرقد، شبستان و ضریح و صحن مشجر است که به تازگى توسّط دکتر سام به کتاب خانه علوم قرآنى تبدیل شده است.

درِ اصلى بقعه از جانب مشرق باز مى‏شود که توسّط چهار پلّکان به رواق ورودى آن راه مى‏یابد. پس از عبور از این رواق، به اتاق مرقد مى‏رسیم که داراى چهار صفّه زیباى آیینه کارى شده است که در وسط آن آرامگاه و قبر مرحوم حاج سیّد جواد شیرازی، امام جمعه قرار دارد. این اتاق از غرب به صحن بزرگ دوهزار مترى راه مى‏یابد. که در وسط آن آرامگاه مرحومه خانم گوهر تاج هروى واقع شده، از شمال به دو اتاق بزرگ و از جنوب به یک سالن مطالعه و از جنوب شرقى نیز امتداد به رواق دارد. تمام رواق‏ها به طرز زیبایى رسم بندى و مقرنس‏کارى شده، بالاى آن گنبدخانه کوچکى تعبیه شده است.

این بناى ارزشمند که در سالیان اخیر به طرز زیبایى مرمّت شده به شماره 3821 و در تاریخ 18/2/1380 به ثبت آثار ملّی و تاریخى رسیده است.

شرح حال آیة اللَّه سیّد جواد شیرازى (امام جمعه): سلسله نسب وى به حضرت امام سجّاد ‰ مى‏رسد، جدّش حاج سیّد مهدى و پدرش حاج سیّد محمّدرضا است که به شغل تجارت اشتغال داشتند. سیّد جواد علاوه بر اشتغال به شغل پدر، توجّه خاصّى به فراگیرى دانش و علوم اسلامى از خود نشان مى‏داد، به نحوى که پس از فوت پدر، به شوق زیارت حرمین شریفین مکّه و مدینه و کسب دانش بیشتر به آن دیار عزیمت نمود و دو سال از محضر شیخ عبداللَّه سراج بهره برد و حتّى به گفته مؤلّف مجموعه ناصرى:

«آخرالامر از صفوت ذهن و ذکاوت و فهم و فراست و براهین عقلیّه و شواهد نقلیه، شیخ سراج را از منهاج تسنّن به معراج تشیّع بالا کرد و در سلک معتقدان و متابعان حیدر کرار و أئمه اطهار Œ آورد، استاد را شاگرد نمود و ابواب هدایت بر چهره‏اش گشود».

وى پس از بازگشت به شیراز در مجلس درس حاج محمّد حسین قزوینى حاضر شد. عزیمت به مشهد مقدّس فرصتى بود تا وى حکمت الهى و طبیعى، ریاضى و عملى و هندسه و هیأت و نجوم را به نحو احسن و اکمل بیاموزد.

در زمان حکومت فتح‏على شاه قاجار و حکمرانى هلاکو خان بر کرمان و بنابر ارادتى که وى به سیّد جواد شیرازى داشت با او به کرمان آمد.

«هلاکو میرزا پسر شجاع السلطنه حسنعلى میرزا در اواخر سنه 1244 قمرى حکمران (کرمان) شد. جناب حاجى سیّد جواد عالم به مصاحبت هلاکو میرزا به کرمان مسافرت فرمودند، این سفر نخستین است».

پس از وقوع حوادثى که منجر به عزل هلاکو میرزا شد، آیت اللَّه شیرازى نیز به وطن خویش مراجعت نمود و در سفر دوّم و بنابر خواهش حاکم جدید کرمان ابراهیم خان ظهیر الدّوله، در کرمان رحل اقامت افکند.

ناظم الاسلام، انتصاب وى به امامت مسجد جامع را در سال 1253 هـ . ق بیان کرده، مى‏نویسد:

«بعد از هجرت آخوند ملاعلى اکبر زمان مرحوم که از فحول علماى امامیه بود... ریاست شرعیه کرمان با مرحوم حاجى سیّد جواد بود».

آیت اللَّه سیّد جواد شیرازى خیلى زود توانست جایگاه معتبرى در شهر فراهم آورد. بخصوص ازدواج با دختر ابراهیم خان ظهیر الدّوله نیز در تثبیت سیاسى اجتماعى وى در کرمان تأثیر عمده‏اى داشت. چندان که وقتى حاکم کرمان (فیروز میرزا) از حکومت خلع مى‏شود، وى امام جمعه (سیّد جواد شیرازى) را به عنوان وساطت به تهران مى‏فرستد.

عزیمت مجدّد آقاخان محلاتى به سوى کرمان، بار دیگر این ناحیه را دچار جنگ و آشوب کرد، وى که به عزم زیارت خانه خدا از تهران خارج شده بود رو به سوى کرمان آورد و به روایتى در راه با جعل اسناد و فرامین به عنوان حاکم کرمان، نامه‏اى به آیت اللَّه سیّد جواد شیرازى نیز نوشت.

سفــر کعبه کنــم تا به خــرابات رسم‏

زانکه سالک به حقیقت رسد از راه مجاز

بنده درگاه عزم زیارت مکّه معظّمه داشتم، در عرض راه این احکام وفرامین رسید، مأمور حکومت و توقّف در کرمان شدم. مهمان‏پذیر باشد والسلام».

هرچند پس از چندى، ساختگى بودن فرامین معلوم شد و در نهایت آقاخان از کرمان فرار نمود، امّا نفوذ و جایگاه امام جمعه، مأمنى بود که آقاخان توانست در پناه آن لختى در این دیار به سر کند.

