مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة این امامزاده در کنار بلوار حکیم الهى شهر سمنان و نزدیک میدان امام خمینى‏ (واقع شده و به مدفن پیر حسین علمدار، یکى از احفاد امام زین‏العابدین‏ (مشهور است.

نماى خارجى بقعه به صورت یک مکعّب مستطیل است که تمامى آن از آجر و خشت ساخته شده است. ایوان آرامگاه که متّصل به بقعه و رو به مشرق واقع است، تقریباً پنج متر بلندى به ارتفاع بقعه دارد.

قوس ایوان به صورت نیم دایره و داراى پشت بغل‏هاى ساده گچى است. خود حرم به صورت اتاقى مربّع شکل به طول و عرض پنج متر است که در وسط آن، ضریحى چوبین و نسبتاً قدیمى قرار دارد. در دو قسمت شمالى و شرقى، درهایى وجود دارد. در سمت جنوب نیز اتاق کوچکى جهت نگهدارى وسایل بقعه و احتمالاً براى سکونت خادم ساخته شده است. در سمت غرب، دو طاقنماى ساده دو طبقه دیده مى‏شود. در بالاى این قسمت در چهار گوش بنا، چهار فیلپوش به وجود آمده که قسمت بالاى آن به داخل محوّطه بنا به طرح دایره‏اى تبدیل شده و پاکار گنبد روى آن قرار گرفته است. گنبد به شکل مخروطى و داراى ساقه‏اى کوتاه است. نماى خارجى گنبد با کاشى‏هاى سفید پوشیده شده است. محیط گنبد از محاذى بام بیش از 16 متر و ارتفاع آن تا کف حرم هشت متر است.

نماى داخلى بقعه فاقد هرگونه تزیین خاصّى است و تنها طرح‏هاى صلیبى شکل از آجر درمیان حد فاصل فیلپوش‏ها و طاقنماها و در بین پوشش گچى مشاهده مى‏شود. تزیینات خارجى بقعه به جز گنبد، منحصر به کتیبه‏اى از کاشى لاجوردى است که بر فراز در ورودى شمالى بقعه به خط ثلث به چشم مى‏خورد. در سمت جنوب بقعه، آثار چند پله مخروبه دیده مى‏شود که بام را به کوچه متصل مى‏کرده که قسمت پایین آن از بین رفته است. آرامگاه میرزا مهدى یاهو در جوار مقبره پیر حسین علمدار قرار دارد. بناى اصلى این بقعه به نظر مى‏رسد مربوط به دوره مغول باشد.

این بنا به شماره 1941 و در تاریخ 10/1/1376 به ثبت آثار تاریخى رسیده است.

در خصوص نسب و تاریخ زندگانى مدفون این آرامگاه مرحوم صنیع الدوله در کتاب مطلع الشمس جلد سوّم مى‏نویسد: «بیرون از دروازه عراق مقبره‏اى است، گویند این بقعه متعلّق به پیر حسین، علمدار حضرت رضا (مى‏باشد».

عدّه‏اى معتقدند که در هنگام مسافرت حضرت رضا (از مدینه به مرو، در سال 198 هجرى قمرى، پیر حسین علمدار نیز جزو ملتزمین رکاب ایشان بوده و وقتى به سمنان مى‏رسند پیر حسین علمدار فوت مى‏کند و در محل کنونى دفن مى‏شود.

عدّه‏اى دیگر را عقیده بر این است که علمدار یکى از مجاهدان و سرداران ملّى سمنان در موقع حمله مغول به شهر سمنان مى‏باشد و مى‏گویند: هنگامى که خبر حمله سپاه ویرانگر و خونخوار مغول از طرف دامغان به سمنان مى‏رسد، پیر حسین علمدار به اتّفاق پیر نجم‏الدّین دادبخش، کفن پوشیده و مردم را به دفاع تشویق نمودند و خود پیشاپیش مردم به حرکت در آمدند، ولى مقاومت دلاورانه مردم شهر در هم شکست و مغولان پس از ورود به شهر به قتل عام مردم بی‌گناه مشغول شدند. در این میان پیر علمدار و پیر نجم به شهادت مى‏رسند و بعد از عزیمت مغول به سوى خوار (گرمسار)، افرادى که از قتل عام جان سالم بدر برده بودند، جنازه پیر حسین علمدار را جلوی دروازه عراق و جسد پیر نجم‏الدّین را در دروازة خراسان دفن کردند و آرامگاه‌هایى بر تربت آن‌ها ساختند».

لیکن چنان که از کتیبة شمالى نماى خارجى بقعه علمدار مستفاد مى‏گردد. پیر حسین یکى از نواده‏هاى امام زین العابدین‏ (مى‏باشد و با توجّه به این که سمنان در زمان خلفاى عبّاسى پناهگاه سادات سجّادى بوده، این ادّعا بیشتر مقرون به صحّت است. به طوریکه مرحوم آیت اللَّه علّامه حائرى در 29 صفرالمظفّر 1373 از کتاب مستطاب بحرالانساب در شجره امامزاده زکریا (فرمودند: علمدار فرزند حسین اصغر ابن امام زین العابدین‏ (است و از طرفى دیگر در زیارتنامه موجود در امامزاده که مفاد آن در سنه 29 صفر المظفّر 1385 هجرى قمرى به تأیید حضرت آیت اللَّه علّامه حائرى رسیده نام صاحب بقعه را امامزاده علمدار (فرزند حسین اصغر ذکر کرده و بارگاه حضرت حسین اصغر که فرزند حضرت امام زین العابدین (مى‏باشد در شهرستان سبزوار است.

در سالیان اخیر جلوى ایوان و درِ ورودى ضلع جنوبى بقعه پیش فضاى مناسبى به ابعاد 40×15 توسّط هیئت امناء تسطیح و درختکارى شده و در کنار آن نیز ضمن پیش بینى سرویس‏هاى دستشویى با گذاشتن منبع مناسب و موتور برق نسبت به تأمین آب و برق زائران اقدام شده است.