- سه شنبه ۲۵ شهریور ۹۳
بقعة این امامزاده در 37 کیلومترى شهر اراک و در فراز تپّه‌ای مرتفع در روستاى مشهد گرمه واقع شده و به «شاهزاده محسن» مشهور است.
ساختمان بقعه از خشت و گل ساخته شده و شامل یک بنا با طرح چهار ضلعى است که حرم و ایوان ورودى و دو شبستان دیگر دارد. بر روى فضاى حرم، گنبد آجرى کم ارتفاعى تعبیه شده است.
حرم این بقعه به صورت مربّع و به ابعاد 6×6 متر با ازارة سنگى و بدنة گچى است و در چهار گوشة بالاى حرم در محل اتصال دیوارها به گنبد تزیینات گچى پلّکانى وجود دارد و در زیر گنبد، سه نورگیر تعبیه شده است. از شبستان ورودى به داخل حرم، پنج پلّه به سمت پایین وجود دارد که محل عبور به داخل حرم مىباشد.
در کتاب پژوهشنامه (مقاله بررسى و شناسایى فراهان) دربارة بقعة شاهزاده محسن، نوشته شده: «بناى امامزاده در نقطهاى کوهستانى و به دور از روستا قرار گرفته است. او را از فرزندان امام موسى کاظم مىدانند. بناى امامزاده با سنگ‌هاى کوهستانى ساخته شده است. در زیر گنبد عرقچینى، ضریحى از آلومینیوم قرار دارد که به دور صندوق چوبى نفیس قرار گرفته است».
صندوق چوبى مرقد، از دو دیدگاه حائز اهمیّت است، یکى وجود کندهکارىهاى شایسته و زیبا و به شکلهاى هندسى و گل و بوته، و دیگرى کتیبه‌هایى از آیات قرآن، اسماء جلاله و نام بانى و صاحب مرقد. در بدنة صندوق چنین آمده است: «هذا عمل العبد دولتشاه بن امیرالدّین النجار و السلطان...الدّین
الحاجى حسن فى تاریخ سنه 838 هـ. ق، اتمام هذا الصندوق الشریف
و روضة المنیف الصدر الکبیر رئیس تاجالدّین بن المرحوم رئیس شمس الدّین بن المسیب القمّى».
در موزة چهار فصل اراک، درِ چوبى نفیسی قرار دارد که متعلّق به این بقعه است و روى آن، نقش چهار على و نقوش کنده کارى و هندسى است. متن کتیبة بالا در آیهاى از قرآن کریم است که ادامة آن از بین رفته و به نظر مىرسد که در، یک‌بار مرمّت شده است. بر اساس مطالعات انجام گرفته، ظاهراً این بنا در قرن هفتم (دورة ایلخانى) ساخته شده و احتمالاً دوبار در قرون هشتم و نهم هجرى مرمّت گردیده است.
دکتر پرویز ورجاوند، دربارة این زیارتگاه، چنین مىنویسد: «بنایى ساخته شده از سنگ لاشه و آجر با طرح چهار ضلعى است که بر فراز آن، گنبدى بزرگ و کم خیز بر پا شده است. داخل بنا، به کمک ترنبهها، طرح چهار ضلعى به هشت ضلعى تبدیل شده و پایة گنبد بر روى ترنبههاى پلهاى تزیین استوار شده است. در جبهههاى جنوبى و شرقى داخل بقعه، دو طاق‌نما جاسازى شده، که طاق‌هاى جنوبى محراب امامزاده را تشکیل مىدهد».
نسب شریف امامزاده، به استناد نوشتة حمداللَّه مستوفى، فرزند بلافصل امام هفتم است که به محسن زاهد خوانده مىشود. متأسّفانه، این ادّعا منشأ صحیحى ندارد و در میان فرزندان امام هفتم ، محسن یافت نمىشود. به اعتقاد برخی از پژوهشگران، شخص مدفون در این بقعه، با چهار واسطه به امام هفتم نسب مىرساند که از قرار ذیل است: سیّد محسن بن ابراهیم بن موسى الاعرج بن جعفر بن ابراهیم المرتضى بن امام موسى کاظم . وى سیّدى جلیل القدر، عظیم الشأن و بسیار بزرگوار بود. پدر بزرگوارش، از جمله مهاجرین آل‌ابوطالب به شهر مراغه است که در آن‌جا، از محبوبیّت خاصّى برخوردار بود و اینک، آرامگاه او در شهر مراغه قرار دارد. او داراى چهار فرزند به اسامى حسن، حسین، موسى و محسن بود. سیّد حسن در مراغه سکونت داشت و به حسن الشیخ موصوف بود. برادر او سیّد محسن، به جبل مهاجرت نمود و به جهت زهد و تقوایش محسن زاهد خوانده شد. وفات او در نیمة نخست قرن چهارم هجرى اتّفاق افتاده است. سیّد محسن داراى یک فرزند به نام سیّد محمّد است.
بقعة امامزاده محسن به شمارة 1569 و در تاریخ 27/11/1378 به ثبت آثار ملّی و تاریخى رسیده است.
- ۱۶۸۱
- ادامه مطلب