جلسات درس امام جمعه در مدرسه معصومیّه کرمان از پر رونق‏ترین مجالس درس در ایران بود و شاگردان بسیارى از طبقات مختلف در آن مجلس حاضر مى‏شدند.

مى‏گویند، «سه ماه زمستان را در بالا خانه مدرسه معصومیّه کرمان به تفسیر سه بیت اوّل مثنوى مى‏پرداخت و چون بامداد فروردین اشعه طلایى خورشید را در ایوان مدرسه مى‏گسترد، امام جمعه کتاب‏ها را مى‏بست و آن درس تعطیل مى‏شد، در حالى که بیش از سه بیت از مثنوى تفسیر نشده بود».

هم چنین در این باب آمده است زمانى که ملاهادى سبزوارى از عتبات عالیات به سبزوار بازگشت، در راه کرمان ابتدا در رفسنجان با آیت اللَّه حاج آقا احمد به مصاحبت نشست، و چون توصیف تدریس و دانشگاه سیّد جواد را شنیده بود، به کرمان آمده، در مدرسه معصومیّه، یک سال به صورت ناشناس اقامت نمود تا از محضر وى استفاده کند.

وضعیت نابسامان اقتصادى، اجتماعى کرمان پس از حمله ویران گر آغاخان یکى از عواملى بود که امام جمعه را به شخصیّتى محبوب در این دیار مبدّل نمود. وى کوشش مى‏نمود تا از مردم رنجدیده، غارت شده، علیل و ناتوان کرمان دل‏جویى کند. از این رو در فکر استمالت همه طبقات بر مى‏آمد، او حتّى سعى نمود تا خاطره تلخ قتل مشتاق‏على شاه را از ذهن مردم بزداید.

«... چنان که وقتى به فکر افتاد تا محل قتل مشتاق را که به صورت تل خاکریزى در آمده بود و در برابر مسجد جامع بود جزو مسجد نماید و در آن جا شبستانى بسازد، شروع به ساختمان شبستان کرد و محراب آن را هم وسط دیوار گذاشت. شبى [در] خواب دید، باید محراب را در گوشه شبستان قرار دهند ـ که آن جا نقطه دقیق محل سنگسار کردن مشتاق است ـ فردا صبح امام جمعه بالاى سر عمله و بنا آمد و دستو خرابى محراب قبلى را داد و محراب را در همان محلّى که در خواب به او الهام شده بود گذاشت و این تنها محرابى بود در تمام مساجد کرمان که برخلاف عرف و عادت در وسط دیوار قرار نگرفت».

از دیگر اقدامات وى، ساخت شبستانى در مسجد جامع بود.

«مرحوم حاجى سیّد جواد مجتهد کرمانى شبستان بسیار وسیعى براى این مسجد (مسجد جامع مظفرى) ساخته که الان آباد است»

امام جمعه علاوه بر گسترش و بسط علوم دینى در کرمان به کارهاى آبادانى نیز توجّه داشت. آباد نمودن باغ بزرگ ریگ آباد و ساختن کاروان‏سراى هنود (هندى‏ها) در مرکز شهر ـ از جمله کارهاى وى بود. هم چنین علاوه بر تدریس در مدرسه معصومیّه، عصرها نیز در محلّى که به نام «دیوان خانه امام جمعه» نامیده مى‏شد، به قضاوت مى‏پرداخت و دعوا و مشاجرات و اختلافات مردم را حل و فصل مى‏نمود.

«گفته شده است هر دعوایى که به دیوان خانه امام جمعه مى‏رفت در همان مجلس اوّل فیصله مى‏پذیرفت و قضاوت چهار تن از علماى آن زمان هنوز در بین مردم کرمان ضرب المثل است و این قضات عبارتند از: مرحوم امام جمعه، مرحوم حاج آقا احمد، مرحوم آخوند ملا محمّد ربیع، مرحوم آخوند ملایوسف».

مرحوم آیت اللَّه سیّد جواد شیرازى در دهم ماه ذى القعده سال 1287 در کرمان وفات نمود.

شیخ یحیى احمدى در بیان وقایع سال 1287 آورده:

«در ذى القعده این سنه، غفران مآب، عامل و حکیم کامل، امام جمعه رحلت فرود و در خارج دروازه وکیل، در عمارتى که خود بنا نهاده بود مدفون [شد]، اکنون مضجع آن جناب محل زیارت است»

مقبرة آیت اللَّه سیّد جواد شیرازى اکنون در کرمان به نام (مزار آقا) و جوادیّه مشهور است.

در مجموعه ناصرى در مورد آرامگاه سیّد جواد شیرازى آمده است:

«... گاهى (میرزا حسین) به تعمیر عمارات و مقبح قبّه و ایوان و صحن و غرفات مزار فیض آثار والد بزرگوار (آقا سیّد جواد شیرازى) که امروز مطاف اکابر و اعاظم اطراف و اکناف و عتبه اعلى
مرتبه‏اش محل حصول مرام انام و سده سینه‏اش مقام انجام
مهام خواص و عوام است ـ بسر مى‏برد و مردم از آن درگاه ملایک آرامگاه مطلب مى‏طلبند و شمع و شیرینى و قنادیل و نذورات مى‏برند و به مقصد مى‏رسند...».

مرحوم امام جمعه کتاب خانه وسیعى داشت که این کتابخانه به ارث در خاندان او بود و چند سال پیش توسّط آقاى احمد جوادى (از احفاد امام جمعه) به کتاب‏خانه دانشگاه تهران اهدا شد.