- دوشنبه ۲۲ ارديبهشت ۹۳
بقعة این امامزادگان در روستاى دوز عنبر، در 20 کیلومترى شمال هشتگرد مرکز بخش ساوجبلاغ واقع شده است.
امامزاده یحیى و بىبى شهربانو در بالاترین نقطه روستا
و در مکانى واقع شده که از چند روستاى اطراف به راحتى دیده مىشود و مرکّب از دو بقعه است. متأسّفانه بقعة بىبى سکینه بر اثر حفّارىهاى غیر مجاز تخریب شده و هیچ گونه اثرى باقى نمانده است.
اصل بناى امامزاده مربوط به زمان شاه طهماسب صفوى (930 ـ 984 ق) است که در دورانهاى بعدى به خصوص دورة قاجار تعمیر و بازسازى شده است. بنای فعلی شامل یک شبستان، مسجد، کتابخانه و آبدارخانه است به طورى که بنای امامزاده یحیى و بىبى شهربانو که از یکدیگر فاصله داشته، امروزه بهصورت یک بناى واحدى در آمده است. ویژگىهاى معمارى و تزیینى امامزاده بىبى شهربانو در سمت راست درِ ورودى مقبرة امامزاده یحیى واقع شده است و داراى پلان مربّع شکل، بنایى ساده و محقّر شامل یک چهار طاقى کوچک است که گنبد عرقچین سنگى بر روى چهار طاقى آن سوار شده است. ورودى بناى امامزاده بىبى شهربانو از قسمت جنوب توسّط درگاهى به عرض یک متر و به ارتفاع 80/1 متر، از طریق دو پله به داخل حرم متصل مىگردد. نماى بیرونى بنا از دو قسمت بدنه مربّع شکل و گنبد سنگى تشکیل شده است و با توجّه به الحاقاتى که اخیراً در اطراف این دو امامزاده صورت گرفته است، ساختمان امامزاده بىبى شهربانو در وسط بناهاى الحاقى واقع شده است و فقط از قسمت جلو به محوّطه بیرون راه دارد. نماى بیرونى بنا هیچ گونه تزییناتى ندارد.
بر روی مقبرة این امامزاده، دو ضریح چوبی ـ قدیمی و جدیدتر ـ وجود داشت. ضریح اوّل که داخل ضریح دوّم قرار گرفته بود، بسیار نفیس و دارای تاریخ 972 هـ . ق بود. طبق کتیبهای که در این ضریح کنده شده، بانی آن شاه طهماسب صفوی است. ابعاد ضریح 2×1 متر و حواشی فوقانی آن دارای تزئینات گل و بوته بود.
کتیبة آن به خط ثلث عالی نگاشته شده و متن حاشیة بالای ضریح، از راست به چپ شروع شده و پس از ذکر صلوات بر پیامبر و یکایک ائمه معصومین ، نام متوفی و بانی بقعه چنین معرفی شده است:
«هذه المرقد المنوّر المقدّس المطهّر المعلّی للعالم یحیی بن موسی الکاظم علیهما و علی باقی الأئمة التحیّة و الثناء. أمر ببناء هذه البقعة الرفیع المکان السلطان بن السلطان بن السلطان الخاقان بن الخاقان بن الخاقان السلطان طهماسب بهادرخان قلّد الله تعالی و سبحانه مُلکه و أفاض علی العالمین برّه وعدله و إحسانه تحریراً فی رجب المرجب سنة اثنی و سبعین و تسعمائة (972 هـ . ق) من الهجرة النبویة».
ضریح دوّم به ابعاد 30/1×30/2 متر و بزرگتر از ضریح اوّل است. این ضریح را روی ضریح قدیمی سوار کردهاند و دورتادور آن، حاشیهای به خط ثلّث متوسّط وجود دارد. این کتیبه حاکی است که ضریح جدیدتر به سفارش حاج محمّدرضاخان ولیانی و به دست خان بابای نجّار ساخته شده است که متن آن به این شرح است: «اشهد ان لا اله الا اللَّه و اشهد ان محمّداً رسول اللَّه و اشهد انّ علیّاً امیرالمؤمنین ولىّ اللَّه... تمّت الدعاء الضریح المقدّس فى یوم الخمیس احدى عشر شوّال المکرم على ید اقل عباد اللَّه محمّد زمان ابن محروم ملا شاه مراد ولیانى المسکن کلارسیایى الاصل فى سنة 1265».
در این بقعه، یک جفت درِ چوبی کندهکاری شده و یک لنگه درِ کوچک دیگر وجود داشته که هم اکنون در منزل یکی از معتمدان محل نگهداری میشود. تعدادی کاشی دیواری متعلّق به دورة صفویّه در این امامزاده وجود داشته که احتمالاً بر سر درها و ازارهها نصب بوده و در حال حاضر فقط دو عدد کاشی نفیس باقی مانده که اوّلی با متن لاجوردی رنگ و حروف برجسته با آیة «نصر من الله و فتح قریب» تزیین شده است. قطعة دوّم، همین آیه را در متن لاجوردی داراست، ولی حروفش برجسته نیست و فاقد تزیینات گل و بوته است.
در بیرون بنای امامزاده، تعدادی سنگ قبر وجود دارد که متعلّق به آرامگاه اعیان و اشخاص عادی محلی است.
مردم منطقه، امامزاده یحیى و بىبى سکینه را برادر خواهر و از فرزندان امام موسى کاظم مىدانند و بىبى شهربانو
را همسر امام رضا و یا مادر امامزاده یحیی
معرّفى مىکنند. اما براى تأیید و صحت این گفته سند تاریخى و معتبرى وجود ندارد.
اما پژوهشگران به استناد کتاب منتقلة الطالبییه نسب شریف این امامزاده را با 12 واسطه به امام سجّاد منتهی میدانند که از قرار ذیل است:
ابوالحسن یحیی بن ابیمحمّد حسن بن عبیدالله بن محمّد بن حسن بن عبیدالله بن حسن بن محمّد الجوانی بن حسن بن محمّد بن عبیدالله اعرج بن حسین اصغر بن امام زین العابدین .
پدر بزرگوار امامزاده یحیی از آمل به ری منتقل شد و در محرم سال 450 هـ . ق در شهر ری وفات یافت. او دارای سه فرزند به اسامی؛ ابوالحسن یحیی و ابوهاشم محمّد و سکینه میباشد.
بنابراین امامزاده یحیی و خواهرش بیبی سکینه در این بقعه مدفون بوده و در قرن پنجم وفات یافتهاند.
علمای انساب ابوعلی عبیدالله بن محمّد، پدربزرگ امامزاده یحیی را نقیب آمل و ابن عنبه او را نقیب شهر ری میداند.
این بنا به شمارة 3893 و در تاریخ 08/03/1380 به ثبت آثار ملّی و تاریخی رسیده است.
- ۱۵۰۶
- ادامه مطلب