- چهارشنبه ۲۶ شهریور ۹۳
زیارتگاه سیّد محمّد مشهور به سید غلام رسول همواره زیارتگاه مسلمانان هند و مردم این منطقه بوده است. این زیارتگاه در حاشیة ضلع شرقى و در پنج کیلومتری شمال غربی خلیج چابهار قرار دارد. آرامگاه در ضلع غربى حیاط، بر روى صفهاى به ارتفاع یک متر بنا شده است.
ورودى اصلى آن در میانه ضلع غربى این پیشخوان قرار دارد و سطح دیوارهایش را با تعبیه طاقچهها و طاق نماهایى با تزیینات گچى به شکل دایره، پشت سر هم ساختهاند. بر پیشانى ورودى بنا نیز نقاشى تزیینی رنگارنگى با طرحهاى نقوش ستارهاى مشبک دیده مىشود.
احتمالا نماى دور تا دور داخل آرامگاه داراى نقاشى بوده است. با توجّه به پلان این بنا مىتوان گفت که این آرامگاه در عهد سلجوقى بر پا شده و در دورة صفوى نیز طرحهاى نقاشى بر روى دیورها افزوده شده است. این نقاشىها داراى اصالت ویژهاى است.
مقابل آرامگاه صفحه‌ای به ارتفاع یک متر و چهار پله قرار دارد که روی آن مقبره واقع شده است.
در قسمت شرق مقبره، یک پیشخوان با سقف تیرهای چوبی و حصیری و چند ستون چوبی است که با پنج پله به حیاط متصل می‌شود که قدمت چندانی ندارد.
در چهار گوشه زیارتگاه، چهار مناره کوتاه قرار دارد و
نیم دایره‌هایى از گچ، به رنگ سفید، بین این منارهها را
پر مىکند. گنبد از داخل نیز داراى نوارى از تزیینات هندسى و گیاهى است که با رنگهاى زرد، قرمز، آبى، سفید به
صورت گل و گیاه و ستاره دیده مىشود. بالاى چهار طاقى بنا، چهار نورگیر قرار داد که قسمتى از نور داخل مقبره را
تأمین مىکند.
ورودى آرامگاه در ضلع غربى و محراب آن در سمت جنوب است. در ضلع غربى، طاق نمایى با تزیینات مقرنس دیده مىشود که در داخل آن کلمات «لا اله الا ا...» «یا محمّد» «یا على» و... را بر روى نقش گلها طرح اندازى کردهاند. در نماى ضلع شمالى، روبه روى محراب نیز طاق نماهایى با تزیینات مقرنس دیده مىشود که محل نذر و روشن کردن شمع است. مقبره در میانه بنا واقع و بر روى آن صندوقچهاى و بر فراز صندوقچه حجله چوبى با تزیینات هندسى و زینتهاى بلوچى گذاشته شده است.
میراث فرهنگى استان سیستان و بلوچستان آرامگاه را به تازگى مرمت نموده است.
در خصوص شرح حال سید غلام رسول روایات مختلفی نقل شده که به آنها اشاره می‌شود: نام اصلی ایشان سید محمد و مردی صالح، شیعه مذهب بوده و در گذشته مورد توجه مسلمانان هندی قرار داشته و این توجه باعث شده که بنا در دوره‌های بعدی تحت تاثیر معماری هندی قرار گیرد. طبق روایات، سیدنا محمد، مسلمان هند تبار بوده است و در سفری به چابهار تصمیم داشته که زن چابهاری اختیار کند، برای تدارک چنین منظوری مشغول می‌شود. اما در شب عروسی دچار کسالت می‌گردد بطوری که در بستر مرگ می‌افتد و چون مورد توجه مردم بوده و در دم مرگ به آنها وصیت می‌کند که پس از مرگ سوگواری نکنند و در عوض مدت ده شبانه روز بر سر قبرش شادی کنند تا روحش شاد شود. این مراسم هر ساله از 15 ذی القعده به مدت ده روز برپا می‌گردد و در این مراسم عده زیادی از اهالی چابهار و مناطق همجوار شرکت می‌کردند (در حال حاضر چنین مراسمی برگزار نمی‌شود). در مراسم جشن و پای کوبی مردم چابهار و خصوصا بومیان آفریقایی (سیاهپوشان) در صبح روز اول و دوم حیاط آرامگاه به وسیله زنان جارو می‌شود و مردها با
لباس پاکیزه به فراهم کردن بساط جشن می‌پرداختند، و هنگامی که آفتاب طلوع می‌کرد ساز و دهل می‌نواختند، قوالان پاکستانی، رقاصان هندی و خوانندگان سیاه و مهمان نوازان بلوچ به هر طریقی در این شادی خدمت می‌کردند و این مراسم به مدت ده روز در سه نوبت صبح، عصر و شامگاه اجرا می‌شد. زنان مسن به داخل آرامگاه می‌رفتند تا شفا دردمندان و نیات دیگران را بخواهند.
در کتاب فرهنگ مردم بلوچ نوشته عبدالله ناصری آمده است: در مورد صاحب مزار دو عقیده وجود دارد یکی آنکه معتقدند این مزار از آن عارف وارسته و مرد حقی است به نام سید عبدالرسول و این زیارتگاه مردم شیعه چابهار است و افراد غیرشیعه هم از شیعه‌های این سرزمین پیروی می‌کنند. بعضی دیگر عقیده دارند این مزار یک (لوطی) است. مطرب‌های دوره گرد را لوطی می‌نامند. ولی گویند صاحب این مقبره شب عروسیش فوت نموده و هر ساله معتقدین به او در سالروز مرگش که در روز آخر ماه ذی القعده به مدت هفت روز با ساز و دهل و آوازخوانی و رقص و پایکوبی می‌کنند. این مراسم به دو جهت انجام می‌شود. یکی این که لوطی فوت شده چون عمرش را به مطربی و شاد کردن مردم گذرانده وصیت کرده که بعد از مرگش نیز در کنار مزارش رقص و پای کوبی و در حقیقت مراسم شادی برپا شود و خواسته است تأثیر وجود خود را در شادمانی مردم بعد از مرگش نیز حفظ کند. دیگر اینکه این شخص که در شب عروسیش فوت کرده بسیار مجرب و مورد توجه افراد طائفه‌اش بوده و چون عروسی نافرجامی داشته و حسرت بگور برده است. دوستدارانش هر ساله در سالروز مرگش برای او جشن عروسی می‌گیرند و یاد عروسی او را زنده می‌دارند. البته چون پیروان صاحب مزار شیعه مذهب هستند در ماه محرم نیز مراسم سوگواری و روضه خوانی در این مقبره برپا می‌شود.
این بنا به شماره 1559 در تاریخ 5/10/1356 به ثبت آثار ملّى و تاریخى رسیده است.
- ۲۳۶۱
- ادامه مطلب
