- سه شنبه ۲۵ شهریور ۹۳
استان آذربایجان غربی در شمال غرب ایران، با گستردگی ۳۷ هزار و ۵۹ کیلومتر مربع، حدود ۲/۲۵ درصد مساحت کل کشور را تشکیل می‌دهد که از این حیث در رتبه سیزدهم قرار دارد. این استان از شمال به جمهوری آذربایجان و ترکیه، از غرب به کشورهای ترکیه و عراق، از شرق به استان آذربایجان شرقی و استان زنجان و از جنوب به استان کردستان محدود می شود. مرکز آن شهر تاریخی ارومیه است و از شهرهای مهم آن می توان: بوکان، پیرانشهر، تکاب، خوی، سردشت، سلماس، ماکو، میاندوآب، مهاباد و نقده را نام برد.
وجود رشته‌کوه‌های مرکزی ترکیه و عراق، «ارتفاعات گردنه قوشچی»، کوه‌های باستان، ارتفاع مور شهیدان، ارتفاعات گردنه کله شین، کوه بینار ارومیه، کوه قندیل، دره حاجی ابراهیم و کوه ترغه بوکان باعث شده این استان به یکی از مناطق کوهستانی کشور با آب و هوای سرد کوهستانی تبدیل شود
در فصل گرما و طی جاری شدن آب های حاصل از ذوب برف کوهستان های مرتفع این استان، رودخانه های متعدد در دره های منطقه جریان می یابند. رودخانه هایی که در پی این تحولات جوی بوجود آمده اند، عبارتند از: آق چای، آجرلوچای، آواچار چای، ارس، باراندوزچای، روضه چای، زاب گرژال، زولاچای، زرینه رود- جغاتو-، سیمینه رود – تاتائو-، ساروق چای، ساری چای، شهر چای، گدار چای، قادر رود -قادار -، مهاباد رود، لاوین چای، نازلوچای.
دریاچه ارومیه به عنوان بزرگترین دریاچه ایران و همچنین مهمترین حوزه آبریز کشور، در این استان قرار دارد. محل تامین آب این حوزه آبریز، رودخانه های زرینه رود، سیمینه رود، گدار، باراندوز، شهرچای و نازلو چای است. این دریاچه بعد از بحرالمیت، دومین دریاچه آب شور در دنیا به شمار می آید .
آثار به دست آمده از تپه های باستانی مانند: تپه حسنلو، تپه حاجی فیروز، تپه جلبر و غیره گواه بر قدمت هزارساله این سرزمین است. آنچه مسلم است، این است که این سرزمین قبل از ورود مادها محل سکونت انسان های نخستین و غارنشین بوده است. چراکه غیر از آثار بدست آمده از تپه های باستانی، اشیای به جای مانده در غارها چون: غار تمتمه و غار آزبخ، شاهد بر این امر است. قبل از ورود مادها به ایران و است
به عقیده برخی از باستان شناسان در زمان حمله اسکندر مقدونی سرداری به نام «آتورپات» توانست این سرزمین را از تهاجم سربازان یونانی حفظ نماید که بعد از این واقعه به پاس قدردانی از زحمات وی ماد کوچک را «آتورپاتن» یا «آتورپاتگان» نامیدند. آذربایجان در زمان سلوکیان و اشکانیان نیز دارای خودمختاری نسبی بود.
برخی از آنان معتقدند: از آن جا که حوادث متناوب یکی بعد از دیگری آذربایجان را آماج تهاجمات پیاپی قرار داد. بعد از سلجوقیان، دورِ سلسله جنبانی ترکان آتابای یا اتابکان آغاز و با نفوذ این اقوام و گسترش زبان ترکی، سیطره ی زبان آذری، محدود و رفته رفته رو به کاهش نهاد.
حکومت ترکمانان «آق قویونلو » و «قراقویونلو » و اسکان آن ها در آذربایجان بیش از پیش موجب رونق ترکی و تضعیف زبان آذری شد. جنگ ها و عصیان هایی که در فاصله ی برافتادن و برخاستن صفویان، پیش آمد، سربازان ترک بیشتری را به این سرزمین سرازیر کرد همچنین وجود قزلباش های ترک نیز مزید بر علت شد و زبان ترکی را در منطقه رونق داد.
اقوام ساکن در استان آذربایجان غربی به طور عمده به دو گروه تقسیم می شوند. گروه اول؛ ترک های آذری زبان ساکن در دشت‌های پیرامون دریاچه ارومیه، دشت‌های شمال و جنوب شرقی استان. گروه دوم شامل کردهایی هستند که در بخشهای مرتفع غربی و جنوبی استان ساکن و به زبان کردی تکلم می نمایند .
