سایت علمی پژوهشی زیارتگاه های ایران جهان اسلام (امامزاده ، بقعه، آرامگاه، مقبره، مزار، گنبد، تربت، مشهد، قدمگاه، مقام، زیارت، معرفی عالمان انساب، کتابشناسی مزارات و زیارت و انساب
مجموعة حرم مطهّر حضرت معصومه ، در مرکز شهر قم، یکى از بزرگترین و ارزشمندترین آثار معمارى اسلامى ایران است که آثار گرانبهایى از قرون مختلف را دربردارد. این مجموعه، بر مزار حضرت فاطمه، دختر گرانقدر امام موسى کاظم و خواهر امام رضا ملقّب به معصومه بنا گردیده است. آن حضرت در سال 201 هـ . ق به قصد دیدار برادر عازم خراسان گردید؛ امّا در قم به علّت بیمارى درگذشت و در باغ «بابلان»، ملک شخصى موسى بن خزرج بن سعد اشعرى، به خاک سپرده شد.
بقعة این امامزاده نزدیک بقعة على بن جعفر «درب بهشت» یاگلزار شهداى شهر قم، انتهاى خیابان انقلاب واقع شده است.
این بنا درون محوّطه محصورى که به عنوان گورستان استفاده مىشود، قرار دارد و محلّ دفن یکی از نوادگان امام سجّاد است. تاریخ ساخت بنا بر اساس قدیمىترین کتیبه موجود، به اوایل قرن نهم هـ . ق (805) مى رسد.
نقشه بنا از خارج به صورت هشت ضلعى با طاقنمایى در هر ضلع مىباشد. از داخل نیز به صورت مربّع مىباشد که طول آن شش متر است. این بنا از حیث نقشه کاملاً شبیه ساختمان قدیمى امامزاده على بن جعفر است. امروزه به علّت بالا آمدن سطح زمینهاى اطراف، کف بنا پایینتر از زمینهاى اطراف مىباشد. در نماى بیرونى در هر ضلع، طاقنمایى با قوس جناغى محاط در قابى مستطیل به دهانه دو متر و ارتفاع شش متر کار شده و در اسپر هر ضلع، نورگیرى با مشبّکهاى گچى تعبیه شده که امروزه پنجرههاى فلزى جاى آنها را گرفته است. گریو شانزده ضلعى بنا با کمى عقب‌نشینى از صفحه دیوار خارجى، بر فراز اضلاع هشتگانه استوار مىباشد. بنا الحاقات جدیدى در جبهه شمالى داشته که در سالهاى اخیر ویران شده است. بر ساس تعمیرات صورت گرفته، نماى بنا به صورت نوساز در آمده و اصالت تاریخى خود را از دست داده است. ورودى بنا همراه با طاقنمایى در سمت شمال قرار دارد. بر فراز درگاه ورودى ایوانى با دو ستون ساختهاند. امروزه نماى ورودى فاقد هرگونه تزیینى است که ارزش تاریخى و هنرى داشته باشد. در جهت غربى بنا اکنون دریچهاى همسطح با کف بنا واقع است که احتمالاً قبلاً در سطحى بالاتر قرار داشت و جهت تهویه داخل به کار مىرفته است. نماى داخلى بنا، مربّعى به ابعاد پنج متر و با طاقنمایى در هر ضلع است. در بالاى چهار ضلع، با ایجاد سکنجهایى، بنا از چهار ضلعى به هشت ضلعى و سپس با طاقبندى به شانزده ضلعى تبدیل شده و پاکار گنبد بر آن قرار گرفته است. پاطاقهاى هشتگانه با ایجاد مقرنسهایى تزیین شدهاند. در میان طاقبندى شانزده گانه، یک در میان، نورگیرىهایى تعبیه شده که قبلاً با مشبّک گچى پوشیده بود. گنبد بیرونى بنا از نوع دو پوسته گسسته رک منشورى شانزده ترک بلند با شیب