مزارات ایران و جهان اسلام

این قعله بر بالاى یک تپه سنگى در دهستان طارم قرار دارد و دسترسى به آن جز از سمت شمال، بسیار دشوار است. سفید رود از جانب جنوبى این قلعه مى‏گذرد و آن سوى رود، رشته ارتفاعاتِ بلندِ سنگى، سر به آسمان کشیده‏اند. بناى اصلى قلعه در بالاى کوه قرار دارد و بخشى از شیب آن راکه
به طرف جنوب مى‏باشد، دربر مى ‏گیرد.

در حال حاضر از دیوارهاى قلعه، گذشته از دیوار اصلى در بالا، قسمتى نیز در دامنه شمالى  پابرجاست. این بخش از دیوار که بر روى یک رگه سنگى استوار شده است، به این خاطر به وجود آمده تا در مسیر دسترسى به قلعه، از این سو که راحت‏تر از جانب دیگر است، مانعى به وجود آمده باشد و امکان نفوذ به قلعه را سد ساخته باشند. باید دانست که در دوران آبادانى این قلعه، چنان که ناصر خسرو نقل نموده، قلعه مزبور داراى سه دیوار تو در تو بوده است.

بخش اصلى قلعه داراى طرح کاملاً منظم نیست؛ زیرا دیوار قلعه به
تبعیّت از صخره‏هاى کوه و پیش آمدگى و پس رفتگى آن به وجود آمده
است. با این حال، طرح کلى آن نزدیک به شکل مستطیل است.

در حال حاضر، سالم‏ترین بخش قلعه، دیوار شمالى آن است که از سه
قسمت تشکیل شده است. قسمت اوّل، سمت چپ و جانب شرقى دیوار
است که به صورت دیوار بلندى محصور میان دو برج مدور سالم خودنمایى
مى‏کند. برج‏ها و دیوار با سنگ‏هاى لاشه و ملاط گچ ساخته شده‏اند و ارتفاع
آن‏ها به 8 متر مى‏رسد. در جریان بناى دیوار و برج‏ها، براى جلوگیرى از فرو
ریختن آن‏ها، و هم این که برپا داشتن دیوار و برج‏ها به صورت منظم و مرتب
صورت پذیرد، در فاصله‏هاى یک مترى یک کلاف چوبى در تنه بنا به کار
برده‏اند که از دور به صورت یک رج سنگ دیده مى‏شود. در بناى دیوار قلعه،
گاه به گاه، آجر نیز به کار رفته و این بیش‏تر مربوط به قسمت‏هاى بالاى دیوار
است که به احتمالى، مربوط به تعمیرات بعدى بناست.

برج‏هاى دوگانه که در قسمت بالا جاى گرفته‏اند، داراى پنجره‏هاى بلند
مستطیل شکلى با قوس تیزه دار هستند، و بیش‏تر براى نگهبانى پایین قلعه
مورد استفاده قرار مى‏گرفته‏اند. ساختمان قسمت سمت راست یا غربى
دیوار قلعه با دیوار جانب شرقى بسیار تفاوت دارد. در این قسمت از وجود
برج‏هاى مدور خبرى نیست، و تنها دیوارى صاف وجود دارد که
ساختمان‏هاى این گوشه قلعه را در بر گرفته است. بناى این قسمت از دیوار
از نظر موقعیّت حایز اهمیّت است؛ زیرا که بر فراز یک صخره کاملاً عمودى
برپا گردیده که سفید رود از پاى آن مى‏گذرد و موقعیّت آن، چنان است که به
هیچ وجه امکان تسلّط بر این قلعه از این سو میسّر نیست.

با توصیفى که تاریخ نگاران قدیم از این قلعه نموده‏اند، مى‏توان گفت که
این قلعه هم چون بسیارى از دژهاى کوهستانى منطقه، تنها کارکرد دفاعى و
نظامى نداشته، بلکه منظور اصلى از بناى آن، سکونت بوده است.

بر روى زمین‏هاى اطراف قلعه تا مسافتى بسیار، قطعه‏هاى فراوان سفال
پراکنده است. سفالینه‏هاى مزبور همگى مربوط به دوره‏هاى پس از
اسلام هستند.