- چهارشنبه ۲۶ شهریور ۹۳
بقعة باشکوه این امامزاده در روستاى آبگرم گزیک، از توابع شهرستان درمیان و در 140 کیلومترى شرق شهر بیرجند واقع شده و مشهور به «سلطان ابراهیم رضا» است.
بناى اصلى بقعه مربوط به دوره تیمورى مىباشد که ساخت آن را به سلطان حسین بایقرا نسبت مىدهند. بنا به شکل مربّع و به ابعاد 18×18 متر مىباشد که داراى چهار ایوان بلند در چهار جهت است.
این بنا از خشت، آجر و گچ، در دو طبقه و بر روی سکویی به ارتفاع حدود یک متر احداث شده است. بنا و سکو دارای نقشه چهار ضلعی کامل است. ورود به بنا از طریق یک ایوان با طاق نیم دایره امکان پذیر است. در قسمت بالای در ورودی، یک نورگیر بصورت گچبری مشبک با طرح‌های اسلیمی و هندسی وجود دارد. در دو طرف ایوان ورودی بصورت قرینه دو راه پلّه وجود دارد که عبور و مرور را به طبقه فوقانی میسر می‌سازد. فضای مرکزی بنا، گنبدخانه‌ای است با پلان چهار ضلعی. گنبد بنا به کمک فیلپوش‌هایی بر روی نقشه چهارضلعی قرار گرفته است. در چهار طرف گنبدخانه، در دو طبقه اتاق‌ها، ایوانچه‌ها و راهروهای ارتباطی تعبیه شده است. این قسمت‌ها عمدتاً دارای طاق‌های جناغی و در بعضی موارد تزئینات رسمی بندی می‌باشد. درهای چوبی دارای تزئینات بسیار هنرمندانه منبّت و مشبّک می‌باشد. منبّت‌ها شامل طرح‌های اسلیمی و نیز کتیبه می‌باشد. ضریح این بنا هر چند تا حدودی تخریب شده اما قابل بازسازی و مرمّت می‌باشد.
این ضریح از چوب ساخته شده و با طرح‌های شمسه و سایر طرح‌های هندسی بصورت مشبک زینت شده است. یکی از ویژگی‌های جالب توجه در مورد این بنا پیدا شدن تعداد زیادی خطوط بر روی دیوارهای گنبدخانه است. این خطوط که در یک دوره بوسیله اندود گچ پوشیده شده بودند، در سال 1378 در جریان مرمت و احیاء بنا هویدا گشته‌اند. این خطوط زیبا به قلم‌های نسخ، ثلث، نستعلیق و شکسته نستعلیق می‌باشند و اکثراً شامل آیات قرآنی، احادیث، روایات و بعضاً یادگاری می‌باشند. یک نمونه از این خطوط دارای تاریخ 1091 (هـ. ق) است.
اصل مرقد در اتاقى به ابعاد 10×10 متر قرار دارد که با احتساب دیوار 5/1 مترى آن، به چیزى حدود 12×12 متر مىرسد. چهار زاویه بقعه را با ایجاد فیلپوشهاى بزرگ، به هشتضلعى و سپس با طاقنماها به دایره تبدیل نمودهاند و در نتیجه، گنبد دوپوش و عرقچینى بنا به قطر 10 و ارتفاع 5 متر بر آن استوار شده است. تزیینات بهکار رفته در بنا عبارت‌اند: از درهاى چوبى منبّتکارى شده و پنجرههایى با طرحهاى مشبّک گچى و همچنین اشعار، احادیث و آیات قرآنى به همراه تاریخ نگارش با خطوط ثلث، نسخ، نستعلیق و شکسته نستعلیق، که بعضى از آنان مربوط به دوره صفوى است، تا ارتفاع حدود یک و نیم متر از دیوارهاى بقعه را شامل مىشود، که اخیراً توسّط میراث فرهنگى با شیشه محفوظ شده است.
در وسط بقعه ضریح آهنى مشبّکى به ابعاد 5/3×5/1 متر قرار دارد. در گذشته، صندوق چوبى در بقعه وجود داشت که پس از تعمیر در بقعه نصب خواهد شد.
مدخل اصلى بقعه در جانب جنوب مىباشد که خود شامل ایوان باشکوهى به ابعاد 3×5 و ارتفاع 6 متر با طاق رومى است. در جانبین مدخل راه پلّهاى به طبقه دوّم بنا تعبیه گردیده و در هر جانب، دو اتاق در زیر و بالا و جمعاً صفّه کوچک با طاق رومى در نظر گرفته شده است. به قرینه
ایوان جنوبى، در شمال بقعه نیز با همان ترکیب اجرا شده
و در ضلع مغرب و مشرق نیز غلام گردشى قرار دارد که
خود شامل ایوان و رواق در دو طبقه است. در شمال بقعه به فاصله 20 مترى آن، آب انبار بسیار قدیمى، که متعلّق به دوره صفویّه است، قرار دارد.
متأسّفانه، ایوان شمالى در سالیان اخیر فرو ریخته و سازمان میراث فرهنگى درصدد تعمیر این قسمت بناست.
ایوان بنا با وجود ارزش هنرى و بسیار زیباى آن، قابل نگهدارى مىباشد. در نزدیکى بقعه، چشمه آب گرمى خوشگوار است که براى امراض نافع مىباشد.
به اعتقاد اهالى، شخصیّت مدفون در بقعه برادر امام رضا (است. در این باره مرحوم آیتى مىنویسد: «...نسبت مىدهند آن مشهد شریف را به امامزاده سلطان ابراهیم و او را از اولاد امام موسى بن جعفر (مىدانند، بعید نیست که آن بزرگوار از فرزندان حسین بن موسى (باشد و مزار مزبور از زمان قدیم مورد توجّه مردمان بوده است.
اى روضـــه مبارکــهات خــانه امید
و ز کعبه مـزار تو خورشــید رو سفید
از نسل پاک حضرت موسى بن جعفرى
از صاحب کــرامت و اى سـیّد رشید!
حاجات مــا بر آور و بشنو دعــاى ما
زین در مکـن امید کســى تـو ناامید!»
این بنا به شمارة 1885 و در تاریخ 11/5/1376 به ثبت آثار ملّی و تاریخی رسیده است.
- ۲۹۸۴
- ادامه مطلب