تند مىباشد. سطح خارجى گنبد در اوایل قرن حاضر مجدّداً کاشى‌کارى شده است. پوسته داخلى گنبد نیم کروى مىباشد. تزیینات بنا مقرنسکارى، گچکارى، نقّاشى روى گچ و کاشى‌کارى است. تزیینات گچبرى بنا به جهت اصیل بودن بسیار پُر ارزش مىباشد. این تزیینات شامل قاببندىهاى اطراف طاقنماها و موتیفهاى تزیینى، لچکىهاى پشت بغل گوشوارهها و طاقنماها و نیم ستونهاى تزیینى در هر یک از زوایاست. تزیین شمسه زیر گنبد با نقّاشى روى گچ صورت گرفته است. امروزه بنا فاقد کاشى‌کارى با اصالت تاریخى و هنرى مىباشد؛ امّا پیشتر درگاه ورودى بنا مزیّن به کاشىهاى خشتى عصر قاجار بوده است. در آغاز بخش هشت ضلعى بالاى صفّهها و گوشوارها، کتیبهاى کمربندى به خطّ ثلث برجسته در زمینه گل و بوته و میان دو حاشیه زنجیرهاى نقش و نگار با این متن گچبرى شده است: «امرت بعمارة هذه الروضة الرفیعة و المرقد المنیفة المشهد المنوّر المعطّر المقدّس الامام المعصوم الطاهر المطهّر ابىالقاسم ابراهیم بن احمد بن موسی بن جعفر بن محمّد بن علی بن الحسین بن الامام المفترض الطاعة اسداللَّه الغالب ابىالحسن امیرالمومنین علی بن ابىطالب صلوات اللَّه و سلامه علیه و علیهم اجمعین بمنه الخاتون العظمی البانوی الکبری و بلقیس العهد و الاوان خدیجة العصر رابعة الدهر عصمة الدنیا و الدّین صفوة الاسلام و المسلمین زیدت عصمتها خلدت عظمتها فى شهر شوال سنة خمس و ثمانمائة [805] نمقه العبد علی بن حسن الطوسی».
بقعة این امامزادگان در سه فرسنگى شهر قم و در کنار راه قم به کاشان در روستای لنگرود که یکى از روستاهاى دهستان قنوات به شمار مىرود، واقع شده است.
نقشه بنا از خارج بهصورت هشت ترک و از داخل چهار ضلعى مربّع است که طول هر ضلع آن پنج متر است. گنبد عرقچینى بنا به کاربندىهاى چهارگوشه در بلندى هشت مترى استوار گشته است. بقعه از چهار جانب داراى ورودى است که ورودى اصلى در جانب غرب قرار دارد. در جهت شمال رواقى کهنه ساز از خشت بنا شده است. در ورودى غربى بقعه داراى دو لنگه منبت کارى شده است که چند کتیبه به خط ثلث در قاب بالا بهصورت برجسته آن را زینت مىکند. در بالاى ورودى «انا مدینة العلم و على بابها» نقش بسته است. دو کتیبه دیگر مربوط است به نام بانى و اجرا کننده که چنین است: «حسب الوصیة غفران مآب حاجى آقا على رحمة اللَّه» در بالا و در پایین: «بسعى ولد آن مرحوم جناب آقاى نصراللَّه تاجر کاشانى فى شهر ذیقعدة الحرام فى سنة الف و ثلثماثة و اثنین (1352)». در درون بقعه هیچ گونه تزیینى وجود ندارد، فقط مرقدى است با جدار سفیدکارى شده با گچ. در برابر درها، در دورانى بعد از بناى بقعه و به احتمال عهد قاجار ایوانى با قوس کوتاه خوش تناسب برپا کرده اند.
بقعة این امامزاده در جنوب غربى شهر قم و در ابتداى جادة اراک و کمربندى واقع شده و به جهت گسترش شهر قم، جزء بقاع متبرکه داخل شهر محسوب مىشود.
