- سه شنبه ۲۵ شهریور ۹۳
بقعة با شکوه این امامزاده، در مجاورت میدان سرداران شهر ساوه واقع شده و جزء بناهاى قدیمى شهرستان ساوه و یکى از آثار با ارزش میراث فرهنگى کشور است.
بناى امامزاده اسحاق، در چند صد مترى مسجد جامع شهر ساوه قرار دارد و شامل صحن، ایوان و اتاق مرقد مىباشد. بناى بقعه، برج گونه و از آثار قرن هفتم هجرى است که در سدههاى بعد، واحدهایى به آن افزوده شده است. دهانة بقعه، 6 متر، ارتفاع آن 12 متر و داراى دو درگاه در جانب شمالى و شرقى است که برابر هر یک، ایوانى قرار دارد. ازارة بقعه، با دو گونه کاشى پوشیده شده است؛ در پایین، با کاشىهاى هشت گوش فیروزهاى و بالاى آن، کاشىهاى خشتى سى سانتىمترى فیروزه فام با حاشیة برجسته گل و بوته مىباشد. متن کتیبة کاشىها، به خطّ برجستة ثلث، شامل سورة مبارکة جمعه است و بر روى آن، تاریخ 676 هـ. ق خوانده مىشود. در ارتفاع 5/4 مترى بقعه، کتیبهاى گچبرى به صورت کمربندى و به خطّ نستعلیق بر روى زمینة گل و بوته، شامل دوازده بیت شعر و با تاریخ 1023 هـ. ق قرار دارد.
در ابتداى پا طاق گنبد، کتیبة دیگرى به صورت ترنجهایى زیبا ـ مشتمل بر صلوات کبیره ـ نقش اندازى شده است. در مرکز گنبد، عبارت اللَّه و در اطراف آن، طرحهاى گیاهى چون سبد گل افشان نقش شده است.
محراب بقعه، با تزیینات کاشى و گچبرى اجرا گردیده و مرقد امامزاده به طول 50/2، عرض 25/1 و ارتفاع 20/1 متر در بدنههاى جنوبى و شمالى با کاشى فیروزه فام، با کتیبة برجستة کوفى قرآنى پوشیده شده که این کاشىها به همراه قطعات کاشى محرابى شکسته از آثار نفیس کاشىکارى محسوب مىگردد. لوح روى قبر، دوازده کاشى با زمینة لاجوردى مىباشد که به خطّ ثلث چنین بر روى آن قالب ریزى شده است: «هذه تربة الشریف لإسحاق بن الامام موسى الکاظم أخ الرضا بن موسى بن جعفر بن الامام محمّد الباقر بن الامام المظلوم على زین العابدین بن الامام الشهید حسین بن الامام الشهید على بن ابى طالب ».
بر فراز بقعه، گنبدى به صورت شلجمى هشت ترک و از آثار دوران صفویّه است. جانب شمال بقعه، ایوان بلندى قرار دارد که بر جلوة مجموعه افزوده است. در این بنا، نقّاشیهاى زیبا به کار گرفته شده که چشم هر بیننده را مجذوب خود مىکند. این بنا در سالیان اخیر مرمّت شده است.
حمداللَّه مستوفى در نزهة القلوب با خواندن لوح
کاشى روى قبر، شخص مدفون در بقعه را فرزند بلافصل امام موسى کاظم دانسته است.
امّا آنچه که بر اهل فن پوشیده نیست، این است که این نظر، غیر متّکى به دلیل است و با مستندات تاریخى مطابقت ندارد؛ زیرا آنچه در کتب انساب دربارة اسحاق بن امام موسى کاظم نوشته شده، چنین است که او ملقّب به امین بود و در مدینه وفات یافت و در بعضى از کتب مزبور نیز چنین آوردهاند که پس از هجرت امام على بن موسى الرضا به جانب مرو، اسحاق هم به جانب خراسان هجرت کرد و چون به مرو رسید، مأمون عبّاسى به احترام آن حضرت
او را تجلیل و تکریم نمود و دختر عمّ خویش ـ اسحاق بن جعفر عبّاسى ـ را به او تزویج کرد.
امّا برخى از مورّخان معاصر چنین ادّعا کردهاند که، اسحاق بن موسى به معیّت برادر خود، امام على الرضا در شهر مرو تا ساوه آمد و در آن جا بیمار گردید و پس از سه روز، در این شهر رحلت یافت و آن امام به کفن و دفن وى در این مکان اقدام نمود و سپس به راه خود ادامه داد. این نظریّه نیز فاقد مستند و غیر متّکى به دلیل مىباشد و در شمار افسانههاى داستانى است؛ زیرا به اجمال باید گفت:
در هیچ یک از کتب انساب، اسحاق بن موسى به جانب قم، ساوه و عراق عجم هجرت ننموده و شخص مدفون در این بقعه کسى دیگرى است.
شخصیّت مدفون: قدیمىترین مدرکى که شخص مدفون در بقعة ساوه را معرّفى مىکند و از هجرت اسحاق به شهر ساوه خبر مىدهد، حسن بن محمّد بن حسن قمّى، متوفّاى بعد از سال 378 هـ. ق، است. او مىنویسد:
«چنین روایت کند ابو عبداللَّه حسین بن احمد الموسوى که، جدّ او ابو عبداللَّه اسحاق بن ابراهیم بن موسى بن ابراهیم بن موسى بن جعفر با جمعى از عرب به ایران مهاجرت کردند و به او گفتند که، به قم مقام باید کرد و ساکن مىباید شد و او را در این شهر بسیار اعزاز و اکرام کردند و به او عطا و بخشش نمودند».
مرحوم فیض مىگوید: «اسحاق بن ابراهیم از قم به آوه ساوه منتقل شد و دختر شاهین، دهخداى قریه طریز ناهید ساوه را به نکاح خود در آورد و از آن خانم فرزندى به نام احمد به وجود آمد».
علّامه نسّابه ابن طباطبا، از اعلام قرن پنجم هجرى، همین قول را پذیرفته و مىگوید: «بآبه ابو عبداللَّه اسحاق بن
ابراهیم الثانى بن موسى الثانى بن ابراهیم الاوّل المرتضى بن موسى الکاظم عقبه ابو احمد موسى، ابو على احمد
و الحسن». عبیدلى نسّابه، متوفّاى 435 هـ. ق، نیز پس
از اشاره به نام، کنیه و نسب امامزاده اسحاق، مىگوید: او و فرزندانش همه در شهر آبه سکونت داشتند و فرزندان او را موسى، احمد و حسن ذکر مىنماید.
امام فخر رازى (متوفّاى بعد از سال 606 هـ. ق) صراحتاً مىگوید:
«اسحاق ابو عبداللَّه فى بلدةٍ قریبةٍ من ساوه یقال لها آوه»
بنابراین، آنچه مسلّم است، این است که، مرقد کنونى در شهر ساوه از آنِ امامزاده سیّد اسحاق بن ابراهیم بن موسى بن ابراهیم بن موسى بن جعفر مىباشد، که همین قول را صاحب کتاب بدایع الانساب پذیرفته است.
بقعة امامزاده اسحاق به شمارة 279 و در تاریخ 12/12/1315 به ثبت آثار ملّی و تاریخى ایران رسیده است.
- ۲۲۶۴
- ادامه مطلب
