مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة باشکوه این امامزاده، در شمال روستاى کوهین، نزدیکى قریة فم تفرش و در سینة کوه واقع شده و به «شاهزاده احمد» است.

بناى بقعه، مشتمل بر گنبد، چند ایوان، حجره، شبستان، صندوق منبّت‏کارى و صحن وسیع مى‏باشد. بقعه، از داخل و خارج، هشت ضلعى، به دهانة 8 و ارتفاع 9 متر است که در عهد شاه‏طهماسب صفوى، تعمیر و تجدید بنا شده است. این بقعه، از چهار جهت اصلى به خارج راه دارد و جلوى هر در، ایوانى واقع شده است که سراپا سفیدکارى و فاقد تزیینات کاشى و گچ‏برى و در سالیان اخیر آئینه‌کاری شده است. پوشش این ایوان‏ها، رسمى‏بندى است و تنها ایوان شمالى، مختصر تزیینى دارد. در منتهى‏الیه قسمت هشت ضلعى، بر فراز هر درگاه، دریچة هواکش و نورگیر قرار دارد که جلوى آن‌ها را با مشبّک بدیعى از گچ‏برى پوشانده‏اند. بر فراز این قسمت، گنبدى کلاه‏خودى به سبک قرن نهم و با گردنی به ارتفاع 5 متر از آجر تراش و تارکى آجرکارى شده، به ارتفاع 9 متر قرار دارد. ایوان شمالى بقعه، به دهانة 6 و عرض 4 متر، مرکّب از دو چشمه با دو ستون آجرى مضلّع و دو نیم ستون از بناهاى سال 1300 هـ. ش مى‏باشد که در سال 1336 هـ. ش نیز مرمّت و تعمیر شده است. در طرفین تالار بقعه، دو حجره یا دو ایوان و بالاى آن‌ها، دو غرفه و در جانبین آن‌ها، دو راه پلّه قرار دارد. در میان بقعه، ضریحى مشبّک تعبیه شده و در زیر آن، صندوقى منبّت قرار دارد. این صندوق نفیس و آراسته به کتیبه‏هاى متعدّد افقى و عمودى، به خطّ ثلث مرغوبى مى‏باشد که در کمال مهارت، منبّت‏کارى شده است و تنکه‏هاى آن، قاب‏سازى و خوانچه‏بندى مى‏باشد. نویسندگان خطوط، سه نفرند و سازنده و منبّت کار آن هم سه استاد بوده‏اند که هر یک، قسمتى را نوشته و هر کدام، ضلعى را ساخته و پرداخته‏اند. بانى و واقف این صندوق، سیّد خالد حسینى و تاریخ ساخت و پرداخت آن، 957 هـ. ق است. بر روى این صندوق، کتیبه‏هاى ذیل مشاهده مى‏شود: روى پل‏هاى بالا: «احمد بن موسى بن جعفر» و در پشت سر، عبارت «این صندوق در زمان دولت عالم پناه شاه طهماسب بهادرخان الحسینى» و در بالاى سر (غربى)، عبارت «وقف نمود عالى‏جناب، سیادت مآب، بانى الخیرات، سیّد خالد بن اهل على بن شهاب‏الدّین الحسینى» منبّت شده است.

پل‏هاى قسمت پایین، چون در پس پایه‏هاى ضریح چوبى قرار دارد، قابل مشاهده نیست. روى پایه‏هاى چهار جانب، به طور عمودى این عبارت دیده مى‏شود: «در این عمل مدد استاد مذکور نمودند. استاد رستم و استاد حسین کاسوائى»؛ «20 شهر جمادى الثانیه سنه 957»؛ «کتبه الفقیر عین على بن شهاب دین الحسینى»؛ «کتیبه العبد شهاب‏الدّین اهل على الحسینى».

مرحوم فیض  در کتاب گنجینة آثار قم، ابتدا مى‏گوید: «تردیدى نمى‏توان داشت که این شاهزاده احمد از احفاد امام کاظم ‰ است؛ زیرا در میان پسران آن امام، فقط یک نفر احمد وجود داشت که آن هم یا به نام شاه‏چراغ در شیراز مدفون است و یا در خراسان». وى پس از شرحى دربارة احمد بن موسى ‰ ، مى‏افزاید: «... مدفون در گنبد مورد سخن، شاهزاده احمدى از احفاد امام کاظم ‰ است و به عقیدة نگارنده، یا ابوعبداللَّه احمد بن موسى الابرش بن محمّد بن موسى ابى‏سبحه بن ابراهیم ‏المرتضى ابن امام موسى کاظم ‰ است، که سیّدى صالح و با تقوا و نیکوکار بود و او را فرزندى است به نام، که در پس قلعة شمیران، داراى بقعه و بارگاه است و ممکن است که احمد بن محمّد بن قاسم اعرابى بن حمزة بن امام موسى کاظم ‰ باشد، که پدرش به ظنّ قوى، در قریة شاهسواران داراى بقعه و بارگاه مجلّلى است».

ابوعبداللَّه احمد بن موسى الابرش بن محمّد بن موسى بن ابراهیم‏المرتضى، مکنّى به «ابوعبداللَّه»، مشهور به «ضریر» در بصره متولّد شد و ساکن آن دیار گردید. بعضى از منابع، وى را از بزرگان سادات بصره، بغداد و کوفه مى‏دانند. او را داراى جلالت قدر، عظمت شأن، صاحب مناقب و سیادت معرّفى مى‏کنند و تصریح نموده‏اند که او در «بغداد» سکونت داشته است. از آن‏جایى که جمع کثیرى از خویشان وى در ساوه و آوه سکونت داشته‏اند، بعید نیست آن جناب نیز به این منطقه مهاجرت کرده باشد.

بقعة امامزاده احمد به شمارة 25073 و در تاریخ 18/12/1387 به ثبت آثار ملّی و تاریخی رسیده است.