مزارات ایران و جهان اسلام

در سمت چپ جادّة آسفالتة ارومیه ـ سرو، به فاصلة 22 کیلومترى ارومیه، در روستاى تمتمان، در قبرستان دهکده و دامنة غربى تپّه اسماعیل آقا، سه مقبرة گنبددار در امتداد همدیگر و یک مقبره در قسمت شمالى آن‏ها وجود دارد که قبر آخرى ویران شده و تنها بقایاى طاق آجرى سرداب آن هویداست. از این سه مقبره، تنها در داخل یکى از آن‏ها سنگ قبر نسبتاً سالمى باقى مانده است که کتیبة آن ارزش تاریخى دارد. این مقبره‏ها که اندک تفاوتى از نظر مصالح و معمارى با همدیگر دارند، همگى از بیرون داراى نقشة چهارضلعى و از داخل، مدور هستند، مگر یکى از آن‏ها که در قسمت جنوبى قرار گرفته و مربّع است. دو مقبره از مقابر، گنبدى سنگى داشته که تقریباً فرو ریخته است. مقبرة میانى، از نظر مصالح و سنگ کارى داراى نظم و دقت بیشترى است که به ترتیب به توصیف آن‏ها مى‏پردازیم.

مقبرة جبهة جنوبى: از آجر براى ساخت قسمت ورودى و گنبد و از لاشه سنگ براى ساخت بدنة بنا استفاده شده است. ورودى بنا از سمت جنوب است. چهار ضلع داخلى بنا، به وسیلة طاق‌نماهایى تزیین گردیده است.

مقبرة میانى: ورودى بنا از سمت شرق است و روزنه‏اى در سمت جنوب و غرب دارد. هم چنین طاقچة کوچکی در نماى شمالى آن کار شده است و مصالح بنا از سنگ‏هاى تراش‌دار تزیین شده است. در داخل مقبره، سنگ قبر نسبتاً سالمى از جنس مرمر وجود دارد که قسمتى از متن کتیبة برجا ماندة آن چنین است: «فى الشهر ربیع الثانى سنه 1110 در ایّام شاه سلطان حسین، سردار عبّاسقلیخان زیاد اوغلى بر مناقشه شیخ سلیمان...».

مقبرة شمالى: این بنا از سنگ‏هاى تراشیده و ملاط آهک با نقشة بیرونى مربّع و داخلى مدور ساخته شده است. ورودى بنا از سمت شمال است و روزنه‏اى نیز در جبهة جنوبى دارد. در وسط بنا، سنگ قبرى با کتیبه‏اى ناخوانا دیده مى‏شود.