مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة با شکوه این امامزاده، در روستاى مشهد ریزه در 26 کیلومترى غرب تایباد قرار دارد و در حاشیة این روستا و در کنار قبرستان، بنایى معروف به مقبرة شاهزاده قاسم است. نقشة این بنا، به صورت مربّع مستطیل با گنبد خانة چهارطاقى (چلیپایى) به ابعاد 70/8×20/8 متر است که در اطراف آن، اتاق‏هایى تعبیه شده است. علاوه بر این، در بدنة داخلى بنا نیز هشت اتاقک (چلّه خانه) ساخته شده است. راه ورود به داخل بنا، از طریق سه ایوان در اضلاع شمالى، جنوبى و شرقى است که در مقابل ایوان شرقى، رواقى با سه درگاه ساخته‏اند و در مقابل آن، قبرى با محجرى زیبا قرار دارد.

با استفاده از هشت طاق، طرح این بنا را به هشت ضلعى تبدیل کرده و گنبدى که داراى ساقه‏اى چند وجهى است،
بر روى آن سوار کرده بوده‏اند که امروزه تنها ساقة آنباقى مانده است. ارتفاع فعلى بنا، حدود 50/8 متر است که حدود 50 سال قبل با استفاده از سه ستون و تیر چوبى پوشانده شده است.

راه دسترسى به پشت بام بنا، از طریق دو پلّکان که یکى در داخل زاویة شمال غربى بنا و دیگرى در بیرون زاویة جنوب شرقى قرار داشته، میسّر شده است. براى تزیین بنا، از گچ‌برى ساده و رنگى استفاده شده؛ اما عمدة تزیینات، در حواشى محراب نیمه هشت ضلعى طاق‌نماى ضلع جنوب غربى به کار رفته که مربوط به دوره‏هاى اخیر است.

در صحن باز و در طرفین قبر، سنگ نوشتة زیبایى به تاریخ 1060 هـ . ق و «عمل محمّد مقیم ابن استاد شاه محمّد مشهدى» قرار دارد؛ ولى بر روى قبر، هیچ‏گونه لوح یا سنگى که هویّت شخص دفن شده را نشان دهد، وجود ندارد. در کنار سنگ قبر مزبور، لوح دیگرى قرار دارد که احتمالاً متعلّق به یکى از مریدان شخص متوفّا بوده است. بر روى این سنگ قبر، نوشته شده است: «مرقد عالى حضرت سیادت و نقابت پناه نجابت و هدایت دستگاه، میر ابوالقاسم فى تاریخ غرّه شهر ذى حجّه سنه 1067». از این رو، احتمال دارد که این بنا نیز خانقاهى بوده باشد که پس از فوت پیر و مرشد خانقاه، او را در مقابل لنگر (خانقاه) وى به خاک سپرده باشند؛ چرا که وجود اتاقک‏هاى داخل بنا و بیرون آن، گواهى بر صحّت این نظریه هستند و از طرف دیگر، وجود سنگ قبرهایى از افراد نامدارى در این محل، این نظر را تأیید مى‏کند.

قبر چند تن از خوشنویسان بنام قرن دهم هجرى، از جمله «محمّد حسن بن فیروز بخت حسینى» ـ که یکى از آثار او داراى تاریخ 971 هـ . ق است ـ «میر خلیل رزه‏اى باخرزى»، «محمّد بن علاءالدّین رزه‏اى»، «مظفر حسین بن محمّد مؤمن رزه‏اى» ـ با اثرى به تاریخ 980 هـ . ق ـ«میر محمّد حسین رزه‏اى» که از اوّلاد «علاءالدّین صانعى باخرزى» و یکى از شاگردان برجستة «محمّد قاسم بن شادى‏شاه» بوده است و قبر «میرمحمّد حسین» در همین محل است. بنابراین، احتمال مى‏رود که مدفن محمّد قاسم شادى شاه نیز که بیشتر این خوشنویسان احتمالاً از تربیت یافتگان مکتب اویند، در همین محل باشد که بعدّها با تحریف نام، به شاهزاده قاسم معروف شده است. تاریخ وفات محمّد قاسم بن شادى شاه را بعد از 955 هـ . ق مى‏دانند.

این بنا، به شمارة 2076 و در تاریخ 29/4/1377 به ثبت آثار ملّی و تاریخى رسیده است.