ورودى اصلى بقعه، صحن مشجّرى است که در گذشته اطراف آن را حجرات زیبایى در بر گرفته بود. بنا قبل از مرمّت در چهار ایوان کوتاه و ساده ساخته شده بود و در بالاى آن گنبد عرقچینى قرار داشت. در چهارسوى بقعه نیز ایوان‌هایى بود که على سنقرى، نایب الحکومه قم در اواخر قرن سیزدهم هجرى بنیان نموده بود. در سال 1368 هـ . ش تعمیرات قابل توجّهى در بقعه انجام شده بود و ضریح زیبایى از جنس آب طلا و نقره توسّط بانوى نیکوکار، خانم حسناء مهدى الخفاف و پسرانش محمّد و احمد به بقعه اهدا گشت. امّا بنای قدیمی که به شمارة 3344 و در تاریخ 25/12/1379 به ثبت آثار ملّی و تاریخی رسیده بود، به کلّى تخریب شد و بجاى آن بناى بزرگى در مساحت 1200 متر در حال ساخت است که شامل ایوان، سردر، گنبد، و چهار مناره و رواق و شبستان مىباشد.
این بقعه در یک فرسخى شرق قم در جادّه قم به کاشان و کنار «تپّه قل درویش» واقع شده و به شاه جعفر غریب مشهور است. بنا از بیرون هشت ضعلى است که چهار وجه آن به صورت طاقنماى تزیینى مىباشد و در درون با نقشه مربّع به ابعاد تقریبى 10×10 متر با چهار ورودى از چهار قسمت با پوشش گنبدى دو پوسته است که ارتفاع آن نزدیک به هفت متر مىرسد. در بقعه، ضریحى چوبى مشبّک ساده به ابعاد 3×2 و ارتفاع 70/1 سانتىمتر وجود دارد که بر روى قبر کاشىهاى خشتى فیروزهاى قابل رؤیت است.
در جبهه جنوبى آن ایوان نسبتاً مرتفع با تزیینات رسمى‌بندى گچى ساده و بر روى پیشانى با طرّاحى حصیرى آجرى مىباشد. دور تا دور بنا یک تراس به عرض تقریبى دو متر که جهت استفاده زائران مهیّا شده احداث گردیده است.
بقعة این امامزاده در میان روستاى نویس از بخش خلجستان و در 66 کیلومترى شمال شرق شهر دستجرد واقع شده و مورد توجّه اهالى است.
ساختمان بقعه، بنایى است قدیمى و بجا مانده از دورة صفویّه که از سنگ لاشه و ملاط خشت و گل ساخته شده و در دورة قاجاریّه تعمیراتى در آن صورت گرفته است.
اصل بنا به صورت مربّع و به ابعاد 5×6 متر است و درِ آن از جانب مغرب باز مىشود و پنجرهاى در جانب شمال دارد. چهار زاویة اتاق مرقد را با ایجاد طاقنما به دایره تبدیل و سپس گنبد عرقچینى بنا را بر آن استوار ساختهاند. این گنبد به قطر شش و ارتفاع تقریبى سه متر است و سه پنجره در سه جهت آن جهت نورگیرى تعبیه شده است.
این زیارتگاه بر فراز کوهى در یک فرسخى روستاى فردو و در 18 کیلومترى جنوب شهر کهک واقع شده است.
بنا مشتمل بر دو گنبد است که در زیر هر گنبد، دو امامزاده، به نامهاى شاهزاده محمّد شاهزاده حسین، و حلیمه خاتون و زینب خاتون از احفاد امام موسى کاظم مدفون اند. پوشش این بقعه از نوع عرقچینى با مصالح سنگ و گچ و از آثار قبل از صفوى و فاقد تزیینات هنرى می‌باشد.
بقعه به شکل مستطیل و به ابعاد 16×6 متر با دو رواق روباز است که اوّلى به صورت هشت ضلعى و دوّمى به صورت عرقچینى است. این بقعه کرسى بلند و توسّط ده پلّکان به ایوان آن راه مىیابد. درِ بقعه از جانب شمال باز مىشود و درى نیز در جانب جنوب دارد. به نظر مىرسد بقعه در گذشته شامل دو اتاق متصل به هم بوده که در سالیان اخیر، دیوار حایل برداشته شده است زیرا مرحوم فیض مىنویسد:
قاعده هر دو بقعه از خارج و داخل به شکل مربّع متساوى الاضلاع به دهانه سه و ارتفاع هفت متر است که در هر ضلعى، شاهنشین ساخته شده و پوشش گنبد، عرقچینى و طاق شاهنشینها دوپوش است. در زوایاى بالای بقعه، بازدن نیم طاقىها، صورت مربّع را به هشت ضلعى مبدّل ساختهاند.در این قسمت، هشت طاقچه وجود دارد که سه تاى آنها نورگیرند و جلوى آنها با مشبّکى گچبرى پوشانده شده است. در بالاى این طاقچهها، صورت بنا به فلکهاى تبدیل شده و پاطاق پوشش رسمى بندى بقعهها بالا آمده است. در میانه هر یک از دو اتاق بقعه، دو صندوق منبّت، بر روى قبرها نصب گردیده که از آثار هنرى قرن یازدهم هجرى هستند.
