- سه شنبه ۲۵ شهریور ۹۳
این آرامگاه قدیمى در روستاى دینجرد (دینهگرد) از دهستان بازرجان، در دو کیلومترى شمال غربى شهر تفرش و پس از خروجى شهر تفرش به دانشگاه آزاد اسلامى واقع شده و به «امامزاده عزیز» نیز مشهور است.
ساختمان آرامگاه در نزدیکى مسجد روستا واقع شده و بناى آن آجرى قدیمى و شامل یک درگاه ورودى و یک حرم با گنبد آجرى دوپوش است. گنبد از خارج ترکدار هرمى است و از داخل عرقچینى مىباشد.
دور مرقد داراى کاشى ستارهاى فیروزهاى و کاشى زرین فام ستارهاى حاشیه دار با کتیبه کوفى است. صندوق روى مرقد داراى کتیبهاى به شرح ذیل مىباشد: «این صندوق در زمان دولة سلطان العادل سلطان شاه طهماسب بهادرخان انجام یافت فى سنة 957، نبى عربى و رسول مدنى واخیه اسداللَّه مسمّى بعلى و بزهراء بتول و باُم ولدتها و بسبطیه و شبلیه هما نجل زکى و بعباد و بالباقر و الصادق حقاً و بموسى و على و تقى و نقى و بذى العسکر و الحجّة القائم بالحق الذى یضرب بالسیف و حکم ازلى، اجب الیوم دعایى و ترحم حضرایى و افیض حاجاتى الکل الهى و ولى و تقبل بقبول حسن، وقف نمود عالیجناب سعادت جناب بانى الخیرات و المبرات خواجه معزالدّین رمضان على بن مغفرت مآب المستغفر فى البحار الرحمة و الغفران زین الدّین على فرزند... این صندوق را بر مزار متبرّک عزیر نبى ، عمل استاد شاه نظر بن استاد یارعلى کاسوایى بامداد استاد رستم و استاد حسین کاسوایى».
در جوار بقعه، گورستان عمومى روستاست و هم اکنون در آنجا درگذشتگان روستا دفن مىشوند. چنار کهنسالى نیز در مجاورت بقعه است که داخل آن سالها پیش مکتبخانه روستایى بوده است. این بنا در سالیان اخیر مرمّت شده است.
شرح حال حضرت عُزَیر : حضرت عُزَیر از پیامبران الهى است. نام آن حضرت در قرآن کریم یک بار آمده و در کتاب نِحِمیاى نبى شش بار و در کتاب عزراى نبى 13 بار با تلفّظ «عِزرا» یاد شده است. در کتاب عزرا آمده است: «این عِزرا از بابِل برآمد که او در شریعت موسى که خداوند خداى اسرائیل داده بود، کاتبِ ماهر بود». حضرت عُزَیر در سال 458 ق. م از بابل (نزدیکى کوفه) به اورشلیم رفت و به گردآورى متن تورات و تعلیم فرایض شریعت خداوند کوشید. آن حضرت پس از اتمام بازنویسى تورات، مردم را به مقابل دروازه آب در اورشلیم (بیت المقدّس) فراخواند و خود
بر منبرى چوبین فراز شد و کتاب خدا را از صبحدم تا نیمروز بر ایشان خواند. حضرت عُزَیر نزد یهودیان منزلتى رفیع یافت تا به آنجا که عدّهاى قایل به الوهیّت او گردیدند،
چنان که قرآن کریم مىفرماید: «و یهودیان گفتند عُزَیر
پسر خداست... خدا آنها را هلاک و نابود کند؛ چرا آنها باز به خدا نسبت دروغ دادند».
محل دفن حضرت عُزیر : در متون اسلامى و کتاب مقدّس هیچ اشارهاى به مدفن حضرت عزیر نشده، اما دو مقبره در عراق و سوریه به آن حضرت منسوب است. مزار منسوب به حضرت عُزیر در عراق از شهرت بیشترى برخوردار است. این بقعه در «روستاى العُزَیر» در 60 کیلومترى شمال غربى بصره و بر سر راه بصره به عماره در حاشیه رود دجله قرار گرفته است. زکریّا بن محمّد قزوینى در قرن 5 ق / 11 م درباره این منطقه نوشته است: «مِیسان منطقهاى است با روستاها و نخلستانهاى بسیار بین بصره و واسط و اهالى آن شیعه هستند و قبر عُزَیر پیامبر در آنجا مشهور و پر رونق است و یهودیان به خدمت در آن مشغولاند و موقوفاتى براى آن هست و نذورات خود را به آنجا مىبرند».
رابى بنیامین تودولایى در سفرنامهاش به سال 568 ق / 1173 م درباره این زیارتگاه چنین نوشته است:
«از بصره به شهر سامره یا شَطُّ العرب در مرز ایران مىرسیم... معلم مذهبى ـ عِزرا ـ در اینجا دفن شده، چون وقتى از اورشلیم نزد اَردشیر شاه بازگشت، در همان جا فوت کرد. در مقابل قبر او، کنیسه بزرگى قرار دارد و در سوى دیگر، عربها مسجدى ساختهاند که در آن به عبادت مىپردازند. عربها براى عزرا احترام زیادى قایلاند».
