مزارات ایران و جهان اسلام

این گنبد باشکوه در 36 کیلومترى جنوب شرقى شهر زنجان و 4 کیلومترى جادة قزوین ـ زنجان در شهر سلطانیه واقع شده است. ساختمان بقعه، بنایى عظیم و ممتاز است که در وسط شهر قدیمى سلطانیه بنا گردیده است. در خصوص تاریخچه شهر سلطانیه و گنبد با عظمت آن مى‏خوانیم: هنگامى که ارغون خان ـ پسرآباقاخان ـ چهارمین ایلخان مغول بر اریکه سلطنت تکیه زد، تصمیم گرفت در محل سلطانیه فعلى شهرى بنا کند. لذا دستور داد «قلعه‏اى که دور باروى آن 12 هزار گام باشد، از سنگ تراشیده بسازند».

بقعة امامزاده عبدالله که برخى او را امامزاده قاسم نیز مى‏خوانند در یک کیلومترى غرب شهر سلطانیه قرار گرفته و اطراف آن را باغات و مزارع پوشانیده است و به امامزاده کهریز مشهور است.

شالودة این بقعه ابتدا بر روى سنگ سبز تراشیده که قابل مقایسه با سنگ‌هاى تاریخى سلطانیّه است قرار گرفته و سپس تاروپود بنا را آجر تشکیل مى‏دهد. پلان بنا چند ضلعى منتظم و زیبائى است که سقف آن را با گنبدى عرقچینى نیمه بلند پوشش داده‏اند. در بدنه گنبد چهار محراب زیبا تعبیه شده و بدین سان قداست فضاى شبستان را افزایش مى‏دهد. در وسط این محوّطه قبر امامزاده به چشم مى‏خورد که فاقد ضریح و سنگ قبر است. این بنا را مى‏توان در ردیف آثار ساختمانى اواخر دوران ایلخانى تا اوایل صفویّه طبقه‏بندى نمود.

آرامگاه ملاحسن در حدود 5/2 کیلومترى مغرب شهر سلطانیه قرار دارد و مدفن یکى از علماى حکمت الهى است که به قولى در دورة ایلخانى و به قول دیگر در دورة صفویّه زندگى مى‏ کرده است.

بناى مقبره در اصل در وسط حیاطى قرار داشته و با دیوارى محصور مى‏شده که بقایاى دیوار و تأسیسات ورودى آن برجاى مانده است. بناى مقبره از بیرون هشت‏ضلعى و از داخل، مربّع است. طول اضلاع اصلى هشت ضلعى، 30/8 و طول اضلاع فرعى، 75/5 متر است. اضلاع بزرگ داراى ایوان‏هاى وسیعى هستند که از طریق راه پلّه‏هایى به غرفه‏های طبقه دوّم دسترسى پیدا مى‏کنند. در اضلاع فرعى نیز غرفه‏هاى دو طبقه ساخته شده است. تمامى ایوان‏ها و غرفه‏ها توسّط دهلیزى به همدیگر مرتبط مى‏شوند.