- چهارشنبه ۲۶ شهریور ۹۳
بقعة این امامزادگان در محلّة زاوغان در غرب شهر سمنان و در بلوار علویان این شهر واقع شده و به گنبد علویان مشهور است. بنا به تحقیق مرحوم آیتاللَّه علّامه حائرى، هشت تن در داخل بنا و دو تن در خارج بنا مدفون هستند که از سادات و امامزادگان محسوب مىگردند. ساختمان امامزاده به صورت چهار ضلعى بزرگ، مرکّب از حرم، گنبد و دو ایوان و صحن است.
اتاق حرم عبارت از محوّطة مربّع شکلى به ضلع 5/5 متر است که در وسط هر یک از اضلاع چهارگانة آن درى وجود دارد. دو در شمالى و جنوبى، به دو اتاق مستطیل شکل، و دو در دیگر به ایوانهاى بنا باز مىشود. درها ارزش هنرى و تاریخى ندارند. در چهار گوشة حرم، چهار فیلپوش به وجود آمده و به کمک چهار طاقنما در چهار ضلع حرم و بدون استفاده از کاربندى، پایه گریو گنبد را برپا کردهاند. در طاقنماهاى مزبور، پنج مشبّک گچى نصب شده که نور داخل بقعه را تأمین مىکند. در وسط حرم و زیر گنبد، دو صندوق چوبى کم ارزش و در زیر آن‌ها قبورى قرار دارد. داخل بقعه فاقد تزیین خاصّى است. در صحن شرقى امامزاده، قبرى با پوشش کاشى فیروزهاى متعلّق به «قاسم»، فرزند عبیداللَّه بن حسن، و «قاسم»، فرزند امامزاده أشرف قرار دارد که به قبر عسگرى نیز معروف است. در وسط ضلع شرقى و بر بالاى در ورودى حرم، کتیبهاى از کاشى لاجوردى شامل آیت الکرسى به خط ثلث سفید مشاهده مىگردد. نماى خارجى و غربى بنا به طور کلّى شامل ایوان و دو راه پلّه دو طبقه و دو گوشوارة دو طبقه است. غرفات پایینى، بزرگ‌تر است و درهاى غربى رواقها در آن‌ها باز مىشود. پشت بغلهاى اسپر دوّم طرفین و راه پلّههاى طبقه دوّم را کاشىهاى فیروزهاى زینت مىدهد. بناى بقعه با توجّه به نوشته «مطلع الشمس»، در عصر فتحعلى شاه قاجار و توسّط سردار اسماعیل خان سردار صورت گرفته است.
با تحقیقاتى که از سوى مرحوم آیه اللَّه علّامه حائرى مازندرانى دربارة سلسله نسب مدفونین این بقعه صورت گرفته و در لوحهاى ثبت و در حرم مطهّر نصب گردیده، مدفونین این بارگاه را ده تن ذکر نموده که 8 تن آن‌ها در داخل بنا و دو تن دیگر در خارج و در صحن شرقى دفن شدهاند که اسامى آن‌هایى که در داخل بقعه مدفون‌اند عبارت‌اند از:
1. عبیداللَّه بن حسن، که با سایر سادات علوى در گرگان مجتمع بوده و به بلاد قومس مخصوصاً سمنان که در آن زمان مأمن سادات ابوالفضلى و سجّادى بوده، آمد و چندى نیز قاضى القضاة حرمین بود. وى در سال 204 و 205 هجرى به سمت امیر حجّاج منصوب و به حج مشرّف گردیده است. سال وفات نامبرده باید پس از بازگشت از حج، یعنى سال 205 هجرى قمرى به بعد باشد.
2. عبیداللَّه بن عبّاس ثانى، فرزند حسن بن عبیداللَّه بن ابوالفضل العبّاس (و برادر زاده عبیداللَّه بن حسن.
3. قاسم بن على اشرف، فرزند امام زین العابدین (و برادر ناصر کبیر پادشاه طبرستان و دیلم.
4. عبیداللَّه اعرج بن حسین اصغر بن امام زین العابدین (یکى از سادات جلیل القدر و نام آور زمان خود بوده است. گویند ابوالعبّاس سفّاح هشتاد هزار دینار مقررى براى وى تعیین کرده بود.