یکى از بقاع مشهور و مورد توجّه اهالى قم، بقعة متبرّکه امامزاده اسماعیل است که در 55 کیلومترى جنوب شرقى قم، بعد از شهر کهک، پس از عبور از سه راه وشنوه، در بالاى کوهى مرتفع در حومه روستاى بیدقان قرار دارد.
ساختمان بقعه، بنایى بسیار باشکوه با موقعیّت بسیار دلپذیر، با آب و هواى لطیف، هر گردشگر را به خود جلب مىنماید. بقعه امامزاده اسماعیل که در قم به «شاهزاده اسماعیل مشهور است، اعتبار بسیارى نزد مردم این سامان در دوران قدیم داشت که هر گاه شخصى مىخواست اداى نذر و قربانى کند به بارگاه وى مشرّف مىشدند.
از زمانهاى قدیم، مخصوصاً در روستاهاى همجوار، گلّه داران منطقه، یک گوسفند جهت سلامتى گلّه خود، نذر امامزاده شاهزاده اسماعیل مىکردند و عشق و علاقه زیادى به آستان وى داشتند و این رسم هنوز بین گلّه داران پا برجاست که نشان از محبّت ویژه به امامزاده اسماعیل دارد.
در گذشته، به جهت دورى و بدى و کوهستانى بودن راه، زایران کمى به حرم امامزاده اسماعیل مشرّف مىشدند، امّا امروزه، به جهت آسفالت شدن راه امامزاده، خوش آب و هوا بودن منطقه، باز سازى و توسعه حرم مطهّر، به یکى از مکانهاى زیارتىِ دسته اوّل و مکان توریستى تبدیل شده و روزهاى پنج شنبه مملّو از جمعیّت است.
بقعة این امامزادگان در محلّه خاکفرج، میدان الهادى شهر قم واقع شده و به «شاهزاده احمد» مشهور است.
بناى قبلى شامل بقعه و دو ایوان با چندین حجره، غرفه و صحن بود. قاعده بنا از خارج هشت ضلعى و تهى از الحاقات و از داخل، به صورت چهار ضلعى به ابعاد هر ضلع شش و ارتفاع 12 متر بود. در نماى داخلى بنا، چهار شاهنشین، هر یک به عرض سه و عمق یک متر قرار داشت که از هر کدام درى به خارج گشوده مىشد. ازاره بنا به ارتفاع 40/1 متر از داخل آراسته به کاشىهاى منقّش هفت رنگ عصر فتحعلى شاه و از آثار عمرانى معتمدالدوله منوچهر خان بود. قسمت بالاى این ازاره، به ارتفاع 30/1 متر سفیدکارى ساده داشت و در موازى معین هر جرز، قابى از آیینه به کار برده شده بود. روى این قسمت و در ارتفاع 70/2 مترى در چهار گوشه بقعه، نیم طاقى بالا آمده و در ارتفاع 70/4 مترى با پوشش شاهنشین همسطح پوشانده شده که در نتیجه، صورت چهار ضلعى به هشت ضلعى تبدیل شده بود. در ابتداى این قسمت، مضرسى توأم با مقرنس کمربندى (از خصایص تزیینات دورة شاه طهماسب صفوى) دیده مىشد. بالاى این قسمت، جدار بنا به صورت شانزده ضلعى در آمده بود و در این قسمت، شانزده نما یا طاقچه زیبا ساخته شده بود که سه تاى آنها توپُر و یکى میان تهى (در هر ضلع) بود. بنابراین جمعاً داراى چهار نورگیر بود که جلوى آنها با پنجرهاى گچبرى پوشانده شده بوده که امروز از میان رفته است. بالاى این قسمت، جدار به صورت فلکهاى شده و پاکار گنبد با پوشش مقرنسى بالا آمده بود. این مقرنس بسیار خوش طرح بوده و به نظر مىرسد که، با کمربند تزیینى فوق الذکر، متعلّق به دورة شاه طهماسب صفوى باشد. گنبد این بنا، هرمى شانزده ترکى به ارتفاع 9 تا 10 متر و آراسته به کاشىهاى فیروزه فام با کتیبههاى اسماى جلاله داشت. این گنبد داراى گردنى مضلّع به قطر 50/8 و ارتفاع دو متر با جدارى نمابندى مزیّن به کاشى‌کارى معقلى بود که تعمیر شده بود.
