مزارات ایران و جهان اسلام

سایت علمی پژوهشی زیارتگاه های ایران جهان اسلام (امامزاده ، بقعه، آرامگاه، مقبره، مزار، گنبد، تربت، مشهد، قدمگاه، مقام، زیارت، معرفی عالمان انساب، کتابشناسی مزارات و زیارت و انساب

آرامگاه عزیر نبى ع ـ تفرش

این آرامگاه قدیمى در روستاى دینجرد (دینه‏گرد) از دهستان بازرجان، در دو کیلومترى شمال غربى شهر تفرش و پس از خروجى شهر تفرش به دانشگاه آزاد اسلامى واقع شده و به «امامزاده عزیز» نیز مشهور است.

ساختمان آرامگاه در نزدیکى مسجد روستا واقع شده و بناى آن آجرى قدیمى و شامل یک درگاه ورودى و یک حرم با گنبد آجرى دوپوش است. گنبد از خارج ترک‏دار هرمى است و از داخل عرقچینى مى‏باشد.

دور مرقد داراى کاشى ستاره‏اى فیروزه‏اى و کاشى زرین فام ستاره‏اى حاشیه دار با کتیبه کوفى است. صندوق روى مرقد داراى کتیبه‏اى به شرح ذیل مى‏باشد: «این صندوق در زمان دولة سلطان العادل سلطان شاه طهماسب بهادرخان انجام یافت فى سنة 957، نبى عربى و رسول مدنى واخیه اسداللَّه مسمّى بعلى و بزهراء بتول و باُم ولدتها و بسبطیه و شبلیه هما نجل زکى و بعباد و بالباقر و الصادق حقاً و بموسى و على و تقى و نقى و بذى العسکر و الحجّة القائم بالحق الذى یضرب بالسیف و حکم ازلى، اجب الیوم دعایى و ترحم حضرایى و افیض حاجاتى الکل الهى و ولى و تقبل بقبول حسن، وقف نمود عالیجناب سعادت جناب بانى الخیرات و المبرات خواجه معزالدّین رمضان على بن مغفرت مآب المستغفر فى البحار الرحمة و الغفران زین الدّین على فرزند... این صندوق را بر مزار متبرّک عزیر نبى ‰ ، عمل استاد شاه نظر بن استاد یارعلى کاسوایى بامداد استاد رستم و استاد حسین کاسوایى».

در جوار بقعه، گورستان عمومى روستاست و هم اکنون در آن‏جا درگذشتگان روستا دفن مى‏شوند. چنار کهنسالى نیز در مجاورت بقعه است که داخل آن سال‏ها پیش مکتب‏خانه روستایى بوده است. این بنا در سالیان اخیر مرمّت شده است.

شرح حال حضرت عُزَیر ‰ : حضرت عُزَیر ‰ از پیامبران الهى است. نام آن حضرت در قرآن کریم یک بار آمده و در کتاب نِحِمیاى نبى ‰ شش بار و در کتاب عزراى نبى ‰ 13 بار با تلفّظ «عِزرا» یاد شده است. در کتاب عزرا آمده است: «این عِزرا از بابِل برآمد که او در شریعت موسى که خداوند خداى اسرائیل داده بود، کاتبِ ماهر بود». حضرت عُزَیر ‰ در سال 458 ق. م از بابل (نزدیکى کوفه) به اورشلیم رفت و به گردآورى متن تورات و تعلیم فرایض شریعت خداوند کوشید. آن حضرت پس از اتمام بازنویسى تورات، مردم را به مقابل دروازه آب در اورشلیم (بیت المقدّس) فراخواند و خود
بر منبرى چوبین فراز شد و کتاب خدا را از صبحدم تا نیمروز بر ایشان خواند. حضرت عُزَیر ‰ نزد یهودیان منزلتى رفیع یافت تا به آن‏جا که عدّه‏اى قایل به الوهیّت او گردیدند،
چنان که قرآن کریم مى‏فرماید: «و یهودیان گفتند عُزَیر
پسر خداست... خدا آن‏ها را هلاک و نابود کند؛ چرا آن‏ها باز به خدا نسبت دروغ دادند».

