بقعة این امامزادگان در حاشیة جنوب غربی روستای پلنگ‌آباد از توابع دهستان پلنگ‌آباد، در 24 کیلومتری شرق شهر اشتهارد و در کنار جادة کرج ـ اشتهارد واقع شده و بسیار مورد توجّه اهالی است.

دکتر پرویز ورجاوند در کتاب خود دربارة این ده و امامزادة مذکور نوشته است: «ده بزرگی است با خانه‌های خشتی و گلی و آجری با ظاهر مناسب. در خارج ده و با فاصلة حدود 30 متر سمت راست جاده، مجموعه بنای تاریخیو جالب امامزاده پلنگ‌آباد قرار دارد که نه تنها جالب‌ترین بنای مسیر بلکه قسمتی از آن جزء آثار ارزندة معماری قرن هشتم به شمار می‌رود».

قدمت بنای اوّلیّه بر طبق اسناد سازمان میراث فرهنگی کشور، به قرون 7 تا 9 هجری باز می‌گردد.

این اثر تاریخی مجموعه مفصل و بنائی است بزرگ که در مجموع از سه قسمت کلی زیر تشکیل می‌شود:

سردر و رواق پشت آن: قسمت اوّل بنا از سردر ورودی و رواقی مستطیل شکل در پشت آن تشکیل یافته است. ورودی بنا که در شمال ساختمان قرار دارد، عبارت است از یک ایوان با قوس هفت و پنج که 35/4 متر عرض دهانه آن است. در دو طرف ایوان دو جرز به عرض 90/2 متر قرار دارد که در پایین یک طاق‌نمای تو گود و در بالا یک اسپر آجری نماسازی ساده آن را تشکیل می‌دهد. عمق ایوان 3 متر است و دیوار و سقف آن فاقد هرگونه تزیین است. در چوبی ساده ولی خوش نقشی بین ایوان و رواق پشت قرار دارد.

رواق بقعه عبارت از یک تالار مستطیل شکل به طول 13 متر است به دو بخش تقسیم می‌شود، قسمت اوّل دارای نقشه‌ای نزدیک به چهار گوشه است که در وسط دیوار غربی آن غرفه‌ای به عمق یک متر قرار دارد و در مقابل آن در دیوار شرقی طاق‌نمائی ایجاد شده است. در ارتفاع 5/3 متری از کف یک حاشیه تزیینی به عرض 30 سانتی‌متر به عنوان افزاربندی به صورت طرح قطاربندی با رنگ آبی مایل به خاکستری نقاشی شده که سه جانب دیوار را فراگرفته است. بر روی این قسمت هر طرف یک طاق‌نمای بزرگ توپر (اسپر) زده شده که نظیر آن در سمت جنوبی بر روی قوس میان قسمت اوّل و دوّم نیز برپا شده است. به کمک این طاق‌نماهای چهارگانه و کاربندی میان آن‌هاست که پایه پوشش گنبدی شکل این قسمت بوجود آمده و گنبد آجری بلندی برپا شده است.

گذشته از حاشیه دور، بر روی کاربندی‌های واقع میان اسپرها و دورتادور کاسه گنبد نقش و نگارهایی به صورت ستاره با اضلاع هلالی و همچنین درخت سرو، به رنگ‌های اخرائی، خاکستری و آبی انجام شده که فاقد ارزش هنری است و به کارهای دوره قاجار شباهت دارد.