باید اضافه کرد کنار این دوگروه، اقلیت های دیگری نیز زندگی می کنند. اقلیتی از کردهای اهل تسنن که بیشتر در شهرهای مهاباد، سردشت، پیرانشهر متمرکز هستند، و اقلیتی از مسیحیان، آشوریان، ارامنه که در مرکز استان - شهر ارومیه – سکونت دارند.
خصوصیات و ویژگی های طبیعی و اقلیمی آذربایجان غربی باعث رونق این استان در بخش های کشاورزی و دامپروری و شیلات شده است. بارش کافی نزولات جوی ، وجود حوزه های آبریزی، جریان رودخانه های فصلی و دائمی، کوهستانی بودن منطقه که خود در وسعت مراتع استان نقش مهمی دارد، این منطقه را به یکی از مناطق مستعد کشاورزی و دامداری تبدیل کرده است.
اما با وجود زمینه های مستعد ذکر شده، بررسی ترکیب کارگاه های موجود در استان نشان می دهد دو گروه صنعتی کانی های غیرفلزی و غذایی – دارویی بالاترین و بیشترین تعداد اشتغال را دارد.
مطالعات انجام شده در استان آذربایجان غربی نشان می دهد که این منطقه دارای معاون و منابع زیرزمینی غنی است که هنوز مورد بهره برداری قرار نگرفته است. معادنی که هم اکنون فعال است بیشتر شامل معادن مصالح و سنگهای ساختمانی است. علاوه بر این معادن، می توان به معادنی چون گرانیت، میکا، زرنیخ، تالک، تراورتن، طلا، خاک نسوز و پوکه معدنی اشاره کرد.
مهمترین سوغاتی این استان در بخش های مختلف به قرار زیر است:
بخش شیرینی و کشاورزی: قرابیه، بستنی خشک یا سوت شیرینی، نقل بید مشک، حلوای گردو، عسل، لبنیات، کشمش، سیب، انگور، عرق گیاهان دارویی.
بخش صنایع دستی: قالی، گلیم، جاجیم، رودوزی، سوزن دوزی، پولک دوری، برک، شال و کمر پشمی، باشلوق.
از دیگر سوغاتی این استان نباید صنعت چرم و معرق چوب و رنگرزی و چاپ های سنتی را فراموش کرد.
ارومیه : آبشار سولوک، پارک جنگلی ارومیه، دامنه کوه سیرداغ، ساحل دریاچه ارومیه، ساحل دریاچه مارمیشو، کاظم داشی یا صخره کاظم واقع در دریاچه ارومیه، طبیعت دره قاسملو
بوکان : پارک ساحلی بوکان، جلگه سردرآباد، حاشیه رودخانه زرینه رود، حوض گوره، غار روستای قلعه چی، غار کول آباد، غار مکران قران، غار کونه کوتر در روستای ینگیجه، غار کونه کوتر روستای سهولان، غار روستای اشکوتان معروف به غار سید جمال الدین، طبیعت دره کوسه.
پیرانشهر : آبشار دلاوان، آبشار خرپاپ، آبشار هنگ آباد، تفریح گاه دره آب خوره، دامنه کوه قندیل، دامنه کوه کلات شاه، دامنه کوه بادین آباد، دامنه کوه حاجی ابراهیم، جنگل های سرسبز پردانان، جنگل خدرآباد، جنگل قبر حسین، حاشیه رودخانه زاب کوچک، حاشیه رودخانه بادین آباد، قله کوه مرتفع قندیل، طبیعت منطقه کوهستانی دوله نی، طبیعت دشت پیران، طبیعت دره سیاه، طبیعت منطقه کانی خدا، طبیعت دره کهنه لاهیجان، طبیعت دره نه.
تکاب : آب سرد معدنی روستای اغول بیک، آب گرم تخت سلیمان یا ایستی سو، آب گرم و آبشار قینرجه، دامنه کوه چهل چشمه، دامنه کوه زندان سلیمان، چمن متحرک چملی که به صورت جزیره ای متحرک در داخل آب دریاچه چملی واقع در روستای بدرلو تکاب واقع شده است، غار کرفتو.
خوی : دامنه کوه چله خانه، دامنه کوه اورین، چشمه آب رازی، چشمه آب کلوانس، چشمه آب دسته دره، چشمه آب زارعان، حاشیه رودخانه قوتور، حاشیه رودخانه آغ چای، حاشیه قودوق بوغان، غار علی شیخ، طبیعت ییلاق حاجی بیگ، طبیعت قره دره، طبیعت منطقه جهنم دره یا دره قیریس
سردشت : آبشار شلماش، آبشار رزگه، آبشار چکوو، دامنه کوه باژار، سرچشمه روستای بیوران، چشمه گراوان، چشمه کانی خاتون، چشمه کانی بیریان، چشمه کانی شاخه، چشمه کانی ریحان، حاشیه رودخانه زاب، طبیعت تنگه گرژال، طبیعت دشت کلوی، طبیعت روستای بیوران.