بقعة این امامزاده در خیابان معلّم، در مجاورت میدان معلّم، در جنوب شرقى شهر قم واقع شده و به «شاهزاده احمد قاسم و شاه احمد قاسم» مشهور است.
این بناى با شکوه، از آثار خاندان على صفى مىباشد و آرایشهاى ظریف گچبرى آن، اثر على بن محمّد بن ابى شجاع است. بنا در مجموع، از بهترین و زیباترین نمونههاى اوج تجلّى هنر گچبرى در آثار قدیمى قم مىباشد که در سال 780 هـ . ق ساخته شده است.
نماى خارجى بنا، نخست هشت گوشه و سپس در بالا، شانزده ضلعى با گنبد قوسى آجرى مىباشد که در دورههاى اخیر، قبّهاى کوچک، بر فراز آن بنا کردهاند. گنبد در ابتدا، به نظر مىرسد دوپوشه بوده، که پوشش فوقانى هرمى شکل آن فروریخته است.
بقعة این امامزاده در یک کیلومترى غرب روستاى کاسوا از توابع بخش خلجستان قم قرار دارد و به شاهزاده احمد بن علی مشهور است.
ساختمان بقعه، بنایى قدیمى و با توجّه به اشعارى که بر روى صندوق آن حک شده، به سال 1007 هـ . ق، هم زمان با حکومت شاهعبّاس صفوى مربوط مىشود. نکته اصلى و بارز بنا، اصالت نقشه آن است که با توجّه به الحاقات آن در دورههاى مختلف، خدشهاى به آن وارد نشده است؛ همچنین چگونگى قرارگیرى آن بر روى تپّه و اشراف به ایوان جنوبى و فضاى سر سبز دامنه تپّه از نکات مورد توجّه این بنا است.
این بنا به شماره 6519 و در تاریخ 7/7/1381 به ثبت آثار ملّی و تاریخى رسیده است.
بقعة این امامزاده در کنارة جنوبى جادّة بین روستاى نویس و کاسوا، در حدود 43 کیلومترى شهر قم قرار دارد و به شاهزاده ابوطالب مشهور است.
بقعه، از دو بخش تشکیل شده است؛ بخش اوّل، مربوط به گنبدخانه و بخش دوّم، ایوان جنوبى آن است که در سالیان اخیر ملحق گشته است.
نقشة گنبدخانه از خارج به صورت دایره در آمده و در داخل یک هشت ضلعى منتظم است.
بقعة این امامزاده در خیابان 15 خرداد شهر قم (باجک)، در بیرون دروازة سابق رى در شمال شرقى قم و در میانه بقاع چهار امامزاده و شاهزاده سیّد على واقع شده است؛ از اینرو، به امامزاده میانى خوانده مىشود.
این بنا از آثار تاریخی و با ارزش شهر قم است که در سال 932 هـ . ق تجدید بنا و تزیین شده و داراى آثار هنرى از گچبرى و مرقدى کاشى‌کارى است.