بخش دوّم رواق که در دنبال قسمت اوّل قرار دارد، دارای طول بیشتر و عرض کمتری است. کف آن نزدیک به 20 سانتی‌متر از قسمت گنبدار جلو بالاتر است و در حدّ فاصل دو کف، چند سنگ قبر از مرمر سفید که طرح‌های بسیار جالبی بر روی آن‌ها کنده‌کاری شده، قرار دارد. این سنگ‌ها مربوط به قبرهایی بوده‌اند که درگذشته در اطراف امامزاده اصلی وجود داشته و در موقع افزودن رواق به جلوی امامزاده در آن کارگذارده شده‌اند. در وسط دیوار سمت غرب این قسمت، دهانه راه پلّه بام بنا قرار دارد که در حال حاضر به علّت
خرابی زیادی که به بنا وارده آمده تقریباً بسته شده است. سقف این محوّطه از قسمت جلو بسیار کوتاه‌تر است و
به کمک یک قوس در جنوب و قوس کم خیز گنبد مانندی که درون آن رسمی‌بندی شده، پوشش آن انجام گرفته است. با این‌که در حال حاضر قسمتی از پوشش مزبور فرو ریخته است، می‌توان گفت که در اصل با توجه به پوشش
گنبدی شکل محوطه جلو، مجموع این رواق به صورت متناسب و زیبایی بنا شده است.

اتاق مرقد: در پایان رواق، مرقد یا حرم امامزاده که قسمت کهن‌تر و جالب مجموعه است، قرار دارد. نقشه داخل بقعه عبارت از یک طرح جالب 20 ضلعی است که در واقع بر اثر ایجاد چهار طاق‌نما در وسط هر یک از اضلاع چهارگانه اصلی، بوجود آمده است. قوس بالای طاق‌نماها به گونه بسیار خوش ترکیبی به صورت پنج و هشت زده شده است.

دو جانب شرقی و غربی بقعه قرینه یکدیگرند با این تفاوت که در زمان‌های بعد از وسط ضلع دیوار شرقی، ورودی مستطیل شکل بی‌تناسبی را برای راه دادن به بنای بقعه جدیدتری که در شرق بقعه اصلی برپا شده، ایجاد کرده‌اند.

پوشش بقعه: پوشش بقعه به نحو جالب و خاصی انجام شده، چنان‌که در چهارگوشة بنا به کمک مقرنس‌کاری جالبی چهار پتگین ایجاد نموده و در نتیجه هم سطح بالای تیزه طاق‌نماها، یک طرح هشت ضلعی بوجود آمده است. لازم است یادآوری گردد، دور طاق‌نماهای چهارگانه را حاشیه‌ای فراگرفته که تقریباً ضلع بالای آن مماس به نوک تیزه‌قوس طاق‌نماها است و در نتیجه چهار ضلع بزرگ‌تر هشت ضلعی را این خطوط که برابر با عرض داخل طاق‌نماها هستند تشکیل می‌دهد. چهار ضلع کوچک‌تر را خط بالای «پتگین یا سطحی که بر روی آن مقرنس کاری شده بوجود آورده است. به این ترتیب بر خلاف بسیاری از گنبدها که در مرحله تبدیل چهارضلعی به هشت ضلعی، کثیرالاضلاع مزبور منظم بوده و اضلاعش با هم برابر است، در اینجا اضلاع یک در میان با هم برابرند.

با ایجاد هشت ضلعی مزبور مرحله بعدی که برپا ساختن گنبد باشد، انجام گرفته است. در اینجا نیز تفاوت دیگری با اغلب گنبدها مشاهده می‌شود که عبارت است از نبودن قسمت میانی یا ساقه گنبد، چنانکه بلافاصله از روی اضلاع هشت‌گانه دیوار گنبد شروع شده و به تدریج که رو به بالا رفته به طرف داخل و مرکز متمایل شده است. به این ترتیب گنبد مزبور بدون داشتن پایه مدوّر نیست. برای تأمین روشنایی داخل بقعه در بالای تیزه طاق‌نماهای: شمالی، غربی و جنوبی در دیوار گنبد سه پنجره ایجاد کرده‌اند.

