- سه شنبه ۲۵ شهریور ۹۳
بقعة باشکوه این امامزاده در یک فرسنگى آوه، بین آوه و ساوه و در یک کیلومتری سمت شرق جادة سلفچگان، در خارج از روستای اوجان از دهستان قره‌چای واقع شده و به «شاهزاده عبدالله اوجان» مشهور است.
ساختمان بقعه، یک بنای آجری قدیمی برج مانند است که از ابنیة تاریخى دورة سلجوقیان به شمار می‌آید که وزیر معروف، سیّد مجدالدّین ابوالفتح، ساکن رى بر فراز تربت جد اعلاى خود در قرن ششم بنا نهاده است. این برج، از بیرون دارای پلان مدور و از داخل به شکل هشت ضلعى در آمده است؛ به این صورت که با افزایش گچ بر روى جدار داخلى، صورت آن را مثمن ساختهاند و در زوایاى هر ضلع، دو خط متوازى حنایى نقّاشى و گچبرى شده است که اضلاع را تجلّى مىدهد. ورودی بنا تنها از جبهة شرقی است که دارای یک لنگه درِ چوبی نسبتاً قدیمی با تزئینات هندسی است. دهانة محوّطة داخلى، 11 و ارتفاع کنونى آن، کمتر از 20 متر است. قطر جدار گنبد، حدود سه متر است که راه پلة مارپیچى تا بام بقعه، در درون آن ساخته شده اما بعداً ورودى آن مسدود شده است. قسمت پایین جدار داخلى تا 14 متر هشت ضلعى و بالاتر از آن به صورت 16 ضلعى و بالاتر به صورت فلکهاى نمودار است که پا طاق عرقچینى (دو پوششى) آن بالا آمده است. در بدنة پاطاق، چهار نورگیر تعبیه شده است. در میانة بقعه، مرقدى گچى به طول 50/2، عرض 25/1 و ارتفاع 30/1 متر قرار دارد که درگذشته ضریح چوبی قدیمی و منتب دور آن را دربرگرفته بود اما اینک ضریح فلزی در بقعه نصب است.
متأسّفانه یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین گچ‌بری‌های موجود در خطة ساوه که در سر در بقعه بود در سال 50 الی 60 آسیب دیده است.
از حدود یک قرن پیش تاکنون تولیّت و افتخار خدمت گزاری این بقعه به دست شیخ عبّاس عبّاسی متولی و سپس به عهده فرزندش شیخ حمدالله عبّاسی و بعد از آن به عهده حاج شیخ عبدالله عبّاسی و اکنون به عهده علی عبّاسی است.
قبور متولیان سابق، مقابل ورودی بقعه و به فاصله 10 متری آن است.
این بنا در سالیان اخیر توسّط میراث فرهنگی مرمّت شده است.
شرح حال عبداللَّه بن موسى : عبداللَّه بن موسى ، سیّدى بسیار جلیل القدر، عظیم الشأن و بزرگوار بود.
عبداللَّه بن موسى ، از مادرى ام ولد «کنیز» به دنیا آمد.
شیخ طوسى او را از اصحاب امام رضا برمىشمرد.
نمازى شاهرودى اضافه مىکند که وى از اصحاب پدرش امام موسى کاظم و برادرش امام رضا بوده است.
مامقانى از او به «امامى ممدوح» تعبیر مىکند.
بهرروى وى از محدّثین بزرگ و در نزد همگان از مقام و منزلت بلندى برخوردار بود و در مدینه فتوى مىداد. کتاب ابى داوود در خلق قرآن را روایت کرده و «حسن بن دینار»، و «على بن سائح» و «على المحمودى» از وى روایت نقل مىکنند. «ابراهیم بن هاشم» او را توثیق کرده است.
محبت و احترام عبداللَّه بن موسى نسبت به امام
جواد حکایت از معرفت او نسبت به
امام زمان خود دارد. هنگامى که امام رضا وفات یافت، تعدادى از شیعیان به مدینه آمدند تا فرزند و جانشین او امام جواد را زیارت کنند، آنگاه عموى آن امام (عبداللَّه بن موسى ) در حالى که پیرمرد کهنسال خردمندى بود و لباس خشنى به تن داشت و میان پیشانیش در اثر سجدههاى زیاد و طولانى پینه بسته بود، بر آنان وارد شد، سپس امام جواد که کودک نه ساله بود به مجلس وارد شد و عبداللَّه هم به احترام امام از جاى برخاست، او را در آغوش کشید، میان پیشانى او را بوسید و مجلس پیرامون گفتگوى شیعیان با امام جواد ادامه یافت....
مرحوم مامقانى پس از ذکر روایت فوق قایل به عدالت عبداللَّه شده است. سیّد جعفر اعرجى از او به سیّدى جلیل القدر و مقدم بر سایر سادات یاد مىکند.
ابن طباطبا او را ساکن در نصبین کوفه مىداند. از اینرو قبرى به او در عراق در منطقه «خرم غماس» مشهور است. سن او را هنگامى که در مدینه بود، نود سال نوشتهاند.
ضامن بن شدقم وى را مکنّى به «ابوجعفر» مىداند.
به اتّفاق نقل بیشتر علماى انساب، عبداللَّه داراى سه دختر و پنج پسر به اسامى زینب، فاطمه، رقیه، احمد، محمّد، حسین، حسن و موسى بوده است.
ابوطالب مروزى تعداد پسران وى را شش تن مىداند اما از ذکر نام آن‌ها خوددارى کرده است.
