مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة مشهور به «على اشرف» در محلّة زاوغان، بین امامزاده علوى و امامزاده سیّد زین الدیّن على صالح شهر سمنان واقع شده است.

ساختمان بقعه شامل حرم، رواق، ایون، صحن و گنبد است. حرم به صورت محوّطه چهار گوشى به ضلع 5/4×5/4 متر است که سه درِ آن از سه طرف شمال، شرق و جنوب، به رواق‏هاى طرفین ایوان باز مى‏شود. رواق سمت راست که کوچکتر از رواق سمت چپ است، مستطیل شکل و به طول 6 و عرض 5/3 متر است، ولى رواق سمت چپ را اتاقى به طول 7 و عرض 4 متر تشکیل مى‏ دهد. درِ شرقى این رواق‏ها به دو گوشواره طرفین ایوان باز مى‏شود. در چهار گوشه حرم، چهار ترنبه و در چهار ضلع حرم، چهار طاقنما دیده مى‏شود که گنبد بر روى آن‌ها ساخته شده است. گنبد داراى گردنى کوتاه و استوانه‏اى شکل است و خود گنبد، مخروطى شکل و کوتاه است، نماى خارجى گنبد را کاشى‏هاى فیروزه‏اى زیبایى مى‏پوشاند که بسیارى از آن فرو ریخته است. در وسط حرم، در زیر گنبد، قبرى گچى قرار دارد که بر روى آن، ضریح آهنى قهوه‏اى رنگى واقع شده است. ایوان سرتاسرى امامزاده رو به مشرق واقع است و بیش از 7 متر ارتفاع دارد و تزیینات آن، آجرى ساده است. صحن امامزاده، مستطیلى شکل به طول 27×18 متر است که در سمت شرق آن، در طرفین درِ ورودى صحن، شش طاقنما و در سمت جنوب، هفت طاقنما وجود دارد. بر بالاى درِ ورودى حرم، کتیبه‏اى متضمّن آیة الکرسى به خط ثلث بر زمینة لاجوردى وجود دارد که از نیم متر انتهاى ضلع شمالى شروع مى‏شود و پس از گذشتن از ضلع غربى و پیمودن نیم متر از ضلع جنوبى خاتمه مى‏یابد. در وسط صحن، حوض بلندى ساخته شده که با درخت کاج، منظره زیبایى به بقعه داده است. تاریخ ساخت بقعه اظهار نشده، اما با سبک معمارى موجود در بقعه، باید مربوط به قرن نهم و دهم هجرى و متعلّق به دوران صفوى باشد.

این بنا در تاریخ 30/6/1378 و به شماره 2422 به ثبت آثار ملّی و تاریخى رسیده است.

مرحوم علّامه حایرى شخص مدفون در بقعه را على بن عمر الأشرف بن امام زین العابدین على بن الحسین ‰ مى‏داند، او ملقّب به اصغر بود که از محدّثین بنام شیعه است. مادرش اُمّ ولد و از امام جعفر صادق ‰ روایت مى‏نمود و شیخ طوسى  نیز او را از اصحاب آن امام همام معرّفى کرده است. على اصغر داراى سه فرزند ذکور به اسامى قاسم، و عمر الشجرى، و ابو محمّد حسن بود. نوة او محمّد الصوفى بن قاسم بن على الأصغر، همان سیّد جلیل القدرى است که در طالقان خراسان قیام نمود و لرزه‏اى بر پیکره حکومت عبّاسى وارد ساخت. متأسّفانه مترجمان بزرگ و تاریخ نگاران، شرح حال این سیّد جلیل القدر را در کتب خود متذکّر نشده‏اند، لذا از چگونگى زندگانى او اطّلاع دقیقى در دست نیست،
با این حال نگارنده، در کتاب قیام محمّد بن القاسم احتمال داده
که تولد على اصغر به سال 125 هـ . ق و وفات او بین
سال‌هاى 175 و 185 هـ . ق باشد. معلوم نیست مرحوم حایرى چگونه و به چه دلیل آن بزرگوار را در این مکان مدفون دانسته است و مدرک او چه بوده است.