مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة این امامزاده در پائین محلّه روستاى خور از دهستان آدران و در کیلومتر 23 جادّه کرج ـ چالوس واقع شده است.

از حیاط امامزاده هم اکنون به عنوان قبرستان استفاده مى‏شود و به دیوار بقعه تعداد زیادى سنگ‏هاى قبر قدیمى نصب شده است. روى تعدادى از این سنگ‏هاى قبر نام صاحب و تاریخ قرن 9 تا 11 هـ . ق حک شده است.

بنابر نوشته سنگ قبر موجود در دیوار جنوبى که به تاریخ «999 هـ . ق» است مى‏توان حداقل قدمت بناى بقعه را مربوط به سال 999 هـ . ق دانست. در گذشته، شکل کلّى ساختمان به صورت یک بناى کوچک چهارگوش بوده است، با این تفاوت که سقف آن کاهگلى بوده و اهالى هر سال با کمک یکدیگر آن را تعمیر و تعویض مى‏کردند تا حدود اوایل دهه 80 شمسى دیوار ایوان بوده ولى بعد از مدّتى خراب شده و مردم نیز دیوار جدید را از سنگ و سیمان ساخته و سقف چوبى ایوان را هم احداث کرده‏اند.

کل محوّطه امامزاده به انضمام قبرستان، حدود دو هزار متر مربّع است که دیوارى به ارتفاع 50/1 متر از سنگ لاشه و ملات سیمان دورتادور محوّطه را دربرگرفته و تنها درِ ورودى آن در گوشه جنوب شرقى و در مجاورت جادّه اصلى روستا قرار دارد.

درِ ورودى فلزى دو لنگه محوّطه امامزاده به ابعاد 2×3 متر، و با رنگ سبز، رنگ‏آمیزى شده است.

این در تا ارتفاع هفتاد سانتى‏مترى از کف با ورق ساخته شده و مابقى به صورت مشبک و فلزکارى شده است. ارتفاع باز شوى آن دو متر و در بالاى آن عبارت «السلام علیک یا شاهزاده عسکرى» نوشته شده است. بالاى نوشته در، به شکل قوسى نیم دایره در مى‏آید و در انتها، تابلوى مستطیل شکلى به رنگ سبز که آیات 255 و 256 سوره «بقره» روى آن نوشته شده، نصب شده و نرسیده به این در نیز تابلوى گلزار شهداى خور نصب شده است.

کف محوّطه به اندازه سه پلّه، که در ابتداى ورود به امامزاده ساخته شده‏اند، پایین‏تر از سطح جادّه قرار دارد. پس از آن در سمت چپ، در ضلع جنوبى محوّطه و نزدیک در ورودى، یک روشویى با دو شیر آب ساخته‏اند.

بناى قدیمى بقعه حدود 150 متر مربّع زیر بنا دارد که در کل شامل یک اتاق اصلى و ایوانى است که دورتادور آن را احاطه کرده، تقریباً در وسط محوّطه جاى دارد.
در ورودى بقعه، در ضلع جنوبى آن واقع است و ایوانى که دورتادور اتاق اصلى ساخته‏اند در وسط این ضلع، شکافى به عرض 50/2 سانتى‏متر دارد. این ایوان طبق گفته اهالى، در گذشته به صورت نیمه باز بوده، یعنى تا ارتفاع حدوداً 50/1 متر دیوار چینى شده و ستون‏هاى چوبى تعبیه شده در آنها، بار سقف را به زمین منتقل مى‏کردند اما در حال حاضر، به جز ضلع جنوبى، که تقریباً به همان صورت گذشته است، سه طرف دیگر را تا سقف، دیوار سنگى چیده‏اند.