شکل گنبد بقعه از خارج هشت ترکى با نمابندى آجرى و از داخل به صورت مربّع متساوى الاضلاعى به دهانه شش و ارتفاع هشت متر است که در هر ضلعى، شاهنشینى به دهانه سه و عرض یک متر ساخته شده و تنها از شاهنشین شرقى آن درى به خارج گشوده مىشود. ازاره بقعه به ارتفاع 75 سانتىمتر، از خشتهاى سیمانى تعمیرى به جاى خشتهاى مسدّس باستانى است و بالاى آن تا دو متر و نیم سفیدکارى ساده دارد که سابقاً آراسته به آثار گچبرى بوده و از تزیینات قدیم آن فقط در سینه اسپر شاهنشینها شمالى و جنوبى براى نمونه دو ترنج گچبرى فلکهاى متضمّن نقشه گل و بوته توأم با گرهکشى با طرز جالبى باقى است. بر فراز آن، در ارتفاع 20/3 مترى، در چهار زاویة بقعه، نیم طاقى به ارتفاع 80/1 متر بالا آورده و صورت مربّع را هیأت هشت ضلعى تبدیل ساختهاند که بدنه قوسى هر چهار نیم طاق آراسته به کندهکارىهایى از گل و بوته توأم با رنگآمیزى و نقّاشى است. در قسمت هشت ضلعى، هشت طاقچه نمودار مىباشد که فقط جرزهاى آنها مزیّن به گچبرى و بغلهها و اسپر و پوشش آنها ساده است. از آثار موجود چنین بر مىآید که جلوى هر یک، شبکهاى گچبرى بوده است. روى طاقچهها کتیبهاى به عرض 60 سانتىمتر با حاشیه زنجیرى از گچبرى مىباشد که در متن آن به خطّ برجسته ثلث در زمینه گچ آراسته به گل و بوتههاى بدیع و آیات قرآنى خوانده مىشود. بالاى کتیبه، صورت هشت ضلعى به شانزده ترکى تبدیل گشته و در آن شانزده طاقچه به ارتفاع 20/1 متر ساخته شده است. چهارتاى آنها میان تهى و هواکش هستند و جلوى آنها را با مشبّکى گچبرى با جداره کندهکارى آراستهاند که از آن میان فقط یک پنجره براى نمونه باقى مانده و بقیّه فرو ریختهاند. این طاقچهها، کیلویى و مزیّن به گچبرى مىباشد و روى جرزهاى فاصل بین آنها، تصویرى از لاله شمعى گچبرى شده است که روى آنها را هم رنگآمیزى کردهاند. بالاى این طاقچهها، صورت ضلعها به مدوّر تبدیل شده و پاطاق پوشش عرقچینى بنا بالا رفته است. بدنه قوسى پوشش داراى نقوش رنگین توأم با گچبرى و شامل شانزده ترنج در دو ردیف، یک ردیف فلکهاى و ردیف دیگر قلبى مىباشد که روى آنها به خطّ برجسته ثلث، صلوات کبیره گچبرى شده است. در نقطه مرکزى پوشش، فلکهاى مىباشد که در وسط آن، گویى برجسته و میان تهى با قلّابى براى نصب زنجیر چلچراغ یا قندیل و دور آن در متن نقوش برجستهاى از گل و بوته رنگآمیزى شده است.
بقعة این امامزاده در چهار کیلومترى شمال غربی شهر کهک، در قلب روستاى سیرو واقع شده و به شاهزاده ابراهیم مشهور است.
بناى قبلى این بقعه از دورة صفوى بود و داراى گنبدى به بلندى هفت متر، هرمى برجى و آراسته به کاشى فیروزهاى بود و درگاه ورودى آن از سوى غرب به ایوانى باز مىشد که برابر آن رواقى بود و از آن رواق، درى به مسجد جنب مزار گشوده مىشد. بالاى درگاه مسجد، سنگ نوشتهاى کوچک مشتمل بر نام بانى و تاریخ بنا قرار داشت. نماى داخلى بنا چهار ضلعى متساوى با جدار سفیدکارى، فاقد تزیینات، به دهانه چهار و ارتفاع 50/1 سانتىمتر بود که در ارتفاع 5/2 مترى، با افزودن چهار نیم طاقى در گوشههاى چهارگانه بقعه، صورت آن را به فلکهاى تبدیل کرده و پاطاق پوشش عرقچینى آن را بالا آورده بودند.
