مزارات ایران و جهان اسلام

شیخان نام محلّى در نزدیکى بیرجند در غرب ترمینال مسافربری است. به جهت واقع شدن روستا در میان درّه‏اى، آن را درّه شیخان، و مزار موجود در روستا را زیارتگاه درّه شیخان مى‏خوانند. آن طور که مشهور است مى‏گویند مرقد شهیدانى چند از نوادگان امام محمّد باقر (در آن‏جا مى‏باشد. این لاله‏هاى پرپر شدة خاندان عصمت و طهارت(، در مبارزه با حاکمان جبّار عبّاسى به شهادت رسیده‏اند.

بنای این بقعه، مربوط به اواسط دورة صفویه می‌باشد که تعمیراتی در دوره‌های بعدی در آن صورت گرفته است و این تعمیرات، شامل مدخل ـ که خود ایوان زیبا با کاشی‌های رنگارنگ و مقرنس کاری شده دارد ـ و دو گنبد عرقچینی بزرگ به ارتفاع سه متر و قطر شش متر می‌شود که در مساحت تقریبی 400 متر بنا شده است.

بقعة اصلی مزار از داخل شش ضلعی به طول شش متر است و طاقی گنبدی و کاهگلی و یک ایوان کوچک دارد. ورودی بنا با کاشی تزیین شده است.

در شش گوشه درونی بقعه، زاویه‌های کوچکی تعبیه شده است و مردم در آن‌ها به نماز و دعا می‌پردازند. روز خاص زیارت این مکان مذهبی روز چهارشنبه است. صبح روز سیزدهم نوروز هم عدّه‌ای به این محل می‌روند.