مزارات ایران و جهان اسلام

این مقبره در غرب روستاى کهک از دهستان دودهک و از توابع دلیجان واقع شده است.

ساختمان مقبره در درون باغى به نام باغ آقاخان محلاتى و متعلّق به شاه خلیل اللَّه محلاتى، از رهبران فرقه اسماعیلیه است.

این بنا که در دوره صفویّه به وجود آمده و در دوره قاجار مرمّت گشته، از آجر ساخته شده و سقف آن گنبدى کم خیز است که از درون سفیدکارى شده و داراى دو درِ ورودى در غرب و شرق مى‏باشد. بر سر در ایوان شرقى آن این جمله بر روى کاشى نوشته شده است: «مقبره مطهّره سادات جلیل، جنّت مکان، مولانا شاه نازار و شاه سیّد على، پیشوایان شیعه اسماعیلیه، دنیا به فرمان مبارک مولانا و سیّدنا شاه کریم الحسینى آقاخان چهارم، به وسیله حضرت اجل تیمسار سرتیپ امیر اسعد شاه خلیلى، نماینده وزیر مولانا، در تاریخ پانزدهم تیر ماه سال یک هزار و سیصد و چهل و پنج تعمیر گردید».

در این ساختمان و پیرامون آن، قبرهاى دیگرى از اسماعیلیان وجود دارد.

نام شاه نزار را عطاءاللَّه ذکر کرده‏اند. به واسطه گوشه‏نشینى و سکونت در خفا به نزار معروف شده و مدّت ریاست او از 993 تا 1038 است. چون محل انجدان شهرتى میداشت و سر و صدائى در کشور به راه انداخته بود. جانشین شاه خلیل اللَّه اوّل که گویا از طرف مادر با سلاطین صفوى ارتباط پیدا کرده است. مأمور سکونت در محل کهک گردید و کرسى امامت از انجدان برخواسته به حوالى قم مستقر گردید. در این زمان بود که بساط ارشاد در اطراف کشور گسترده گردید. کهک خانقاى سادات اسمعیلى و کرمان محل سکونت شاه نعمت اللَّه ولى و باز شاه قاسم امیرى و جمعى از مبلغان هر یک به اطراف کشور در تردد بودند.

یکى از سر و صداهاى غریب بساط حروفیه و جماعت نقطویه بود که شاه صفوى یعنى شاه عبّاس با درایت، با تدبیرى به صورت تفریح آن بساط را در هم پیچید و سر و صداى آنان را انداخت. در همین ایّام بود که فیلسوف اعظم ایران یعنى صدرالدّین شیرازى، حکیم دوران، در اطراف کشور سرگردان و جایى که فارغ از قیل و قال باشد، آن حکیم بزرگوار در محل کهک از توابع قم در پناه حضرت معصومه … و مصاحبت شاه عطاءاللَّه نزار لذا راه یافته و به تدوین کتاب اسفار مقدارى از عمر خود را گذراند و یادگار نفیس خود را به یاد عراق بر جاى گذاشت.

امام شاه نزار در محل کهک به سال 1038 درگذشت و در همان‏جا مدفون گردید.

بعد از شاه نزار، شاه سیّد على بین سنوات 1038 تا 1071 ریاست فرقه اسمعیلیه را داشته و زمان او مصادف با
دوران پادشاهى شاه عبّاس دوّم، یعنى به هنگام اختلاف بین ایران و هندوستان بوده و سیاست جلب فرق یا رفتن
روى عقاید به کار افتاده و سیّد على از محل کهک عراق به حکومت یا لااقل سکونت کرمان رسید و در همان‏جا هم درگذشت و به خاک سپرده شد.

بعد از وى، امام حسن علیشاهِ اوّل به ریاست جماعت اسمعیلیه رسید و بین سنوات 1071 تا 1106 ریاست فرقه را دارا بوده است. زمان ایشان مواجه با دوران شاه سلیمان صفوى و در تعصبات خشکِ کشاکش بین فرق بوده است.

از زمان شاه نزار توجّه فرقه اسمعیلیه معطوف به طرف کرمان و سر به سوى هندوستان بیشتر گردیده، شاه حسن على در همان‏جا مسکن گزید و به همانجا هم درگذشت و جنازه او را به نجف اشرف حمل نموده‏اند.

مقبرة آقاخانیان به شمارة 6969 و در تاریخ 2/12/1376 به ثبت آثار ملّى و تاریخى رسیده است.