مزارات ایران و جهان اسلام

این بنا در خیابان امام خمینى  مراغه واقع شده و یادگارى از دورة صفویّه است. این بقعه، جزء مجموعه‏اى مرکّب از مسجد و مدرسه مربوط به طلاب علوم دینى است. بقعه عبارت از بنایى چهار ضلعى است که بر فراز آن، گنبدى استوار گشته که دور پاطاق آن با کاشى‏هاى رنگارنگ، و سطح خود گنبد از کاشى سبز پوشش شده است.

سمت جنوبى امامزاده، نماى شبستان مسجد با درهاى بزرگ تازه ساز قرار دارد. در داخل بقعه، هیچ گونه تزیینات و کتیبه‏اى دیده نمى‏شود. روى مرقد با کاشى‏هاى سبز جدید پوشش شده و بر فراز آن، صندوق مشبکى قرار داده‏اند. زیارت‌نامة بقعه، آن را مزار شاهزاده اعظم عطاء الله بن موسى کاظم ‰ معرفى مى‏کند که صحت تاریخى ندارد زیرا حضرت امام موسى بن جعفر ‰ پسرى به نام عطاء الله نداشته‏اند.

بخشى از مسجد مجاور بقعه، در سال‏هاى اخیر نوسازى شده، ولى بخش دیگر همچنان به صورت اصلى خود که تاریخ بناى آن را مى‏توان تا عهد صفوى هم حدس زد، بر جاى مانده است. ستون‏ها و سقف این بخش، از چوب و نظیر دیگر مسجدهاى چوبى منطقه ـ چون مسجد ملا رستم مراغه و دو مسجد بناب ـ به گونه‏اى هنرمندانه بنا گشته و بر روى آن، نقّاشى‏هاى زیبایى انجام گرفته است که از شاهکارى‏هاى نقّاشان دوران گذشتة این مرز و بوم است.

مولف کتاب راهنماى «جامع ایرانگردى، استان آذربایجان شرقى» مى‏نویسد: «بنا به علّت تخریب باز سازى شده، ولى شبستان امامزاده با همان سقف و ستون‏های نقش و زیباى نخستین باقى ماند و زیبائى‏هاى هنر نجاران و نقّاشان آن دوره را به نمایش مى‏گذارد».

این امامزاده در نزد مردم مراغه از احترام و اعتقاد ویژه‏اى برخوردار است و براى نذر و حاجت به این حرم روى مى‏آورند و حاجات مشروعة خود را از اجداد این امامزاده طلب مى‏نمایند.

نسب شریف: چنان‌که اشاره شد، به اعتقاد اهالى، سیّد عطاء الله از فرزندان امام موسى کاظم ‰ است که مورد تردید مى‏باشد. زیرا در میان فرزندان امام موسى کاظم ‰ عطاء الله یافت نمى‏شود و حتى در میان فرزند زادگان و نبیره‏هاى امام موسى کاظم ‰ به چنین اسمى بر نخواهیم خورد.

اصولاً استان آذربایجان شرقى محل تردد جمع کثیرى از سادات حسینى از نسل محمّد البطحانى و عبدالرحمن الشجرى بوده است. به احتمال قوى شخصیّت مدفون در این بقعه عطاء الله بن عبدالله بن عبد اللطیف بن لطف الله بن فضل الله بن محمّد بن حمزه بن ابوالهول بن حمزه بن سراهنگ بن زید بن على بن عبدالرحمن الشجرى ابن القاسم بن الحسن بن زید بن الامام الحسن ‰ است. وى از علماء و دانشمندان به شمار مى‏رفت و نوادگان او قضاوت شهر رى و مراغه را به عهده داشته‏اند. این همان شجره نامه‏اى است که علّامة نسّابه ضامن بن شدقم به آن اشاره داشته است.

مؤلف کتاب الشجره الطیبه با حذف نام عبداللطیف از سلسلة نسب وى نام او را در کتابش ذکر نموده است. اکثر بنى اعمام این سیّد جلیل القدر از سادات بزرگوار و از علماء کرام و از قضات شهرهاى قزوین، سلطانیه و گیلان بوده‏اند و آن‌چه از تاریخ این خاندان مشهود است آن‏ها در مناطق آذرى زبان شهرهاى ایران من جمله قزوین، زنجان، آذربایجان و اردبیل سکونت داشته‏اند. با این حال از تاریخ تولد و وفات او در منابع موجود ذکرى به میان نیامده است. گمان مى‏رود که وى از دانشمندان و از سادات قرن ششم هجرى باشد، زیرا به طور حتم، جد اعلاى او زید بن على بن عبدالرحمن الشجرى در طبرستان به همراه فرزند خود یحیى به سال 255 الى 265 هـ . ق از همراهان حسن بن زید داعى بوده و در این شهر سکونت داشته است. و اگر بنا به قول علماى انساب هر سه نسل را یکصد سال محاسبه کنیم، و از آن‏جایی که پس از زید، ده نسل از این خاندان باقى مى‏ماند که معادل 330 سال است، تاریخ 585 یا 590 هـ . ق بدست مى‏آید که این همان مادة تاریخ و یا سال تاریخ حیات و وفات سیّد عطاء الله محسوب مى‏گردد.