این بقعه پیشتر داراى گنبدى خشتى و بدون تزیینات معمارى بود. در دهه دوّم قرن 13 ش / 20 م گنبد قبلى تخریب و گنبد جدیدى به جاى آن بنا گردید. در سالهاى اخیر، گنبد حرم حضرت عزیر با کاشىهاى آبى رنگ پوشانده شد و قسمتهایى از آن تعمیر گردید. در زیر گنبد مطهّر، صندوقى به ارتفاع 5/1 متر وجود دارد که با پارچه سبزرنگى پوشانده شده و زیارتنامهاى نیز بر روى صندوق نهادهاند. داخل روضه مبارکه گچ اندود است و گچبرىهاى سادهاى در آن به چشم مىخورد. بقعه حضرت عزیر از خشت پخته ساخته شده و اطراف آن را نخلستانى احاطه کرده است.
برخى یهودیان معتقدند که مزار حضرت عُزَیر در روستاى «تاکِف» از توابع شهر حَلَب در شمال سوریه است. در «سِفْرِ یوحاسین» نوشته یاکوب سیکلى آمده است: «من به حَلَب رفتم. از حلب تا محل مقبره عِزراى کاتب به اندازه 2 روز پیاده راه است. عزرا توراتش را در اینجا نگاشت و هنوز شمعدانهاى بزرگى که عزرا براى نوشتن از آن استفاده مىکرد، در اینجا باقى است. این روستا تاکِف نام دارد و در اینجا کنیسهاى وجود دارد».
قابل توجّه است که ناصر خسرو قبادیانى نیز در سفرنامهاش آورده که مزار حضرت عُزَیر را در نزدیکى شهر عَکا در شمال غربى فلسطین زیارت کرده است: «[در نزدیکى عَکا] به دیهى رسیدیم که آن را اِعبِلین مىگفتند و قبر هود آنجا بود، به زیارت آن دریافتم. اندر حَظیره او درختى خَرتوت (خرنوب) بود و قبر عُزَیر النبى آنجا بود، زیارت آن کردم». همچنین گفته مىشود که مزار حضرت عزیر بر سر راه بیت المقدّس به دمشق قرار گرفته است.
طبق اقوال مختلف تاکنون، هیچ یک از مورّخان،
قبر حضرت عزیر نبى را در ایران ننوشتهاند و قبر عزیر نبى در عراق از شهرت بیشترى برخوردار است.
شخص مدفون در این بقعه: چنانچه اشاره شد، براساس نوشتة صندوق مرقد و شهرت محلّى، آرامگاه کنونى به عزیر نبى نسبت داده شده است. برخى از اهالى نیز این مکان را به امامزادهاى به نام عزیز انتساب مىدهند که با منابع موجود همخوانى دارد. زیرا پدر و اجداد سیّد عزیر نامى در قم و تفرش سکونت داشتهاند که نسب شریف او از قرار ذیل است:
سیّد عزیز بن أبى یعلى مهدى بن محمّد الزینبى بن حسین امیرکا بن على بن حسین بن عیسى الاکبر النقیب بن محمّد الازرق بن على العریضى بن امام جعفر صادق .
نخستین شخص از این خاندان که به قم مهاجرت نموده، على بن حسین بن عیسى الاکبر النقیب است، او ابتدا در رى ساکن بود، سپس به قم آمد و در این شهر از او؛ عبداللَّه و حسین همیرجه معروف به امیرکا به دنیا آمد. حسین، در قم با دختر ابوالحسن احمد بن على علوى ازدواج کرد و صاحب سه فرزند به اسامى؛ محمّد معروف به زینبى، حسن معروف به حسنویه و ابوالحسن على شد.
بنابراین، جدّ اوّل و جدّ دوّم امامزاده سیّد عزیز در قم به
دنیا آمده و از بزرگان این شهر به شمار مىرفتند. علماى انساب به اتّفاق براى محمّد بن حسین همیرجه، فرزندى به
نام ابویعلى مهدى ذکر مىنمایند که زیاده با حشمت و
سیّدى پرهیزگار و عابدى زاهد بود. او نقابت سادات قم،
تفرش و آبه را به عهده داشت و از قم به تفرش مهاجرت
کرد و در حدود سال 460 هـ . ق در تفرش وفات یافت
و آرامگاه او در این شهر به ابوالعلاء مشهور و یکى از زیارتگاههاى معتبر ایران است.
ابویعلى مهدى، در قم و تفرش صاحب دو پسر به نام مهدى و عزیز و چهار دختر به نامهاى: سیّده خدیجه خاتون، بریهه، سترک و فاطمه شد. سه تن از دختران او به همراه پدر به تفرش مهاجرت کردند. اما دختر بزرگ او سیّده خدیجه خاتون در قم ماندگار شد و با یکى از پسرعموهاى خود ازدواج نمود و در نیمه اوّل قرن ششم هجرى وفات یافت. آرامگاه او در روستاى خدیجه خاتون قم است.
سیّد عزیز در روستاى دینهگرد مىزیست و در حدود سال 522 هـ . ق وفات یافت و در این مکان دفن شد. در برخى از منابع نام وى سیّد عزیزى ذکر شده است. در شهرت محلّى به اشتباه به عزیر نبى اللَّه خوانده شده که در سالیان اخیر تصحیح شده است. متأسّفانه از همسر و تعداد فرزندان او اطّلاعى در دست نیست. خواهر مکرمهاش سیّد فاطمه خاتون در همین روستا داراى گنبد و بارگاه مىباشد. دو خواهر دیگر او به نامهاى سیّده بریهه و سترک در شهر تفرش مدفون بوده و آرامگاه آنان به بىبى ستین مشهور است.
بقعة امامزاده عزیز به شمارة 27869 و در تاریخ 01/09/1388 به ثبت آثار ملّى و تاریخى رسیده است
- ۴۸۶۲
- ادامه مطلب