محراب و تزیینات داخل بقعه: محراب بقعه عبارت است از همان طاق‌نمای جنوبی که با تزیینات ویژه آن را از سایر طاق‌نماها متمایز ساخته‌اند و به صورت محرابی زیبا درآورده‌اند. بر روی نبش جرزهای دو طرف طاق‌نمای جنوبی، از کف بقعه به طرف بالا تا ارتفاع یک متر دو فرورفتگی نظیر شکنج‌های کنج بعضی از گنبدها بوجود آورده‌اند و در نتیجه منظری متفاوت با سایر طاق‌نماها ایجاد کرده‌اند. در قسمت قوسی
شکل طاق‌نما یک رشته تزئینات گچبری قطارسازی به
صورت سطحه‌هایی از مثلث‌های دو پهلو برابر که دو
ضلع بزرگ آن در بالا دارای انحناء می‌باشد و در جهت طولی حالت مقعر را پیدا کرده‌اند و شباهت به نوعی مقرنس‌کاری دارد، انجام گرفته و روی آنها گل و بوته‌های تزئینی
بسیار متناسب و زیبایی با رنگ‌های قهوه‌ای و آبی نقاشی شده است. این قسمت به احتمال زیاد از اضافات دوران‌های بعدی و به احتمال اواخر دوره صفویه است. تزیین قسمت‌های دیگر
بنا در سه قسمت و به صورت یکسان انجام شده است.
نخست در قسمت ازاره تا ارتفاع یک متر بر روی
اضلاع بیست‌گانه بقعه، طرح هندسی شبیه‌کاری‌های
آلت و لقط‌سازی که عبارت از ترکیب یک رشته شش
ضلعی با هم و ایجاد طرح یک ستاره چهارپر در وسط
باشد، انجام گرفته است. این طرح به صورت کندن
خطوط مستقیم روی پوشش گچی بنا بوجود آمده و سپس قسمت‌های مختلف آن با رنگ‌های نخودی و قهوه‌ای
زینت یافته است. همین طرح در تمامی قسمت داخل قوس طاق‌نما نیز انجام شده ولی در آن‌جا فقط رنگ قهوه‌ای برای زینت آن به کار رفته است.

در قسمت پاطاق، قبل از آن‌که قوس‌های طاق‌نماهای چهارگانه شروع بشوند، دورتادور یک حاشیة باریک نقاشی دیواری به صورت کتیبه دور بنا، با طرح گل و بوته و به رنگ‌های سبز و آبی اجرا شده است.

سراسر کاسة زیر گنبد نیز دارای نقاشی دیواری است. چنان‌که بر روی زمینه سفید، همان طرح هندسی شش ضلعی و ستاره میان آن با رنگ قهوه‌ای انجام شده است و داخل ستاره‌ها نیز گل شش‌پری طرح کرده‌اند.

به طور کلی بنای بقعه مزبور چه از نظر معماری، به خصوص شکل قوس‌های طاق‌نماها و کاربندی‌های مقرنس‌دار گوشه‌ها
و ارتفاع فراوان و متناسب آن و بالاخره تزیینات
زیبای نقاشی‌های دیواری آن‌که از نظر انتخاب رنگ
در آن سلیقه به کار برده‌اند، معرف یکی از جالب‌ترین آثار
قرن هشتم است.

بقعة الحاقی: در جانب شرقی بقعه اصلی، بنای چهارگوش دیگری قرار دارد که از ملحقات بعدی است. از نظر نقشه،
این بنا به طور کامل شبیه بقعه کهن‌تر مجاور آن است فقط کمی بزرگ‌تر است.

طرز پوشش این بنا چه از داخل و چه از خارج معرف آن است که با شیوه دیگری به جز آنچه که در بقعه قدیمی به کار رفته، انجام شده است. با این‌که وضع داخل بقعه معرف تعمیرات اساسی جدید می‌باشد، با این حال می‌توان گفت که تعمیرات مزبور براساس شکل اصلی انجام شده است.

در این بنا طرح چهارضلعی اصلی بنا، به کمک چهار «ترنبه» و «شکنج‌»های رسمی میان آنها که عرض پایه قوس‌هایشان با هم برابر می‌باشد، به یک هشت‌ضلعی منظم تبدیل یافته و سپس بر روی آن شانزده طاق‌نمای کوچک
یا «سینه‌باز» که یک در میان به پنجره و نورگیر تبدیل شده‌اند، ساخته شده و در نیجه بر روی تیزه آنها پس از پر ساختن فاصله‌های ناچیز میان هر دو طاق‌نما به کمک «پاباریک»ها، دوره مدوری که پایه گنبد باشد ایجاد گشته و سپس گنبد آجری آن برپا شده است. خیز این گنبد به دلیل شیوه‌کار آن از گنبد قبلی بیشتر است. داخل این بقعه فاقد هرگونه تزیین است.