این احتمال که فرزند ششم او جعفر باشد بعید به نظر نمىرسد؛ زیرا او مکنى به ابوجعفر بوده است. لکن ضامن بن شدقم «على» را بر تعداد فرزندان اضافه نموده است.
عبداللَّه بن موسى به جهت سکونت در منطقه «عوکلان» به عوکلانى مشهور شد و فرزندان او نیز به «بنى عوکلانیون» خوانده شدند.
ابى نصر بخارى تداوم نسل وى را تنها از یک فرزند او «موسى الثانى» مىداند. اما برخى فرزند دیگر او، محمّد را نیز جزو معقّبین ذکر نمودهاند. به هرحال اعقاب او در کوفه، نصبین، سیرجان و رمله و مصر پراکنده بودند.
از تاریخ وفات او هیچ اطّلاعى در دست نیست و درباره محل دفن او نیز بین مورّخان و علماى انساب اختلاف است.
ابن طباطبا وى را ساکن در کوفه مىداند. ظاهراً این موضوع پس از بازداشت امام جواد به عراق مىباشد که وى نیز به آن جا مهاجرت نموده است و در آن جا وفات یافته باشد و مزارى در کوفه به او منسوب است.
مزارات منسوب به عبداللَّه بن موسى : شیخ عبدالجلیل قزوینى رازى در هنگام توصیف علماى «آبه» گوید:
«شهادتگاه عبداللَّه، فضل و سلیمان فرزندان امام موسى
کاظم در آبه است. محل قبور این عزیزان نورانى و پر از قبور علما و فقها است».
قاضى نوراللَّه مرعشى در کتاب مجالس المؤمنین نیز
در وصف مزارات آبه گوید: «مشاهدى که در آبه قرار دارد عبارتند از: شهادتگاه عبداللَّه، فضل و سلیمان فرزندان امام موسى کاظم که آن‌ها مشاهدى نورانى است».
سیّدحسین بن مساعد حسینى در حاشیهاش بر عمدةالطالب گوید: «قبر عبداللَّه در روستایى از روستاهاى ساوه مشهور است و من در ماه رمضان سال 918 آن را زیارت کردم».
هم چنین شیخ عبدالجلیل رازى قزوینى از صفىالدّین ابوالمحاسن همدانى نقل مىکند که قبر عبداللَّه بن موسى در ارجان است.
حمداللَّه مستوفى قزوینى نیز آن جا که از اولاد امام موسى کاظم یاد مىکند، محل دفنش را در ارجان دانسته است.
نمازى شاهرودى در کتاب رجالش مزار وى را در پنج فرسنگى قم در مسیر جادّه اصفهان مىداند.
عبّاس فیض، قبر کنونى در قم را معتبر نمىداند و لذا براى او هیچ نسبتى ذکر نمىکند.
در وسط شهر گرگان گنبد مرتفع و با صولتى وجود دارد که به اعتقاد اهالى از فرزندان امام موسى کاظم و برادر امام رضا است و مورد احترام و اعتقاد قاطبه اهالى استان گلستان و مسافرین این منطقه است. به احتمال قوى امامزاده مذکور «عبداللَّه ابو محمّد جرجانى بن محمّد اعرابى بن قاسم بن حمزة بن موسى » مىباشد. برادر وى امامزاده عبّاس مدفون در بلوار امام رضاى شهر سارى است.
شیخ ذبیح اللَّه محلاتى قبر عبداللَّه بن موسى را در سمت غربى خارج از شهر ملایر دانسته است. با این حال هیچ یک از مورخانى که به نظرات آنان اشاره شد، منبع مهاجرت، شهادت و دفن عبداللَّه بن موسى را در شهرهاى قم، ساوه، ملایر، ارجان و... ذکر ننمودهاند. اما قدیمی‌ترین مدرک از دفن او در اوجان ساوه خبر می‌دهد.
محمّد خراطی ساوجی در مدح امامزاده عبدالله مدفون در آوه چنین می‌سراید:
کعبه اهــل صفــا خـــواهی دلا اینجاسـتی
چـــو حـــریم و بــارگاه زاده مـوساسـتی
بـوی جنـّت بر مشام جـان از این در می‌رسـد
می‌تــــوان گفتن که این‌جا جنّت المأواسـتی
هان مبین از خشت و گل این گنبد تا بنــده را
باشـــد از در و گهـــر گـر، دیده بینــاستی
تا رســـیدی انـدر این درگه، دلا بنــما ادب
در بر اهــل نظـــر چـــون ســینه سیناستی
آســـتان بوس حــریــم اقدسش باشد ملک
خـــادم و خـــدمتگـزارش آدم و حـواستی
آن‌چه می‌خواهی تو را بخشد ز احسان و کرم
چون که در جود و سخاوت شهره دنیاســتی
هســـت «عبدالله» نام و جد او باشد علـــی
نوگلـــی از بوســـتان حضــرت زهراستی
افتخارش بس همین معصومه باشـد خواهرش
ثانی زهرا که در شــرم و حیــا یکتــاستی
ره ندارد کس در این درگه به جــز اهل ولا
کعـــبه اهـل ولا گویم تو را اینجاســـتی
مدح او را کـــس نه بتواند بگوید جز خدا
چـــون که او از خـاندان و دودة طاهاستی
مفتخر گردیده «خراطی» به عالم چون که او
خـــادمی از خـــادمان درگــه مـولاستی
بقعة امامزاده عبدالله به شمارة 23799 و در تاریخ 25/08/1387 به ثبت آثار ملّی و تاریخی رسیده است.
- ۲۵۸۴
- ادامه مطلب
