مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة زیباى این امامزاده در جنوب روستاى سعیدآباد و در میان قبرستان عمومى روستاى قاسم آباد آقا از دهستان سعیدآباد واقع شده و بسیار مورد توجّه اهالى است.

مساحت بقعه چهل متر مربّع و ساختمان بقعه در پشت چند درخت کاج، که در جلوى بنا کاشته شده‏اند، مخفى شده و هسته مرکزى بنا متشکل از اتاق چهارگوشى است که گنبدى عرقچینى روى آن قرار گرفته و ایوان خوش تناسبى نیز در ضلع شمالى خود داراست. این مجموعه از نماى جنوبى، روى سکویى به ارتفاع پنجاه سانتى‏متر قرار دارد. به نظر مى‏رسد، این سکو ناشى از بالا آوردن کف بقعه در دوره‏هاى متأخّر است.

ساختار کلّى بقعه حکایت از معمارى اصیل آن دارد. این موضوع مهم به دلیل الحاقات و مرمّت‏هاى غلط، در نگاه اوّل و به خصوص براى مخاطب غیرفنّى، کاملاً پوشانده است. در اثر این برخوردهاى غیرفنى، تناسبات بنا به هم ریخته و بخش زیادى از بازمانده‏هاى نماى آن در زیر آستر سیمان مخفى شده و در مجموع، این بناى اصیل و ارزشمند بسیارى از ظرافت‏ها و زوایاى زیباى خود را از دست داده است.

کلیّه نماهاى بیرونى بقعه، در حال حاضر، با سیمان پوشانده شده‏اند و تزئینات یا کتیبه‏اى در آن‌ها مشاهده نمى‏شود.

تنها عناصر تزئینى نماها، طاق نماهایى هستند که از معمارى اصیل بقعه به جا مانده‏اند، نماهاى شرقى و غربى بقعه داراى یک طاق‏نماى عریض در وسط و دو طاق‏نما در طرفین آن و یک سطح یکدستى در مجاورت ایوان، که ناشى از مسدود شدن ایوان در دوره‏هاى متأخّر است، قرار دارد. بر بالاى طاق‏نماهاى طرفین، دو فرو رفتگى مربّع شکل وجود دارد.

هر سه طاق‏نما داراى قوس پنج و هفت بوده و در میان قاب مستطیل شکلى قرار دارند. بدون تردید این عناصر در میان خود تزئیناتى داشته‏اند که در حال حاضر این تزئینات از بین رفته و یا در زیر آستر سیمان، که در اثر مرور زمان سیماى بدمنظرى نیز به خود گرفته، مدفون شده‏اند. ساختار نماى جنوبى نیز همانند نماهاى شرقى و غربى است، با این تفاوت که درى در میان طاق‏نماى وسط احداث شده و دو سکو در دو طرف آن تعبیه شده است. در نماى شمالى که جبهه ورودى بنا نیز هست، یک قوس بزرگ در وسط و دو تورفتگى به صورت دو مستطیل کشیده عمودى در طرفین قرار گرفته‏اند. این نما با سیمان سفید، که دیگر اثرى از سفیدى آن به جا نمانده، پوشانده شده است.

در حال حاضر، ورودى اصلى بقعه در نماى جنوبى آن واقع شده که این ورودى احتمالاً در معمارى اصلى بقعه وجود نداشته و یا به این شکل نبوده و در طى مداخلات بعدى به وجود آمده است. این ورودى شامل در فلزى سبز رنگ و یک لنگه‏ایست که به داخل بقعه گشوده مى‏شود. عرض در 20/1 و ارتفاع آن دو متر است. ورودى دوّم که ورودى اصلى بناست، در ضلع شمالى قرار دارد. این ورودى داراى طاق و تویزه است. شبکه‏هایى از میله‏هاى عمودى سبزرنگ، حفاظى در جلوى این نما ایجاد کرده‏اند که با درى، که در میان این حفاظ و با همان ساختار تعبیه شده، امکان ورود به فضاى پیش ورودى (طاق و تویزه) جلوى ایوان فراهم است. با عبور از این در، وارد فضاى پیش ورودى به عرض 5/2 متر و ارتفاع 60/4 سانتى‏متر (فضاى زیر طاق و تویزه) مى‏شویم که در میان طاق بیرونى آن شبکه فلزى مذکور و در میان طاق داخلى آن (حد فاصل تویزه و ایوان) شبکه بزرگى از گره‏چینى چوبى بسیار زیبا به چشم مى‏خورد.

در میان ارسى، درِ دو لنگه چوبى به عرض 20/1 سانتى متر و ارتفاع 80/1 سانتى متر تعبیه شده که به داخل ایوان گشوده مى‏شود. سطح زیرین تویزه نیز تزئینات آجرى زیبایى از نوع خفته و راسته دارد و در پاطاق آن، دو طاق نماى کوچک با قوس تزئینى (قوس سه کمانى کلاله) اجرا کرده‏اند. ظرافت معمارى بقعه در چنین زوایایى قابل توجّه است. در سلسله مراتب ورودى سپس وارد ایوان مى‏شویم که مستطیلى به ابعاد 3×60/7 متر است. این ایوان که زمانى از سه جبهه باز یا نیمه باز (مشبک) بود، در حال حاضر، تنها از یک جبهه (شمال) نیمه باز بوده و در اضلاع شرقى و غربى آن به طور قرینه طاق و تویزه اجرا شده که طاق بیرونى هر ضلع، اکنون با احداث یک تیغه مسدود شده است. آثار کاوش‏هاى ویرانگر غیرمجاز در جاى جاى ایوان قابل تشخیص است، هر چند این آثار به وسیله گچ‏کارى تا حدى مرمّت شده‏اند. بدون تردید این فضا، تزئینات بسیار زیبایى داشته که به یغما رفته‏اند. در کف ایوان، چند سنگ قبر مشاهده مى‏شود. سنگ قبرها، قدمت زیاد یا ارزش هنرى خاصّى ندارند. سقف ایوان، گنبدى شکل و سطح زیرین آن گچ اندود است.