نمای خارجی: مجموعه بنای امامزاده پلنگ‌آباد، عبارت است از دو مکعب مستطیل یکی بزرگ‌تر و دیگری کوچک‌تر که قسمت کوچک‌تر به قسمتی از دیوار جانب شرقی بنای بزرگ‌تر الحاق شده است.

نمای خارجی بنا فاقد هرگونه تزیین است و به تمامی با آجر بنا شده است. بر روی سقف مرتفع این مجموعه سه گنبد مشاهده می‌شود که یکی از آنها بلافاصله بعد از سردر قرار دارد و مربوط است به محوطه جلوی رواق امامزاده قبلاً از آن یاد شد. این گنبد که با آجر ساخته شده بعدها تعمیر شده و در موقع تعمیر، قسمت بالای آن تغییر شکل یافته و در نتیجه آن را به صورت نامتناسبی درآورده است. بعد از آن گنبد متناسبی قرار دارد که مربوط است به بنای بقعه اصلی. گنبد مزبور از سه قسمت تشکیل یافته، چنان‌که در پایین‌ترین قسمت طرح هشت ضلعی مرتفعی با همان ابعاد داخلی قرار دارد. سپس بر روی آن یک دوره استوانه‌ای شکل با «گریو» ساخته شده و سرانجام گنبد زیبا و خوش ترکیب «نار» شکل که به گنبدهای خاکی یزد شباهت دارد، برپا شده است.

در جانب شرقی گنبد مزبور، گنبد آجری و تعمیر شده، بقعه جدیدتر قرار دارد که در مقایسه با گنبد قدیمی فاقد تناسب لازم است. در مجموعه حالت خارجی بنا بخصوص وجود سه گنبدی که برفراز آن است، آن را به عنوان یک اثر استثنایی و در عین حال جالب معرفی می‌نماید.

دربارة نمای خارجی این اثر باید گفت، گوشه جنوب غربی بنای بقعه از خارج به طول 33/2 به صورت پخ درآمده است. این وضع می‌تواند معرف این امر باشد که به احتمال در زمانی که فقط از مجموعه کنونی، تنها بنای بقعه وجود داشته است، بنای مزبور از خارج به صورت یک هشت ضلعی بوده است و بعدها که رواق را در جهت شمالی و بقعه جدیدتر را در جهت شرقی به آن افزوده‌اند، سه گوشه پخ آن به علت الحاق بناهای جدید از بین رفته‌اند و تنها گوشه جنوب غربی باقی مانده است.

تاریخ سنگ‌های قبر: چنان‌که گفته شد در حد فاصل دو قسمت رواق مقابل بقعه، تعدادی از سنگ‌های مرمر نقش‌دار مربوط به قبرهای اطراف امامزاده را کار گذارده‌اند. تاریخ روی بعضی از سنگ‌های مزبور به خوبی با زمان بنای ساختمان قدیمی مجموعه یعنی بقعه مطابقت دارد. سه عدد از سنگ‌های مزبور با تاریخ‌های 719ـ740 و 741 از آثار قرن هشتم یعنی زمان بنای بقعه به شمار می‌روند.

به اعتقاد اهالی، امامزاده رحمان و زید دو تن از نوادگان حضرت امام صادق ‰ می‌باشد که در هنگام سفر به شهر ری توسط کفار به شهادت رسیده‌اند. برخی به استناد بحرالانساب، این دو تن را از فرزندان امام موسی کاظم ‰ می‌دانند که صحت این ادّعا مورد تردید است.

این بنا به شمارة 755 و در تاریخ 23/01/1346 به ثبت آثار ملّی و تاریخی رسیده است.