مزارات ایران و جهان اسلام

علی اصغر بن عمر اشرف

وی سیدی گران‌قدر، از راویان احادیث و از اصحاب امام صادق7 بود.[1] اسحاق، پسر امام صادق7، حسین بن زید شهید، محمد بن اسماعیل ویزید بن عبدالله بن الهاد، از او روایت نقل می‌کردند.[2] ابن حجر عسقلانی، او را در طبقه هشتم[3] و ذهبی، او را قلیل الروایه توصیف می‌کند.[4]

شیخ طوسی در رجالش، او را از اصحاب امام صادق می‌داند.[5] ابونصر بخاری از او با عنوان علی بن اشرف یاد می‌کند و سادات شجری را به او منسوب می‌داند و می‌نویسد: «شچره، روستایی در هفت میلی مدینه و از میقات‌هاست».[6] صفدی، وفات وی را پس از سال 160ه‍‍ .ق ذکر می‌کند[7]؛ اما از محل وفات و دفن او، گزارشی نقل نمی‌کند. پرواضح است که او باید در شجره یا در مدینه، درگذشته یا دفن شده باشد. او برادری به ‌نام علی اکبر دارد، که بنا به گفته ابوالحسن عمری نسابه، از اصحاب امام صادق7 بود و از آن حضرت، روایت نقل می‌‌کرد و فرزندی نداشت.[8]

بقعه امامزاده اشرف در سمنان

بقعه مشهور به «علی اشرف» در محله زاوغان، بین امامزاده علوی و امامزاده سید زین الدین علی صالح شهر سمنان واقع شده است.ساختمان بقعه، شامل حرم، رواق، ایوان، صحن و گنبد است. حرم به صورت محوطه چهار گوشی به ضلع 5/4×5/4 متر است که سه درِ آن، از سه طرف شمال، شرق و جنوب، به رواق‏های طرفین ایوان باز می‏شود. رواق سمت راست که کوچک‌تر از رواق سمت چپ است، مستطیل شکل و به طول 6 و عرض 5/3 متر است. ولی رواق سمت چپ را اتاقی به طول 7 و عرض 4 متر تشکیل می‌دهد. درِ شرقی این رواق‏ها، به دو گوشواره طرفین ایوان باز می‏شود. در چهار گوشه حرم، چهار ترنبه و در چهار ضلع حرم، چهار طاق‌نما دیده می‏شود، که گنبد بر روی آنها ساخته شده است. گنبد دارای گردنی کوتاه و استوانه‏ای شکل است و خود گنبد، مخروطی شکل و کوتاه است. نمای خارجی گنبد را کاشی‏های فیروزه‏ای زیبایی می‏پوشاند، که بسیاری از آن، فرو ریخته است.

در وسط حرم، در زیر گنبد، قبری گچی قرار دارد که بر روی آن، ضریح آهنی قهوه‏ای رنگی واقع شده است. ایوان سرتاسری امامزاده، رو به مشرق واقع است و بیش از 7 متر ارتفاع دارد و تزیینات آن، آجری ساده است. صحن امامزاده، مستطیلی شکل به طول 27×18 متر است، که در سمت شرق آن، در طرفین درِ ورودی صحن، شش طاق‌نما و در سمت جنوب، هفت طاق‌نما وجود دارد.

بر بالای درِ ورودی حرم، کتیبه‏ای متضمن آیه الکرسی به خط ثلث بر زمینه لاجوردی وجود دارد، که از نیم متر انتهای ضلع شمالی، شروع می‏شود و پس از گذشتن از ضلع غربی و پیمودن نیم متر از ضلع جنوبی، خاتمه می‏یابد. در وسط صحن، حوض بلندی ساخته شده که با درخت کاج، منظره زیبایی به بقعه داده است. تاریخ ساخت بقعه، اظهار نشده است، اما با سبک معماری موجود در بقعه، باید مربوط به قرن نهم و دهم هجری و متعلّق به دوران صفوی باشد. این بنا در تاریخ 30/6/1378 و به ‌شماره 2422، به ثبت آثار ملی و تاریخی رسیده است[9].

حایری، شخص مدفون در بقعه را علی بن عمر الاشرف بن امام زین العابدین علی بن الحسین7 می‏داند[10]. علی اصغر، دارای سه فرزند پسر به نام‌های قاسم، عمر الشجری و ابومحمد حسن بود. نوه او، محمد الصوفی بن قاسم بن علی الاصغر، همان سید گران‌قدری است که در طالقان خراسان، قیام کرد و لرزه‏ای بر پیکره حکومت عباسی انداخت. متأسفانه مترجمان بزرگ و تاریخ‌نگاران، شرح حال این سید گران‌قدر را در کتب خود متذکر نشده‏اند. بنابراین از چگونگی زندگانی او، اطلاع دقیقی در دست نیست. با این حال نگارنده، در کتاب قیام محمد بن قاسم علوی، احتمال داده است که تولد علی اصغر، در سال 125ه‍ .ق و وفات او، بین سال‌های 175 و 185ه‍ .ق رخ داد. معلوم نیست مرحوم حایری، چگونه و به چه دلیل، آن بزرگوار را در این مکان، مدفون دانسته است.