دربارة وفات وى روایت مختلفى وجود دارد: عدّهاى معتقدند وى هنگام بازگشت از خراسان با فرزندش زینالدّین على صالح، پس از ملاقات با ابومسلم خراسانى در امروان دامغان فوت مىکند و زینالدّین جسد پدر را به محلات سمنان (زاوغان) مىآورد، برخى عقیده دارند که ابومسلم به وسیله زهر وى را شهید نموده است، ولى صاحب کتاب «استظهار» مىنویسد: «زینالدّین جلوتر از پدر به قریه زاوغان مىرسد و خبر مرگ پدر را بعداً به او اطّلاع مىدهند».
5. ابو جعفر محمّد، فرزند قاسم بن على اشرف، از فقها و زهاد و عباد بوده. وى از ترس معتصم به خراسان آمده و در آن‌جا چهل هزار نفر با وى بیعت کردند، ولى عبیداللَّه بن طاهر به دستور خلیفه عبّاسى وى را دستگیر و به سامراء اعزام داشت و در این شهر به امر خلیفه وى را در برج معتصم، که امروز نیز وجود دارد، زندانى کردند. عدّهاى از مریدان وى او را آزاد ساخته و به زاوغان امروز، که از گزند خلفاى عبّاسى در امان بود، آوردند.
6. عبداللَّه بن عبیداللَّه اعرج، برادر زینالدّین على صالح.
7. عبداللَّه بن حسین اصغر، برادر عبیداللَّه اعرج.
8. قاسم بن عبداللَّه بن حسین اصغر.
و دو تن به نام قاسم بن على بن حمزة اکبر بن حسن بن عبداللَّه بن حضرت عبّاس
و قاسم فرزند عبیداللَّه بن حسن، از علماى عالیقدر و از اصحاب فاضل حضرت امام حسن عسگرى (و نماینده آن حضرت در خراسان، گرگان و قومس بوده و در عسگریه نیز نشو و نما کرده، به طورى که در این دیار به نام «عسگرى» معروف گردیده و داراى مقبرهاى جداگانه در صحن شرقى هستند و ساختمان جدید آن نیز در دست ساخت مىباشد.
در سال 69 نسبت به تعمیر و مرمّت داخل حرم اقدام و در سال‌هاى 80 ـ 84 نسبت به بازسازى مرقد مطهّر و نصب ضریح فلزى مشبّک به طول 70/2 و عرض 80/1 و بلندى 50/2 سانتى متر توسّط اداره کل اوقاف و امور خیریّه استان سمنان اقدام شده
است. ایوان شرقى بیش از 5/7 متر ارتفاع دارد و سطح آن به
اندازة 65/1 متر از کف حیاط بلندتر و به وسیله 5 پلّه بزرگ هم عرض ایوان به صحن متّصل مىشود و با سنگ مفروش شده است. صحن شرقى امامزاده در سال 69 ـ 68 توسّط اوقاف سمنان
با همکارى میراث فرهنگى استان توسعه داده شده و به نحو
زیبایى نسبت به باغچه بندى، دیوار کشى و مفروش نمودن حیاط با سنگ مارون اقدام گردیده است.
ایوان غربى نیز به ارتفاع 5/7 متر متّصل به بقعه و مشرف به حیاط وسیع است. این ایوان هم حدود 65/1 متر از حیاط غربى بلندتر است و به وسیله 6 پلّه به صحن راه مىیابد. در وسط ضلع شرقى و بر بالاى درِ ورودى حرم، کتیبهاى از کاشى لاجوردى مشاهده مىشود که آیة الکرسى را به خط ثلث سفید بر آن نوشتهاند. نماى خارجى و غربى بنا به طور کلى شامل ایوان و دو راه پلّه دو طبقه و دو گوشواره دو طبقه مىباشد.
این بنا به شمارة 2422 و در تاریخ 30/06/1378 به ثبت آثار ملّی و تاریخی رسیده است.
- ۱۶۸۸
- ادامه مطلب
