امامزاده احمد ـ اندیمشک {دشت لاله }

مشهور به «شاهزاده احمد، شاه چراغ، امامزاده پاپى، گگ احمد و امامزاده درب گنبد»،(1) بقعه باشکوه و زیباى این امامزاده در 79 کیلومترى شمال غرب شهر اندیمشک، در دشت لاله، از دهستان مازو بخش الوار گرمسیرى واقع شده و چشم انداز آن فوق العاده زیبا و دیدنى ، در دل رشته کوه زاگرس و در حد فاصل استان‌های لرستان و خوزستان قرار دارد. در مجاورت این بقعه نیز چشم‌انداز طبیعی بسیار زیبایی از دشت پوشیده از درختان بلوط با آب و هوایی معتدل وجود دارد.

 برخی این امامزاده را گگ احمد نیز می خوانند. خادمین این امامزاده عمامه قرمز بر سر دارند و معتقدند شاهزاده احمد(ع) در زمان حیاتش هر موقع غضبناک می شد شال قرمز به سر و کمر می بست.

بنایى بسیار قدیمى و تاریخى که متعلق به دوره تیموری است و شامل ایوان، گنبد، حرم و صحن مى باشد. طرح بقعه، چهار گوش و بر فراز آن، گنبد بلندى به ارتفاع 14 متر به شکل رک روى گردنى بلند به صورت 10 ترک استوار شده و قندیلى از طلا به وزن 200 مثقال بر فراز آن نصب گردیده است. تمامى بنا از آجر ساخته شده و هیچ گونه تزیین و کتیبه اى در آن وجود ندارد. ایوان ورودى آن که داراى دو مناره کوچک و کاشى هاى لاجوردى در زمینه گل و بوته بود، تخریب گردید و در سالیان اخیر به شکل بسیار بدى مرمّت شده و گنبد بنا نیز با رنگ سبز نقّاشى شده است. در طرفین ایوان دو اتاق کوچک قرار دارد که جهت زوّار احداث گردیده است. پیرامون بقعه، گورستان بزرگ و تاریخى قرار دارد. شالوده بنا از سنگ لاشه و ملاط گل و گچ مى باشد. حاج میرزا فرخنده حدود چهل سال پیش این مکان مقدس را با ماسه های محلی بازسازی کرده است.

به اعتقاد اهالى، بقعه به امر عضدوالدّوله دیلمى بنیان گردیده است. از چند سال پیش ساخت یک بنای جدید دو هزار متر مربعی در دور تا دور این بنای قدیمی آغاز شده و این بقعه در طرح توسعه قرار گرفته است. این بقعه تاریخی که ثبت ملی است چندی پیش برای نوسازی کاملاً تخریب و ضریح آن به فاصله هشت تا 9 متر از محل اصلی خودش جابه‌جا شد.  علاوه بر این درخت مقدسی که مردم محلی به آن باوری خاص داشتند در این تخریب کاملا از بین رفت و هیچ اثری از آن به جای نمانده است. این درخت البته پیش از این بارها قطع شده اما مجدداً جوانه زده بود.همچنین قبرستان تاریخی این بقعه تخریب و روی آن آسفالت شد.

شهرت محلی و نسب شریف

مردم منطقه، شاهزاده احمد را فرزند بلافصل امام موسى کاظم(علیه السلام)مى دانند و معتقدند، این بزرگوار در بغداد به سر مى برد که خبر شهادت امام رضا(علیه السلام)به ایشان مى رسد. احمد بن موسى(علیه السلام)تصمیم مى گیرد جهت خون خواهى به طوس آید; لذا 3 هزار از اقوام و 3 هزار نفر از غلامان را با خود متوجّه طوس مى کند. پس از عبور از شهرستان دزفول و ملاقات با مزار برادر خود محمّد بن موسى(علیه السلام)، معروف به سبز قبا، به راه خود ادامه مى دهد و در حوالى قم با حاکم این شهر درگیر مى شود، که در آن جا گروهى از لشکریان خود را از دست مى دهد که مرقدشان در قم موجود است. سپس به اسفراین، که شهرى کوچک در نواحى نیشابور است، وارد مى شود و بعد از آن که اختلاف در میان یاران او به وقوع پیوست، به سمت خوزستان برمى گردد و پس از مدّت کوتاهى در حوالى بروجرد و سیلاخور و سپس به منطقه کنونىِ دشت لاله مى رود که در آن جا به شهادت مى رسد. مدّتى مزار آنان مخفى بود، تا این که سرانجام به امر عضدالدّوله بنیان گردید.

به روایت بزرگان محلّى، دو برادر به نام هاى سردار و سپهدار که از خان هاى هفت لنگ طایفه بختیارى بودند، در یک اختلاف محلّى بدون خون ریزى با هم مصالحه مى کنند. آنان این مسئله را به فال نیک مى گیرند و هر کدام هدیه اى به عنوان نذرى به بقعه شاهزاده احمد مى پردازند. یکى از آنان قندیلى از طلا به بهاى 1000 تومان و دیگرى قسمتى از درآمد منطقه کنونى توده را به امامزاده، به طور سالیانه مى بخشد که درآمد آن موجب رونق امامزاده مى شود.

