مزارات ایران و جهان اسلام

بر فراز بقعه، گنبدى کاشی‌کارى است که با توجّه به سبک آن، به نظر مى‏رسد از ساخته‏هاى دورة صفویّه باشد که کاشی‌کارى آن در سى سال قبل صورت گرفته است. در داخل بقعه، ضریحى کنده کارى بود که درون آن، صندوق قبر قرار داشت. بر بدنة شمالى ضریح، تاریخ 1334 هـ . ق منقور است. پایة سکویى که ضریح بر آن استوار است، از سنگ تراشیده و داراى نقوشى مارپیچى است. ضلع شرقى بقعه، داراى درى رو به رودخانه است و در ضلع جنوبى آن، ایوان کوچکى واقع است.

بر دورة قبة گنبد، در حاشیة نوارى اطراف گنبد با خط مشکى بر زمینة سفید «13030» کاشی‌کارى منقوش است. سبک کاشی‌کارى و گیلوئى بلند گنبد آن که بر آن شش کتیبة لچکى وجود دارد، تاریخ ساختمان گنبد را احتمالاً به زمان صفوى مى‏رساند. و از شباهت ظاهر آن با گنبد «مقوم سیّد حسین» در غرب شهر شوشتر برخوردار است.

مولف تذکرة شوشتر صاحب بقعه را از اولاد امام موسى بن جعفر مى‏داند، و در تاریخ جغرافیایى خوزستان، ساختمان بقعة سیّد محمّد ماهرو را به روزگار صفویّه مى‏داند. و از تعمیرات اخیر آن خبر مى‏دهد.

شرف الدّین شوشترى صاحب بقعه را به زبان شوشترى «مارو» هم ضبط کرده است. این بنا در دوره‏هاى زندیه و قاجار تعمیراتى در آن انجام گرفته است.

بقعة سیّد محمّد ماهرو به شمارة 3081 در تاریخ 25/12/1379 به ثبت آثار ملّی و تاریخى رسیده است.

نسب شریف‏: علّامه حرز الدّین پس از معرفى این بنا مى‏نویسد:

«شیخ النسّابه ملا میرزا محمّد شیروانى هنگام ورودش به شهر شوشتر، از این بقعه بازدید نموده، و تأکید به صحت نسبش داشته و او را از فرزندان امام موسى کاظم دانسته است، ولکن سلسله نسب وى را نگفته است».

از میان ساداتى که به زیبایى صورت مشهور و معروف بوده‏اند و ملقب به ماهرو، و نیک صورت بوده‏اند به چند طایفه اطلاق مى‏گردد که هیچ کدام آنان موسوى نیستند؛ آنان عبارتند از: عبدالله الباهر فرزند امام سجّاد ، محمّد الدیباج فرزند امام صادق ، موسى مبرقع فرزند امام جواد ، و محمّد ابوالحسن نقیب النقباى بلخ ملقب به نیک روى که از سادات حسینى است. از آن‌جایی که سه خاندان اوّل یعنى باهرى، دیباجى و برقعى در خوزستان مهاجرت ننموده‌اند، لذا نمى‏توان بقعة مذکور را از آن فرزند زادگان یکى از آنان دانست، از طرفى در میان فرزندان امام موسى کاظم نیز کسى به این ملقب مشهور و معروف نبوده تا مزار کنونى و شخصیّت مدفون در آن مطابقت داده شود.

اما سیّد محمّد نیک روى بلخى نسب به حسین اصغر ابن امام سجّاد مى‏رساند و چند تن از بنى اعمام وى در شوشتر، اهواز، دزفول و بهبهان صاحب بقعه و بارگاه هستند. از این‌رو بعید به نظر نمى‏رسد که یکى از فرزندان وى در این بقعه مدفون باشد که نسب وى از قرار ذیل است: ابوالفتح محمّد بن أبى‌الحسن محمّد نیک روى ابن الحسین بن على نو دولت ابن محمّد الزاهد ابن عبید الله بن على الجلاباذى ابن ابی محمّد الحسن بن الحسین بن جعفر الحجة ابن عبید الله الأعرج ابن الحسین الأصغر ابن الامام على بن الحسین السجّاد .

تمام اجداد امامزاده محمّد ابوالفتح در بلخ از رؤسا، نقباء و شرفا و سرپرستى سادات آن‌جا بوده‌‏اند، پدرش به جهت زیبایى مفرط به سیّد نیک روى ملقب شد. او سیّدى جلیل القدر، عظیم الشأن، و نقیب النقبای بلخ بود، و فرزندانش به سادات نیک روى مشهور و معروف بودند. وى داراى ده فرزند ذکور معقب بود که یکى از آن‌ها سیّد محمّد أبوالفتح است که به نظر مى‏رسد وى به خوزستان سفر کرده و در شهر شوشتر وفات یافته است. به هر حال اگر این ادّعا صحیح باشد، وفاتش باید در ربع آخر قرن پنجم هجرى باشد.