محل دفن حضرت عُزیر ‰: در متون اسلامى و کتاب مقدّس هیچ اشاره‏اى به مدفن حضرت عزیر نشده، اما دو مقبره در عراق و سوریه به آن حضرت منسوب است. مزار منسوب به حضرت عُزیر ‰ در عراق از شهرت بیشترى برخوردار است. این بقعه در «روستاى العُزَیر» در 60 کیلومترى شمال غربى بصره و بر سر راه بصره به عماره در حاشیه رود دجله قرار گرفته است. زکریّا بن محمّد قزوینى در قرن 5 ق / 11 م درباره این منطقه نوشته است: «مِیسان منطقه‏اى است با روستاها و نخلستان‏هاى بسیار بین بصره و واسط و اهالى آن شیعه هستند و قبر عُزَیر پیامبر ‰ در آن‏جا مشهور و پر رونق است و یهودیان به خدمت در آن مشغول‏اند و موقوفاتى براى آن هست و نذورات خود را به آن‏جا مى‏برند».

 رابى بنیامین تودولایى در سفرنامه‏اش به سال 568 ق / 1173 م درباره این زیارتگاه چنین نوشته است:

 «از بصره به شهر سامره یا شَطُّ العرب در مرز ایران مى‏رسیم... معلم مذهبى ـ عِزرا ـ در این‏جا دفن شده، چون وقتى از اورشلیم نزد اَردشیر شاه بازگشت، در همان جا فوت کرد. در مقابل قبر او، کنیسه بزرگى قرار دارد و در سوى دیگر، عرب‏ها مسجدى ساخته‏اند که در آن به عبادت مى‏پردازند. عرب‏ها براى عزرا احترام زیادى قایل‏اند».

 این بقعه پیشتر داراى گنبدى خشتى و بدون تزیینات معمارى بود. در دهه دوّم قرن 13 ش / 20 م گنبد قبلى تخریب و گنبد جدیدى به جاى آن بنا گردید. در سال‏هاى اخیر، گنبد حرم حضرت عزیر ‰ با کاشى‏هاى آبى رنگ پوشانده شد و قسمت‏هایى از آن تعمیر گردید. در زیر گنبد مطهّر، صندوقى به ارتفاع 5/1 متر وجود دارد که با پارچه سبزرنگى پوشانده شده و زیارت‏نامه‏اى نیز بر روى صندوق نهاده‏اند. داخل روضه مبارکه گچ اندود است و گچبرى‏هاى ساده‏اى در آن به چشم مى‏خورد. بقعه حضرت عزیر ‰ از خشت پخته ساخته شده و اطراف آن را نخلستانى احاطه کرده است.

 برخى یهودیان معتقدند که مزار حضرت عُزَیر ‰ در روستاى «تاکِف» از توابع شهر حَلَب در شمال سوریه است. در «سِفْرِ یوحاسین» نوشته یاکوب سیکلى آمده است: «من به حَلَب رفتم. از حلب تا محل مقبره عِزراى کاتب به اندازه 2 روز پیاده راه است. عزرا توراتش را در این‏جا نگاشت و هنوز شمعدان‏هاى بزرگى که عزرا براى نوشتن از آن استفاده مى‏کرد، در این‏جا باقى است. این روستا تاکِف نام دارد و در این‏جا کنیسه‏اى وجود دارد».

 قابل توجّه است که ناصر خسرو قبادیانى نیز در سفرنامه‏اش آورده که مزار حضرت عُزَیر ‰ را در نزدیکى شهر عَکا در شمال غربى فلسطین زیارت کرده است: «[در نزدیکى عَکا] به دیهى رسیدیم که آن را اِعبِلین مى‏گفتند و قبر هود ‰ آن‏جا بود، به زیارت آن دریافتم. اندر حَظیره او درختى خَرتوت (خرنوب) بود و قبر عُزَیر النبى ‰ آن‏جا بود، زیارت آن کردم». همچنین گفته مى‏شود که مزار حضرت عزیر ‰ بر سر راه بیت المقدّس به دمشق قرار گرفته است.