در گذشته، خادمان این امامزاده عمّامه اى قرمز بر سر مى گذاشتند و معتقد بودند که شاهزاده احمد در زمان حیات خویش، هرگاه خشمگین مى شد، شال قرمز به کمر مى بست. بر اساس سنّتى که از گذشته بر جاى مانده، اگر بین طوایف یا ایالات منطقه نزاعى در مى گرفت، خادمان امامزاده، عَلَم مخصوصى را به میان آنان مى بردند و مردم به حرمت این علم و به احترام «شاه چراغ»، از جنگ و برادر کشى دست بر مى داشتند.

خادمان امامزاده چوبى مخصوص به رنگ قهوه اى و به شکل عدد «نُه» مى سازند، این چوب «آسا» نام دارد و روى آن، آیات و کلمات مقّدس کنده کارى شده است. این چوب را مردم روستاهاى اطراف و زوّار مى خرند و به عنوان تبرّک در خانه هاى خود نگه دارى مى کنند.

ایرج کاظمى در قسمت مذهب مردم لرستان، در کتاب خود مى نویسد:

«در تاریخ جهانگشاه آمده است که در سال 650 هـ . ق فرقه اسماعیلى در کردکوى جاى پایى باز کرده بود و از طرفى حروفیان نیز در لرستان پیروانى داشته اند. رولینسون اظهار داشته است که تعالیم افراطى شیعى در سراسر لرستان گسترده است. اکثر لک ها پیرو اهل حق «على اللّهى» مى باشند. هم چنین طوایف سگوند، پاپى و بدرالى پیرو این فرقه هستند. به عقیده پیروان فرقه اهل حق، لرستان صحنه فعّالیت هاى سوّمین مرحله تجلّى الهى است که بابا خشین نامیده مى شود. یکى از مکان هاى مقّدس و مهمّ این فرقه، آرامگاه شاهزاده احمد مى باشد که در ناحیه کوس در نزدیکى کوه بى آوْ(2) در منطقه قلاوندها قرار دارد و ساداتى از طایفه پاپى از آن مواظبت مى کنند، این سادات عمّامه قرمز دارند».

مترجم سفرنامه لرستان، توضیحى در ارتباط با این نظریّه مینورسکى دارد و مى نویسد:

«... شاهزاده احمد مرکز فعّالیت اهل حق نمى باشند و بدون شک، مینورسکى، شاهزاده احمد را با باباى بزرگ اشتباه گرفته است».

به هر حال، نمى توان پذیرفت که این مکان متعلّق به فرزند بلافصل امام هفتم(علیه السلام) است; زیرا ـ چنان که اشاره شد ـ اگر بپذیریم که وى برادر امامزاده محمّد، سبزقباى مدفون در دزفول است، آن وقت نسبش با سه واسطه به امام هفتم(علیه السلام) منتهى مى شود که از قرار ذیل است: احمدالاصغر بن موسى ابى سبحة بن ابراهیم المرتضى بن امام موسى الکاظم(علیه السلام).

امّا برخى از مورّخان و علماى بزرگ، نظریّه دیگرى دارند که با منابع معتبر انساب سازگار است. علاّمه سیّد محسن امین مى نویسد: «احمد بن على بن حسن المکفوف بن حسن الأفطس بن على الاصغر بن امام زین العابدین(علیه السلام)در اطراف بروجرد، میان کردهاى لور، آرامگاه بزرگى دارد که به شاهزاده احمد معروف است، و ممکن است همین احمد حسینى باشد».

همین مطلب را علاّمه سیّد عبدالرزّاق کمونه بیان داشته و معتقد است که این نظریّه درباره شخصیّت مدفون در آن درست باشد. ظاهراً در نسب نامه وى یک حسین در درج کلام ساقط شده است و شخصیّت مدفون در این بقعه احمد بن حسین بن على بن حسن مکفوف باشد.

منابع: آثار باستانى و تاریخى لرستان 2: 18 ـ 16، دایرة المعارف تشیـّع 3: 357، بناهاى آرامگاهى: 152، آشنایى با بقاع دزفول: 12، راهنماى گردشگرى خوزستان: 25، زیارت بقاع متبرّکه دزفول: 124 ـ 132، راهنماى جامع ایرانگردى، استان لرستان: 99 ـ 100، اعیان الشیعه 3: 119، مشاهید العترة الطاهرة: 29، آرامگاه خاندان پاک پیامبر و بزرگان صحابه و تابعین: 46، مشاهیر لر: 34، دو سفرنامه لرستان: 54، گذرى بر جاذبه هاى لرستان: 84.

1. علّت شهرت بقعه شاهزاده احمد بدان جهت است که وى را رهبر گروه خون خواهان امام رضا(علیه السلام)مى دانند. از این رو معتقدند که او احمد بن موسى(علیه السلام)شاه چراغ واقعى است و این مطلب در زبان محلّى به گگ احمد خوانده مى شود و نام روستا نیز به نام شاهزاده احمد و درب گنبد مشهور و معروف است. ر.ج فرهنگ جغرافیایى آبادى هاى کشور، دزفول: 60، 131 و 173. بقعه در تقسیمات قبلى کشور جزء امامزادگان لرستان بود. 2. کوه بى آوْ، منظور بى آب است.