مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة این امامزاده در روستاى خور از توابع دهستان هیو و بر روى تپّه‏اى به نام باربند واقع شده است.

مسیر دسترسى به روستا کوهستانى و آسفالته است.
براى دسترسى به این روستا، از داخل شهر قدیم هشتگرد که به سمت شمال حرکت کنیم با طى مسافت سه کیلومتر،به یک دو راهى مى‏رسیم، که جادّه سمت چپ آن به روستاى عرب‏آباد و مسیر دیگر به روستاى خور مى‏رود.
با عبور از زیر گذر اتوبان و با طى مسافتى به اندازه 5/4 کیلومتر به روستاى خور مى‏رسیم، که داراى بافت کوهستانى و شیب‏هاى زیاد است.

شکل کلّى بناى اوّلیّه آجرى و مستحکم بوده و گنبدى بر فراز خود داشته است. بنا در ابتدا ایوانى چوبى داشت که در سال‏هاى بعد از انقلاب اسلامى، بازسازى شد. در حدود سال‏هاى 86 ـ 1385 هـ . ش تغییراتى در بقعه انجام شده و قسمت‏هایى بازسازى شده ولى گنبد تغییرى نکرده است.

ساختمان بقعه یک حجم مکعبى شکل، با گنبدى روى آن است. دیوارهاى نماى بیرونى در ضلع شرقى و جنوبى، سراسر با سنگ لاشه اجرا شده است؛ اما در ضلع شرقى، ازاره دیوار تا ارتفاع یک مترى با سنگ لاشه و سپس از روى آن با آجر اخرایى رنگ تا لبه بام ساخته و بندکشى شده و همین حالت در نماى ایوان ورودى اجرا شده است.

آخرین رج آجرنما در لبه بالایى نما به صورت هره‏چینى کار شده است و ارتفاع نماى ورودى از دیوارهاى دو طرف ایوان به اندازه پنجاه سانتى‏متر بالاتر است.

گنبد مخروطى شکل بقعه از سنگ لاشه ساخته شده و نورگیرهایى بر ساقه آن دیده مى‏شود.

ورود به ایوان از ضلع شمالى بقعه صورت مى‏گیرد که به اندازه دو پلّه و حدود 40 سانتى‏متر از محوّطه اطراف ورودى بالاتر است. پلّه‏هاى ورودى با آجر و به صورت هره‏چینى ساخته شده و پاگرد آن با سنگ‏هاى مربّع شکل
40 سانتى‏مترى سبز رنگ و رگه‏دار، پوشانده شده است.
بدنه ورودى که به صورت تورفتگى در نماى شمالى بارز
شده از آجر و سقف این تورفتگى با گچ سفید پوشیده
شده است. عرض این تورفتگى 10/2 سانتى‏متر و عمق آن
یک متر است. در لبه بالایى این تورفتگى، آجر به صورت هره‏چینى کار شده است.

درِ ورودى به ایوان بقعه دو لنگه و فلزى به عرض 40/1 و ارتفاع آن به 20/2 متر مى‏رسد. این در، یک کتیبه در پایین خود به اندازه 60 سانتى‏متر دارد و قسمت بالایى آن شیشه خور است. در جلوى این کتیبه، حفاظ‌هایى از فرفوژه روى در نصب شده است.

ایوان ورودى، یک فضاى مستطیل شکل است که دو فضاى کوچک در دو طرف تورفتگى ورودى به آن اضافه مى‏شود. بخش اصلى ایوان به ابعاد 70/3×50/3 متر است و قسمت‏هاى کوچک کنار در، یک مربّع است، که طول هر ضلع آن 80 سانتى‏متر است. در مجموع مساحت ایوان در حدود 30/14 مترمربّع است. ایوان داراى دو سازه متفاوت است. بخشى از آن تخت و سقف آن طاق ضربى است و بخش دیگر آن کاملاً شیشه‏ایست، که روى یک سازه فلزى نصب شده است. این سقف شیشه‏اى در جلوى ورودى به گنبدخانه قرار دارد و عرض آن 70/1 و طول آن 50/3 متر است.