گنبد بیرونى بنا نخست به صورت کلاهخودى و بدون عنق بوده است و از پوشش زیرین بقعه، دریچهاى به محوّطه زیر آن باز مىشد، ولى بعداً تا محاذات تارک گنبد قبلى، عنقى بالا آورده و روى آن را گنبدى مخروطى به شکل کلاهدرویشى افزودهاند. این گنبد بر فراز جرزى با جدار سفیدکارى به ارتفاع دو متر بنیان گذاشته شده بود که بدنه آن آراسته به کاشىهاى دوالى فیروزهاى به قطر و ارتفاع هفت متر بود.
بقعة این امامزاده در نُه کیلومترى جنوب غربی شهر کهک و در 42 کیلومترى جنوب شهر قم، در میان روستاى دستگرد واقع شده و به شاهزاده ابراهیم مشهور است.
بقعه از خارج، به صورت برجى و نمابندى آن با جدار سنگى و گچى و از داخل، به صورت هشت ضلعى مختلف الاضلاع به دهانه پنج و ارتفاع هشت متر مىباشد که در هر ضلع شاهنشینى به دهانه دو و عرض نیم متر ساخته شده و از هر یک، درى به خارج گشوده مىشود و برابر هر درگاهى ایوانى ساخته شده است.
بالاى پوشش شاهنشینها، صورت ساختمان را به شانزده ضلعى نامحسوس تبدیل کرده و بلافاصله فلکهاى شده و پاطاق گنبد عرقچینى بالا آمده است. در این قسمت، دو نورگیر تعبیه نموده و برفراز بقعه، گنبدى به صورت شلجمى بدون عنق با جدار آجرى و به ارتفاع پنج متر بر پا گردیده است.
بقعة این امامزاده در پس کوچههاى شهر دستجردِ خلجستان و در خیابان نور واقع شده است.
ساختمان بقعه به صورت برج و با سنگ لاشه و ملاط گل و گچ ساخته شده و گنبد عرقچینى کوتاهى دارد. این بنا از داخل به صورت هشت ضلعى است و هر یک از اضلاع آن حدود 5/1 متر است.
درِ بقعه از جانب جنوب باز مىشود که به ایوان کوچک و صحن دویست مترى آن راه مىیابد و درى از جانب شرقى دارد که اکثر اوقات بسته است.
این بقعه در گذشته در یک کیلومترى خارج شهر قم قرار داشت، امّا اکنون در اثر گسترش و توسعه شهر قم، در میان شهر قرار گرفته و در خیابان امامزاده ابراهیم واقع گشته و به شاه ابراهیم مشهور است.
بناى امامزاده از قرن هفتم و هشتم هجرى مىباشد که فاقد حجرات و بیوتات بوده است. چنان که بناى باستانى آن بر اثر تغییرات آب و هوایى و مرور زمان کهنه و فرسوده شده بود، در سال 1310 هـ . ق، سپس در سال 1356 هـ . ق توسّط آقاى حاج حسین گرجى آشتیانى، ساکن تهران تعمیر و ایوان مدخل آن کاشى‌کارى و گنبد آن به خشت کاشى فیروزه رنگ آراسته گردید. در سال 1376 هـ . ق به وسیله دکتر احمد احسان ـ که طبیبى خیّر و بلند همّت بود ـ مسجد، حسینیّه و آب انبارى هم بر آن اضافه شد.
1. آرامگاه حضرت معصومه
/ مرکز شهر............................... 21
2. آرامگاه على بن بابویه قمّى / خیابان ارم............................ 51
3. امامزاده ابراهیم / خیابان شاه ابراهیم........................................ 62
4. امامزاده ابراهیم / دستجرد........................................................ 65
5. امامزاده ابراهیم / دستگرد......................................................... 66
6. امامزاده ابراهیم / سیرو............................................................. 68
7. امامزاده ابراهیم / گلزار شهدا...................................................
طراح وبلاگ: سید محمد علوی زاده
احمد مرداوی خزرجی
در جواب آقای برهانی دمت گرم عالی جواب دادی