 طبق اقوال مختلف تاکنون، هیچ یک از مورّخان،
قبر حضرت عزیر نبى ‰ را در ایران ننوشته‏اند و قبر عزیر نبى ‰ در عراق از شهرت بیشترى برخوردار است.

شخص مدفون در این بقعه: چنان‏چه اشاره شد، براساس نوشتة صندوق مرقد و شهرت محلّى، آرامگاه کنونى به عزیر نبى ‰ نسبت داده شده است. برخى از اهالى نیز این مکان را به امامزاده‏اى به نام عزیز انتساب مى‏دهند که با منابع موجود همخوانى دارد. زیرا پدر و اجداد سیّد عزیر نامى در قم و تفرش سکونت داشته‏اند که نسب شریف او از قرار ذیل است:

سیّد عزیز بن أبى یعلى مهدى بن محمّد الزینبى بن حسین امیرکا بن على بن حسین بن عیسى الاکبر النقیب بن محمّد الازرق بن على العریضى بن امام جعفر صادق ‰ .

نخستین شخص از این خاندان که به قم مهاجرت نموده، على بن حسین بن عیسى الاکبر النقیب است، او ابتدا در رى ساکن بود، سپس به قم آمد و در این شهر از او؛ عبداللَّه و حسین همیرجه معروف به امیرکا به دنیا آمد. حسین، در قم با دختر ابوالحسن احمد بن على علوى ازدواج کرد و صاحب سه فرزند به اسامى؛ محمّد معروف به زینبى، حسن معروف به حسنویه و ابوالحسن على شد.

بنابراین، جدّ اوّل و جدّ دوّم امامزاده سیّد عزیز در قم به
دنیا آمده و از بزرگان این شهر به شمار مى‏رفتند. علماى انساب به اتّفاق براى محمّد بن حسین همیرجه، فرزندى به
نام ابویعلى مهدى ذکر مى‏نمایند که زیاده با حشمت و
سیّدى پرهیزگار و عابدى زاهد بود. او نقابت سادات قم،
تفرش و آبه را به عهده داشت و از قم به تفرش مهاجرت
کرد و در حدود سال 460 هـ . ق در تفرش وفات یافت
و آرامگاه او در این شهر به ابوالعلاء مشهور و یکى از زیارتگاه‏هاى معتبر ایران است.

ابویعلى مهدى، در قم و تفرش صاحب دو پسر به نام مهدى و عزیز و چهار دختر به نام‏هاى: سیّده خدیجه خاتون، بریهه، سترک و فاطمه شد. سه تن از دختران او به همراه پدر به تفرش مهاجرت کردند. اما دختر بزرگ او سیّده خدیجه خاتون در قم ماندگار شد و با یکى از پسرعموهاى خود ازدواج نمود و در نیمه اوّل قرن ششم هجرى وفات یافت. آرامگاه او در روستاى خدیجه خاتون قم است.

سیّد عزیز در روستاى دینه‏گرد مى‏زیست و در حدود سال 522 هـ . ق وفات یافت و در این مکان دفن شد. در برخى از منابع نام وى سیّد عزیزى ذکر شده است. در شهرت محلّى به اشتباه به عزیر نبى اللَّه ‹ خوانده شده که در سالیان اخیر تصحیح شده است. متأسّفانه از همسر و تعداد فرزندان او اطّلاعى در دست نیست. خواهر مکرمه‏اش سیّد فاطمه خاتون در همین روستا داراى گنبد و بارگاه مى‏باشد. دو خواهر دیگر او به نام‏هاى سیّده بریهه و سترک در شهر تفرش مدفون بوده و آرامگاه آنان به بى‏بى ستین مشهور است.

بقعة امامزاده عزیز به شمارة 27869 و در تاریخ 01/09/1388 به ثبت آثار ملّى و تاریخى رسیده است

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی
موضوعات
سایت علمی پژوهشی زیارتگاه های جهان اسلام (معرفی بیش از چهل هزار زیارتگاه)

طراح وبلاگ: سید محمد علوی زاده