در زیر این سقف شیشه‏اى، دو پنجره فلزى مشبک قرار دارد، که طول آن 70/1 و ارتفاع آن 10/2 متر و فاصله کف پنجره از کف ایوان، 85 سانتى‏متر است. پنجره‏ها به اندازه بیست سانتى‏متر در دیوار ایوان تو رفته و کف پنجره ایجاد شده با سنگ مرمر سفید رنگ پوشانده شده است.

کف ایوان با سنگ مربّع شکل به ابعاد 40 سانتى‏متر کف‏سازى شده، که رنگ این سنگ‏ها، سبز با رگه‏هایى روى آن است.

ازاره دیوار داخلى ایوان با سنگ گرانیت 20 سانتى‏مترى پوشیده شده است و در دیوار دو طرف ورودى به گنبدخانه، دو رف در داخل دیوار تعبیه شده، که طول آن یک متر و ارتفاع آن تا بالاى قوس، 10/1 متر و عمق آن 30 سانتى‏متر است.

درِ ورودى به فضاى گنبدخانه، چوبى و دو لنگه است.
عرض این در یک متر و ارتفاع آن تا پایین در دو متر است. این در، در مرمّت‏هاى جدید ساخته شده و داراى تزئینات خاصّى نیست اما تورفتگى‏هایى به صورت ابزار خورده در سطح خود دارد. بالاى درِ ورودى، یک قوس ملایم کار شده و سقف راهروى بین در ورودى به گنبدخانه تا فضاى اصلى آن،
مطابق قوس بالاى در و با همان ارتفاع چیده شده و بدنه
آن نیز آجرى است.

فضاى گنبدخانه به صورت یک هشت ضلعى منتظم با مساحت حدود پانزده مترمربّع است که طول هر ضلع آن 65/1 متر است. در این اضلاع، رف‏هایى ساخته شده که همه آن‌ها از کف گنبدخانه به اندازه 45 سانتى‏متر است و طول آن‌ها 25/1 متر و ارتفاع آن‏ها با احتساب قوس جناغى بالاى این رف‏ها 80/1 متر است.
در رف‏هاى ضلع غربى، شرقى و جنوبى سه پنجره نورگیر کوچک تعبیه شده است.

پنجره‏هاى مذکور، یک اندازه و داراى طول 60 و ارتفاع
75 سانتى‏متر و فاصله 60 سانتى‏متر از کف رف مربوطه است. این نورگیرها داراى شیشه‏هاى ساده و بى‏رنگ، با قوس جناغى در بالاى خود هستند.

کف رف‏ها و کف پنجره‏ها با همان سنگ کف گنبدخانه، پوشانده شده و دیوارهاى داخلى گنبدخانه هم با آجرهاى اخرایى رنگ پوشیده شده است. در ارتفاع حدود 50/2 مترى از کف گنبدخانه، یک ردیف آجر مربّع شکل 20 سانتى‏مترى به ضخامت پنج سانتى‏متر در زیر محیط گنبد به صورت لوزى و در یک ردیف کار شده‏اند، که پیوستگى نماى آجرى داخل فضاى گنبدخانه را قطع مى‏کند. در حاشیه دور لبه رف‏ها، یک نوار 20 سانتى‏مترى از اندود گلى نیز کار شده است که فرم لبه این رف‏ها را تشدید مى‏کند.

گنبد این بقعه، به صورت دو پوسته اجرا شده و پوسته بیرونى آن با سنگ لاشه و داخلى آن با آجر اجرا شده است. قطر گنبد داخلى 80/3 متر و قطر ساقه گنبد بیرونى در حدود 50/5 متر است. ارتفاع رأس گنبد داخلى تا کف گنبدخانه 50/6 متر است و ارتفاع رأس گنبد بیرون از کف گنبدخانه به نزدیک نه متر مى‏رسد که با کسر ضخامت گنبد بیرونى، فاصله رأس‏هاى این دو گنبد از هم در حدود دو متر به دست مى‏آید.

