مزارات ایران و جهان اسلام

این بقعه در هیجده کیلومترى جنوب شهر سارى، در میان انبوه درختان و در خارج از روستاى امره واقع شده است.

پس از عبور از جاده مخصوص روستاى امره، سمت چپ به جاده خاکى و ایست بازرسى جنگل مى رسیم، از اینجا تماماً راه خاکى است و به مسافت هفت کیلومتر در میان درختان سر به فلک کشیده و آواز دلنواز پرندگان، به سوى حرمى نورانى در قلب درختانِ باطراوت و استوار خواهیم رسید. زمین این زیارتگاه حدود دو هزار مترمربع است.

بناى قبلى امامزاده که از خشت و گل بوده و جزو آثار باستانى بشمار مى رفته را تخریب و بجاى آن بنایى مستحکم و زیبا ساخته اند. فرم اصلى بنا مستطیل شکل است که مربعى در داخل آن به عنوان فضاى مقصوره یا گنبد خانه براى قرارگیرى مزار امامزاده تعبیه شده است. این فضا به طول و عرض شش متر و ارتفاع آن نیز شش متر است و درب آن از جانب شمال باز مى شود. دو پنجره بزرگ در جانب غرب و جنوب بقعه تعبیه شده که جهت نورگیرى از آن استفاده مى نمایند. گنبد کلاه خودى بنا بسیار موزون به قطر شش و ارتفاع تقریبى هشت متر است که بر روى فضاى اصلى مقبره نشسته که توسّط چهار لچک که مقطع نقشه دایره را به هشت ضلعى تبدیل کرده اند به بنا متّصل است. گنبد از بیرون قیراندود (ایزوگام) و در آینده نزدیک کاشیکارى مى شود. نماى داخلى گنبد اندود گچ و سنگ است.

دو صندوق چوبین نسبتاً قدیمى و مشبّک درست در زیر گنبد قرار دارد. که صندوق بزرگ متعلّق به مادر امامزاده است. بر روى این صندوق نوشته شده که: مقبره امام على عسکرى بانى حاجیه سیّده خانم هاشمى امرئى. این دو صندوق توسّط استاد ابوالحسن حاجیان معروف به حاجى اوستا ساخته شده است. تمام جدار و کف بقعه توسّط سنگ گرانیت مشکى تزیین شده و دیوار بقعه را نیز با سنگهاى تراورتن سفید و طوسى مزیّن ساخته اند.

مسجدى در کنار بقعه ساخته اند که طول آن یازده متر و عرض آن هشت متر و ارتفاع آن نیز شش متر است و توسّط دربى به داخل حرم راه مى یابد. سرویسهاى بهداشتى در گوشه اى از محوطه بزرگ بقعه است.

درباره شخصیّت مدفون در بقعه دو دیدگاه است: برخى امامزاده على و مادرش رقیّه خاتون را از سادات مرعشى مى دانند و این ادّعا از نامه ارسالى بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى به وضوح آشکار است. اما هیچ مدرکى دالِ بر نام و نسب و سکونت و وفات آنان در طبرستان و شهر سارى ارایه ننموده و تمام مطالب ارسالى کلّى گویى است، از اینرو نمى توان این دیدگاه را پذیرفت.

نظریّه دوّم که بنام و نسب امامزاده اشاره مى کند، قول علاّمه نسّابه ابن طباطبا از دانشمندان و نسب شناسان قرن پنجم هجرى است که با ادّعاى اهالى که امامزاده سیّد على را از سادات علوى و رقیّه خاتون را مادرش ذکر مى نماید، سازگارى دارد، او مى نویسد: «حسن بن قاسم بن حمزة الشبیه بن حسن بن عبیدالله بن عباس الشهید بن امام امیرالمؤمنین(علیه السلام) مادرش رقیّه دختر محمّد بن عبدالله بن اسحاق الاشرف بن على بن عبدالله بن جعفر بن أبى طالب(علیه السلام)در قبرستان مى زیسته است.^([1])»

علاّمه نسّابه عبیدلى، نواده حسن بن قاسم یعنى أبوالحسین على بن الحسین بن حسن را قاضى طبرستان و شهر سارى ذکر نموده است.^([2]) همین قول را ابوالحسن عمرى نسّابه و عمیدى نسّابه پذیرفته اند،^([3]) بنابراین علاوه بر اینکه امامزاده سیّد على، از سادات علوى طبرستان بوده، قاضى القضاة سارى و طبرستان نیز بشمار مى آمده است و پدربزرگ و مادربزرگ او، علیا مخدره رقیه خاتون نواده بزرگوار حضرت جعفر طیّار(علیه السلام)در این بقعه مدفون مى باشند.

از تاریخ وفات این علوى بزرگوار اطّلاع دقیقى در دست نیست. اما قضاوت او بر سارى و طبرستان یقیناً از سوى حسن بن زید داعى، مؤسّس دولت علویان طبرستان انتخاب شده و وفات او بر اساس شجره نامه و فاصله او تا حضرت عباس(علیه السلام) باید در ثلث آخر قرن سوّم هجرى قمرى باشد.