- جمعه ۲۱ شهریور ۹۳
در بالاى سر قبر، سنگ دیگرى وجود دارد که بر اساس کتیبة آن، مشخّص مىشود که محجر خاکسترى در سال 1030 هـ . ق توسّط شخصى به نام خواجه درویش، تقدیم مزار شده است. در برابر مزار مزبور، بناى مجلّلى وجود دارد که در سال 848 هـ . ق توسّط پیر احمد خوافى ـ وزیر شاهرخ، پسر تیمور ـ جهت مسجد و نمازخانه بنا گردیده است. نقشة بنا شامل گنبد خانهاى چهار طاقى با ایوانى بلند در جلوى آن و با اتاقهاى دو طبقهاى در طرفین است. نماى بیرونى بنا شامل ایوان رفیعى با طاق آهنگ است که در دو سوى آن، غرفههاى دو طبقهاى قرار گرفته که راه ورود به طبقة اوّل هر یک از آنها، از درگاه کنار ایوان و در طبقة دوّم، از پلّکانهایى است که راه ورود به آنها در بیرون بنا قرار دارد. در پشت ایوان، شش طاقنما قرار دارد. تمامى سطوح نماى ایوان و طاقهاى حجرههاى طرفین آن، با استفاده از کاشى نره ـ به شیوة معقلى ـ و کاشى معرّق تزیین شده است. فضاى اصلى داخلى، به ابعاد 50/17×50/16 متر، شاهنشینهایى با پوشش نیمگنبدى با گوشهسازىها و مقرنس کارى دارد و بر فراز آن، گنبدى با استفاده از سه کنجهاى مقرنس کارى شده و کاربندى ساخته شده است. در چهارگوشة بنا، چهار پلّکان تعبیه شده است که به حجرههاى طرفین ایوان و به پشت بام راه مىیابند و ورودى آنها از بیرون بناست. فضاى داخلى بنا در گذشته از طریق درگاههاى شمالى و جنوبى نیز به بیرون راه داشته که امروزه مسدود است.
نماى بیرونى با قابهاى سادة آجرى و نماى ایوان و داخل آن با کاشىکارى معقلى، معرّق و تلفیق سنگ و کاشى تزیین شده است. عناصر تزیینى شامل نقوش گیاهى هندسى و کتیبههاست.
در کمرگاه ایوان، کتیبهاى به خط ثلث و کوفى به رنگ سفید و قهوهاى بر زمینة لاجورى با گلهاى اسلیمى نوشته شده است که از سمت راست شروع مىشود و سه جانب ایوان را طى مىکند. متن آن، گویاى ساخت این بنا در سال 848 هـ . ق توسّط پیر احمد بن اسحق الخوافى است. کتیبة تاریخى دیگرى در بدنة طرفین ایوان وجود دارد که باز متضمّن بناى این ساختمان در زمان شاهرخ بهادر سلطان و به دست پیر احمد خوافى است. هم چنین سطح نماى ایوان با کتیبههاى زیباى معقلى، متضمّن اسماء جلاله و دعاى عشرات و اسامى مبارکه تزیین گردیده است. در تزیین داخل بنا،
از تلفیق سنگ و کاشى معرّق، نقّاشى روى گچ و گچبرى استفاده شده است. ازارة بنا تا ارتفاع دو مترى، با تلفیق سنگهاى سفید و کاشى معرّق آراسته شده است و در نبش شاهنشینها و محراب، از پیلکهاى سنگى سفید (نیم ستون) که سرستونهایى با تزیینات شبیه مقرنس دارند، استفاده شده است که هشت عدد و شبیه یکدیگر هستند. محراب نیم هشت ضلعى که در وسط ضلع غربى بنا جاى گرفته است، با همین تکنیک تزیین شده است. طاق آن داراى نیم کاربندى هشت ضلعى است که به رنگهاى سبز و قهوهاى رنگآمیزى شده است. در مقابل سر در ورودى مسجد مولانا، آب انبار هشت ضلعى کوچکى قرار دارد که سردر کوچک و سادهاى دارد و سقف آن بر روى یک سرى گوشه سازى و به صورت کلمبو زده شده است. این بنا را به دورة تیمورى نسبت مىدهند.
در شرق مقبرة مولانا و به فاصلة کمى از آن، در میان قبرستانى، بنایى کوچک قرار دارد که به مقبرة شیخ زین الدّین على ـ پدر شیخ زین الدّین ابوبکر ـ منسوب است. بناى کوچکى با ایوانى در ضلع غربى به ارتفاع 5/6 و عرض 5/5 و دهانة 10/3 متر با طاق گهوارهاى و تویزهاى در جلوى آن است که دو منارة تزیینى کوچک در بالاى آن جاى گرفته است. پیشانى آن و زیر کلاهک منارهها و حاشیة قوس ایوان را با کاشىهاى نره فیروزهاى و لاجوردى که از مسجد مولانا آوردهاند، تزیین کردهاند. در داخل ایوان، محرابى وجود داشته است که در چند دهة قبل، راهى از آن به داخل بنایى که در پشت ایوان ساختهاند، باز کردهاند. در طرفین این ایوان، دو چلّه خانه تعبیه شده است.
در برابر این بنا، صحنى به ابعاد 5/5×6 متر واقع شده است که در هر ضلع آن، سه طاقنما دیده مىشود و در وسط آن، قبر برجستهاى وجود دارد و ورودى آن از جبهة شمالى است. بر روى سنگ قبر وسط صحن، نوشته شده: «هذا مرقد سعادت دستگاه خواجه محمّد هاشم ولد میر حاج تحریراً فى شهر صفر سنه 1036».
با توجّه به این کتیبه، معلوم مىشود که قبر متعلّق به
شخصى به نام خواجه محمّد هاشم، ولد میر حاج است،
نه شیخ زین الدّین على. از این رو، شاید سنگ قبر از جاى دیگرى آورده شده باشد.
این آرامگاه به شمارة 309 و در تاریخ 29/9/1316 به ثبت آثار ملّی و تاریخی رسیده است.
- ۱۳۰۵
- ادامه مطلب