سلماس : آبشار خورخورا، دامنه و قله کوه هراویل، دامنه و قله کوه پیر چوپان، دامنه و قله کوه آق داغ ، دامنه و قله کوه پونجالیق، دامنه و قله کوه قارنی یاریخ ، چشمه آب گرم ایستی سو، چشمه آب گرم دریک، چشمه آب معدنی سرد میناس یا چشمه دام داما، حاشیه رودخانه زولاچای، ساحل تفریحی دریاچه ارومیه، غار قارنی یاریخ، غار دریک، غار قرنلیق آغل، طبیعت تالاب آق زیارت، طبیعت دره دریک، طبیعت دره تمر، طبیعت دره زولا چای.
ماکو : آبشار دیزج، تالاب بورالان، تالاب قره بلاغ، تالاب کتیکور، تالاب یاریم قیه، چشمه ثریا، دره سو دره سی، دره باغین یا دره زنگمار، دریاچه بارون کلاهک سنگی، رودخانه ساری سو، رودخانه قره سو، رودخانه زنگبار یا زنگمار، رودخانه ارس، روستای طهماسب کندی، چشمه آب گرم باش کند، چشمه آب گرم چالدران، چشمه آب گرم شوط، چشمه آب معدنی گازدار، قلعه جوق، کوخ چرگین، کوه تیکمه غار سومه دارن، منطقه ییلاقی قره خاچ.
میاندوآب : جنگل آیدشه، جنگل باداملو، چشمه زندان سلیمان، حاشیه رودخانه زرینه رود، حاشیه رودخانه سیمینه رود، حاشیه تالاب چنگیز گولی، غار بورینگ، طبیعت دره دلمه، طبیعت دره علی یار، طبیعت دشت باروق، طبیعت دشت میاندو آب شرقی، طبیعت دشت میاندو آب غربی
مهاباد : حاشیه رودخانه مهاباد، حاشیه رودخانه بیطاس، حاشیه رودخانه کانی سیب در بخش خلفیان، حاشیه تلاب قوپی باباعلی، حاشیه تالاب برازان، حاشیه تالاب گروس، حاشیه تالاب داشخانه، حاشیه تالاب قره قشلاق، حاشیه تالاب چنگیز گلی، حاشیه دریاچه مهاباد، چشمه آب معدنی گراوان، غار آهکی برده بور، غار آب رفته منطقه منگور، غار سهولان، غار قلعه شاه، غار کارگی، غار مام قوچان، غار اشکوتان، غار شوران
نقده : تالاب بین المللی یادگارلو، تالاب حسنلو، دامنه کوه قره داغ، دامنه سلطان یعقوب، دامنه کوه بابا حسن، دامنه کوه خرنگ، چشمه رش سرشاخان، چشمه آب معدنی روستای شیخ معروف، حاشیه رودخانه گدار، غار اژدها، غار سولدوز، طبیعت دشت نقده، طبیعت دره گدار، طبیعت دره سلطان یعقوب، طبیعت بال دره سی
ارومیه : ۹ پله بنای یخچال، بازار قدیم، بقعه دیزج تکیه، بنای سه گنبد ،حمام های قراچه، حمام آخوند، حمام علی شهید، حمام قوشالار، مسجد جامع، مقبره های روستای تمتمان، موزه ارومیه، موزه تاریخ طبیعی ارومیه.
بوکان : اطاق های سنگی روستای بی بی کند، ایوان سنگی روستای آغجیوان، تپه باستانی روستای احمد آباد، تپه آسیاب کهنه روستای احمدآباد، تپه کلک آبی، تپه سیخان بزرگ، تپه سیخان کوچک، تپه مورچه روستای تکان تپه، تپه کلتپه، تپه قره کند، تپه روژبیانی، تپه داربسر، تپه گرده خزبنه، تپه گرده شین، تپه آشی، تپه محمود روستای ارمنی بلاغی، تپه کانی کوزه له، تپه قلایچی، قلعه ناچیت، قلعه تپی، قلعه سردار بوکان، قلعه قالایچی یا قلعه چین، قلعه سنگی روستای سماقان فرهاد تراش، مسجد جامع حمامیان.