گنبدخانه اصلى این بقعه، ساختارى بسیار شکیل، متقارن و زیبا دارد. طبق سنّت دیرینه معمارى این مرز و بوم، گنبد مدور این بنا روى اتاق چهارگوش گنبدخانه احداث شده و شگردهاى هنرمندانه احداث سقف مدور روى اتاق چهارگوش، در این بقعه به زیبایى و ظرافت تمام اجرا شده است. در اثر این هنرنمایى، چهار گوشواره متناسب و زیبا با قوس پنج و هفت در چهار کنج اتاق به وجود آمده‏اند. دهانه قوس این گوشواره‏ها 22 متر است. در میانه هر یک از اضلاع اتاق و در حد فاصل دو گوشواره، یک طاق‏نما با قوس جناغى تعبیه شده که در میان طاق‏نماهاى شمالى و جنوبى، در و در میان طاق‏نماهاى شرقى و غربى، به اندازه نصف ارتفاع طاق‏نما، طاقچه احداث شده است.

در میانه جهات اصلى دیوارها و بر بالاى طاق‏نماها، روزنه‏هایى به عرض چهل سانتى متر و ارتفاع هفتاد سانتى متر با قوس جناغى تعبیه شده‏اند که از نماى بیرون در زیر پوسته عایق ایزوگام قرار گرفته و در نتیجه عملکرد تأسیساتى خود را از دست داده‏اند. ارتفاع نوک گنبد تا کف گنبدخانه شش متر است. کلیّه سطوح داخلى با گچ اندود شده و با رنگ آبى ملایمى رنگ‏آمیزى شده است.

صندوق چوبى و ساده امامزاده در میان دیواره چوبى ثانویه‏اى محصور شده، که این دیواره چوبى گره‏چینى شده است. ابعاد این دیواره 50/2×60/1 و به ارتفاع 35/1 متر و تمام آن با پارچه سبزرنگ پوشانده شده است. در کنج شمال غربى این دیواره و نیز کنج متناظر آن، دو لوح چوبى قدیمى محتوى زیارتنامه آویزان شده که بخش‏هایى از متن باقى مانده زیارتنامه به سختى قابل خواندن است. یکى از این لوح‏ها به عرض 22 و ارتفاع 38 سانتى‏متر و دیگرى به عرض 29 و ارتفاع 53 سانتى متر است.

درِ چوبى قدیمى و با ارزشى در بقعه وجود داشته که طبق گفته کارشناسان میراث فرهنگى، در ورودى بین تالار و آرامگاه بوده و به سرقت رفته است.

مقابل ایوان، تعدادى سنگ قبر قدیمى وجود دارد که براى حفاظت، بیشتر آن‌ها را زیر ستون‏ها و داخل پى کار گذاشته‏اند.

یک مسیر آسفالته به طول حدود صد متر از ورودى اصلى محوّطه تا نزدیکى بقعه، احداث شده و از این طریق امکان ورود سواره به داخل محوّطه فراهم است. محوّطه یک ورودى فرعى در ضلع غربى نیز دارد. یک غسّالخانه، در فاصله صد مترى از بقعه، و دو چشمه سرویس بهداشتى چسبیده به ضلع غربى غسّالخانه در فاصله صد مترى از ضلع غربى بقعه قرار دارند. مساحت غسّالخانه حدوداً سى متر بوده، نماى آن سیمان کارى شده و یک در و یک پنجره فلزى دارد.

در میان قبرستان پنج هکتارى این روستا، دو درخت چنار و یک درخت بید قطور و کهن وجود دارد که هنوز هم سرسبز و رو به رشدند و به گفته سالخوردگان محلّى عمرى بیش از 800 سال دارند. با توجّه به اینکه وسط این درخت‏ها خالى است، به نظر مى‏رسد که این درخت‏هاى کهن خود شاخه‏هایى از یک درخت اصلى و قدیمى‏تر بوده‏اند. وجود این درختان، قدمت و اهمیّت امامزاده را دو چندان کرده است.

براساس زیارتنامه موجود در بقعه، امامزاده جواد از نوادگان امام رضا‰ معرّفى شده است. برخى مرگ امامزاده را بر اثر بیمارى و عدّه‏اى دیگر به شهادت رسیدن او به دست سرخاب نامى که از کفّار بوده ذکر مى‏نمایند. به هر حال تاکنون سندى که از سلسله نسب شریف امامزاده پرده بردارد به دست نیامده است.

این بنا به شماره 16716 و در تاریخ 30/10/1385 در فهرست آثار ملّى و تاریخى به ثبت رسیده است.