در نماى بیرونى، تیرهایى چوبى دیده مى‏شود که در بدنه گنبد بیرونى قرار گرفته است، این تیرها در زیر گنبد داخلى دیده نمى‏شود. در حاشیه بالایى ساقه گنبد، در نماى بیرون، یک ردیف کاشى آبى و فیروزه‏اى کار شده است، که ارتفاع آن در مجموع به پانزده سانتى‏متر مى‏رسد. روى بام تخت بقعه با ایزوگام عایق شده است.

در داخل گنبدخانه، یک ضریح شیشه‏اى از نوع شیشه بى‏رنگ و ساده قرار گرفته، که عرض آن 70 سانتى‏متر و طول آن 50/1 سانتى‏متر و ارتفاع آن از کف گنبدخانه 75 سانتى‏متر است. شیشه‏هاى دور ضریح روى یک قالب فلزى قرار دارد. سنگ قبر داخل ضریح شیشه‏اى، از جنس سنگ گرانیت و به رنگ مشکى است که روى آن به رنگ نقره‏اى چنین نوشته شده: «امامزاده سلیمان ابن على ابن الحسین» و در قسمت پایین نیز آمده است: «انما یرید اللَّه لیذهب علیکم الرجس اهل البیت».

در ضلع شرقى محوّطه به فاصله حدود پانزده مترى از بقعه، یک حسینیه نوساز و مستطیل شکل ساخته شده که ضلع شمالى آن نُه متر و ضلع غربى آن یازده متر طول و عرض دارد و مساحت آن به حدود 100 مترمربّع مى‏رسد. ساختمان این حسینیه، آجرى با بام تخت و عایق ایزوگام است و پنج متر ارتفاع دارد. نماى ساختمان به ارتفاع یک متر از کف محوّطه با اندود سیمان پوشیده شده و درِ ورودى به این حسینیه از ضلع جنوبى آن گرفته شده است. براى ورود به حسینیه از داخل محوّطه باید به اندازه 22 پلّه از کف محوّطه پایین آمده و وارد حسینیه شویم. در روى ورودى آن، یک سایه‏بان قرار دارد و در و پنجره‏هاى آن فلزى است. پلّه‏هاى ارتباطى به بقعه از سمت شرقى محوّطه به حسینیه متصل است.

درباره شخص مدفون در بقعه، سه دیدگاه است. اهالى او را از فرزندانِ امام سجّاد ‰ مى‏دانند. اما حجة الاسلام شیخ مرتضى ربّانى از قول مرحوم آیة اللَّه مرعشى‏ گفته است که محل قبر سلیمان بن امام سجّاد ‰ معلوم نیست، اما به احتمال قوى در مدینه مى‏باشد. بر این اساس، برخى احتمال داده‏اند که شاید وى از نوادگان آن حضرت باشد.

ابوالقاسم حاتمى معتقد است که وى همچون سردار موسى از جمله افرادى بوده که با یاغیان و مهاجمین جنگید و پس از فوت و یا شهادت آرامگاه او مورد توجّه مردم قرار گرفته و یا اینکه ایشان از سادات مرعشى بوده که در دوران صفوى به عنوان رهبر مذهبى، مورد علاقه مردم روستا بوده است.

برخى از پژوهشگران، شخص مدفون در بقعه را سیّد سلیمان بن یحیى الاکبر بن حسین الاصغر بن امام على بن الحسین السجّاد ‰ مى‏دانند که در ثلث اوّل قرن سوّم هجرى وفات یافته است. آنان به استناد سکونت پسرعموهاى او من جمله محمّد بن حسن بن حسین اصغر در شهر رى، چنین نتیجه گرفته‏اند که سیّد سلیمان و سیّد محمّد، پس از شکست قیام محمّد دیباج بن امام جعفر صادق ‰ در مدینه، به شهر رى مهاجرت نموده وسلیمان در خور سکونت داشته است.

این بنا به شماره 15776 و در تاریخ 5/5/1385 به ثبت آثار ملّى و تاریخى رسیده است.