پیرانشهر : قلعه شین آوا، قلعه موت آوا، قلعه شای، قلعه جلدیان، قلعه پسوه، کتیبه برده مافوره، داشان قلعه روستای تاریخی خورنج، پل قالاتاسیان، گورستان پیرانشهر، قبر حسین قاضی، گورستان محمود آباد، تپه سلوه، تپه گردکان، تپه خالدار، تپه لیک بن، تپه گردکشانه، تپه پسوه، تپه گرد گرد کسبیان، تپه سروکانی، تپه خورنج، تپه مهنگ آباد، تپه بهنجی، تپه اشکوات، تپه یادنیاوه، تپه گردترکس
تکاب : آتشکده آذرگشسپ، بقعه ایوب انصاری، تخت سلیمان، زندان تخت سلیمان، زندان برنجه، زندان نبی کندی، چهارستون تاریخی معروف به چهارطاق یا کلیسای چهار طاق، مسجد جامع روستای اوغول بیگ، قلعه بلقیس، مسجد جامع تکاب، قلعه ساری قورخان، قلعه اربابی بزرگ، کوره خانه قدیمی، نور تپه روستای اوغول بیگ
خوی : امام زاده سید بهلول، بازار قدیم، بقعه ذهیبه، بقعه شیخ نوایی، بقعه پیر ولی یا پوریای ولی، پل خاتون، پل کیسان، دروازه سنگی، حمام خان بیگ، خانه کبیری، سنگ نبشته بسطام، قیز قلعه سی یا قلعه دختر، قلعه بسطام، کاروانسرای خان، کاروانسرای میرزا هاشم، کلیسای مهلذان، کلیسای وانگ خسروآباد، کلیسای ماریوخنه یا گولان، مسجد داش آغلیان، مسجد ملاحسن، مقبره آقا میر یعقوب، مقبره میرهادی، مقبره میربهلول، مناره شمس تبریزی، موزه خوی
سردشت : بازارچه های مرزی کیله و بیژوه در منطقه آلان، پل قلا تاسی، تپه تاریخی رَبَط، حمام قدیمی سردشت، شهر تاریخی موسی سیر رَبَط، قلعه رش، غار تاریخی قلاتاسیان، قلعه باستانی رَبَط، محوطه تاریخی ساوان
سلماس : امام زاده برگشاد، امام زاده کهنه شهر، برج کهنه شهر، تپه باستانی هفت وان معروف به تپه تبان، تپه باستانی درشک، تپه باستانی پکاجیک، تپه دیمان، تپه گرده سرده، دریاچه مصنوعی و باستانی کهنه شهر، زیارتگاه گوزلی دره، زیارتگاه قلباق، سد قدیم خاندام، سنگ نگاره خان تختی، مسجد امام حسن شهر دیلمقان، قلعه قارنی یاریخ، قلعه هدر، قلعه چهریق، قلعه دریک، قلعه میناس در کوه پیر چاوش، کافیر قلعه سی، قلعه قارچی بیع، کلیسای هفت وان، مقبره مار یعقوب.
میاندوآب : آتشکده آذرگشسب، پل میرزا رسول، داش تپه، قلعه بختک، قلعه هلاکوخان، گوی تپه ، لیلان ، مسجد طاق ، موزه میاندوآب.
مهاباد : باغ مکائیل یا پارک ملت، تپه باستانی کانی سیب، تپه ماهوری آزاد و باجه وند، دخمه فقرگاه،حمام تاریخی میرزا رسول، حمام لج، مسجد جامع، مقبره بداق سلطان، میدان استر، موزه مردم شناسی مهاباد.
ماکو : اجاق حضرت ابوالفضل، بقایای شهر تاریخی بسطام، بیمارستان قدیمی ارتش، پل تاریخی بشگوز یا پنج چشم، پل قدیمی کشمش تپه، تپه باستانی کشمش تپه، دخمه سنگر ایوان فرهاد یا فرهاد دامی، عمارت کلاه فرنگی کلیسای ننه مریم، کاخ موزه ماکو، کلیسای تاتاووس، مسجد حضرت ابوالفضل مشهور به گوی مسجد.
نقده : تپه حسنلو، تپه محمدیار، تپه نظام‌آباد، تپه گرد دینخواه، تپه دلینجی ارخی، تپه کویک، تپه مملو، تپه محمدشاه، تپه میرآباد، ساخسی تپه، تپه گرد قورخ، تپه شیخ معروف، تپه حاجی فیروز، تپه تادر، تپه کهریزه عجم، تپه ورزنه، تپه شیخ احمد، تپه بارانی عجم، تپه امینلو، تپه اسلام آباد، تپه تابیه، تپه قلات، تپه حسینعلی خان، تپه قارنا، تپه آقابیگلو، تپه عجملو، عقرب تپه، تپه دالما، تپه پیزدلی، تپه قبرستان آغ جزوه، سلمان تپه، تپه ماواران، پل میمند، موزه نقده.
- ۱۷۹۶
- ادامه مطلب