دیوارهاى این فضا که البته در حال حاضر بیشتر به شکل راهرویى است که اتاق اصلى را دور مى‏زند، با فاصله 50/2 متر از آن و ارتفاع 50/3 متر ساخته شده‏اند. در وسط دیوار ضلع غربى، بازشویى مربّع شکل به ضلع 30/1 متر در فاصله 20/1 مترى از کف تعبیه شده که البته هیچ گونه چهارچوب و یا پنجره‏اى در آن دیده نمى‏شود و عبور نور و جریان هوا از طریق آن امکان‏پذیر است. دو طرف این بازشو، دو تورفتگى مربّع شکل به ضلع یک متر، به قرینه و به فاصله یک متر از دیوارهاى مجاور دیده مى‏شوند.

در دو طرف ضلع جنوبى، که ورود به فضا از طریق آن امکان‏پذیر است، تا ارتفاع یک متر دیوارچینى شده و مابقى با چهار ستون چوبى به سقف متصل است. مابین ستون‏ها نیز تا ارتفاع یک متر نرده فلزى نصب کرده‏اند.

سقف این ایوان نیز اخیراً و به سبک قدیم اجرا شده
و براى ساخت آن از تنه درخت به فاصله یک متر الوارهایى روى دیوار نصب نموده و روى آن‏ها چوب‏هاى نازک‏تر به
دست آمده از شاخه‏ها، چسبیده به هم قرار داده‏اند و روى
آن را با کاهگل پوشانده‏اند. کف ایوان سیمان کارى شده و چند قبر نیز در آن دیده مى‏شود.

گنبد بقعه که سطح آن ایزوگام شده با ارتفاع کم خود از هر چهار طرف‏نما قابل مشاهده است.

اتاق اصلى بقعه به ابعاد 5×35/5 متر و 30 سانتى‏متر، چهار در، در چهار ضلع خود دارد که در حال حاضر فقط درِ جنوبى باز است. این در به عرض یک متر و ارتفاع 20/2 سانتى‏متر از جنس چوب و به رنگ سبز است. سه در دیگر نیز چوبى، به عرض 90 سانتى‏متر و ارتفاع دو متر هستند که حفاظى فلزى در مقابل هر کدام قرار گرفته است.

در داخل اتاق و در پشت هر کدام از این سه در، تورفتگى به عمق یک متر وجود دارد که محلّى براى قرار دادن
اشیاى مختلف است و پرده‏اى سفید رنگ در مقابل هر
کدام کشیده شده است. چهار لچکى در چهار کنج اتاق
و در انتهاى دیوار دیده مى‏شود. سطح دیوارها گچ‏کارى
شده و کف با قالیچه‏هایى با زمینه قرمز رنگ، مفروش
است. گنبد از نوع نار بر بالاى اتاق ساخته شده و سطح داخلى آن سیمان کارى شده است.

ارتفاع نوک گنبد تا کف گنبدخانه پنج متر و لوستر کوچکى نیز از وسط آن آویزان است. زیارتنامه امامزاده روى دیوار جنوبى به چشم مى‏خورد. این زیارتنامه، که طبق نوشته موجود در آن در سال 1374 هـ . ش از روى یک نسخه قدیمى‏تر به جا مانده از سال 1348 هـ . ش به رشته تحریر درآمده، درون یک قاب معمولى فلزى جاى دارد.

صندوق چوبى امامزاده به ابعاد 30/1×90 سانتى‏متر و ارتفاع یک متر در وسط فضاى گنبدخانه جاى دارد که روى آن را با پارچه‏اى سبز رنگ پوشانده‏اند.

دربارة شخص مدفون در این بقعه دو دیدگاه مطرح است. برخى او را از نوادگان امام موسى کاظم ‰ و عدّه‏اى
دیگر امامزاده عسکرى را از نوادگان امام رضا ‰ مى‏دانند.
اما متأسّفانه تاکنون سندى که این دو ادّعا را تأیید کند
به دست نیامده است.

بقعة امامزاده عسکرى به شماره 6576 و در تاریخ 10/10/1381 به ثبت آثار ملّى و تاریخى رسیده است.