مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة این امامزاده در میان روستاى نویس از بخش خلجستان و در 66 کیلومترى شمال شرق شهر دستجرد واقع شده و مورد توجّه اهالى است.

ساختمان بقعه، بنایى است قدیمى و بجا مانده از دورة صفویّه که از سنگ لاشه و ملاط خشت و گل ساخته شده و در دورة قاجاریّه تعمیراتى در آن صورت گرفته است.

اصل بنا به صورت مربّع و به ابعاد 5×6 متر است و درِ آن از جانب مغرب باز مى‏شود و پنجره‏اى در جانب شمال دارد. چهار زاویة اتاق مرقد را با ایجاد طاقنما به دایره تبدیل و سپس گنبد عرقچینى بنا را بر آن استوار ساخته‏اند. این گنبد به قطر شش و ارتفاع تقریبى سه متر است و سه پنجره در سه جهت آن جهت نورگیرى تعبیه شده است.

در وسط بقعه ضریحى چوبى به ابعاد 2×20/1 متر قرار دارد که حدود 60 سال از قدمت آن مى‏گذرد. این بنا اخیراً به طرز ناشیانه مرمّت شده و عوض آن که بند کشى بر روى دیوار صورت گیر با سیمان و گچ اندود شده است.

تنها کتیبه موجود در داخل بقعه، در انتهاى دیوار و در ساقه گنبد است که با آیاتى از قرآن در زمینة لاجوردى تزیین شده است.

ایوان و مدخل اصلى بقعه، در جانب مشرق واقع شده و توسّط شش پلّکان به ورودى آن راه مى‏یابد که متأسّفانه جهت احداث پلّکان‏ها از سنگ قبرهاى قدیمى سه قرن قبل که جزء آثار باستانى بوده ساخته شده است.

قبل ورود به اتاق مرقد، شبستانى قرار دارد که در جنب آن ایوان کوچکى به ابعاد 5/4×6 متر است که دو ستون چوبى آن را نگه مى‏دارد. اتاق مجاور به ابعاد 3×6 متر است که در میان آن قبور چند تن از مؤمنین در آن قرار دارد.

بام بقعه شیروانى و حلب پوش است و گنبد آن را از دایره به هشت ضلعى تبدیل نموده و سپس حلب زده‏اند.

این زیارتگاه داراى دو صحن، یکى در جنوب و دیگر در شمال دارد. صحن شمالى حدود 300 متر است. مقابل بقعه، آبشار پر آبى جارى است که فضاى مناسبى را ایجاد نموده است.

این بنا به شماره 10449 و در تاریخ 1/7/1382 به ثبت آثار ملّى و تاریخى رسیده است.

دربارة شخص مدفون در این بقعه، دو دیدگاه است. برخى او را از فرزندان امام موسى کاظم‏ ‰ مى‏دانند که البته دلیلى بر آن اقامه نشده است. عدّه‏اى دیگر او را از نوادگان حضرت امام جعفر صادق‰ مى‏دانند و معتقدند که نسب شریفش با ده واسطه به امام صادق ‰ منتهی می‌شود که از قرار ذیل است:

سیّده بی‌بی شریفه خاتون بنت حمزه ابی القاسم بن عبدالله ابی محمّد بن جعفر ابی عبدالله بن طاهر ابی طالب بن علی ابی الحسن بن محمّد ابی جعفر بن علی ابی الحسن بن عبیدالله ابی محمّد بن احمد الشعرانی بن علی العریضی بن امام جعفر صادق ‰ .

وی سیّده‌ای جلیله و خاتونی مجلّله بود. اکثر اجداد و پسرعموهای او از پرچمداران هدایت و از نقباء شریف یزد و اصفهان و عراق عجم بوده و به زهد و تقوی متّصف بودند. جدّ بزرگوارش همان سیّد ابوجعفر محمّد بن علی بن عبیدالله است که در
سال 428 هـ . ق در شهر یزد وفات یافته و آرامگاه او به امامزاده جعفر مشهور و معروف است و آرامگاه او یکی از ده مزار مشهور ایران به شمار می‌رود.

سیّد ابوجعفر محمّد صاحب پنج فرزند ذکور بود که جملگی از سادات جلیل القدر حسینی یزد به شمار می‌آمدند. فرزند ارشد او که سیّد ابوالحسن علی نام داشت از بزرگان سادات یزد و دارای سه فرزند با کمال به نام‌های محسن، طاهر و محمّد بود که هر کدام دارای نسل زیادی در یزد و نواحی آن بودند که در میان آنان نقباء و شرفاء بزرگی برخاسته‌اند. سیّده بی‌بی شریفه خاتون دارای ده برادر و خواهر بوده که یکی از آنان بنام بی‌بی خاتون است که به کوهبنان کرمان رفت و در آن‌جا سکونت اختیار نموده و اینک آرامگاه او یکی از مزارات مشهور کرمان و کوهبنان می‌باشد. خواهر دیگر بی‌بی شریفه خاتون، بی‌بی شریفه کبری نام داشت که همسر یکی از سادات آوی بود و اینک آرامگاه او در روستای گیلی شهرستان اراک است.

متأسّفانه از تاریخ تولّد، همسر و تعداد فرزندان بی‌بی شریفه خاتون اطّلاع دقیقی در دست نیست امّا بر اساس واسطه‌های نسب شریف او می‌توان احتمال داد که وی در نیمه نخست قرن ششم هجری وفات یافته باشد.