مزارات ایران و جهان اسلام

علّامه نسّابه سیّد محمّد کاظم یمانى موسوى از اعلام قرن نهم هجرى مى نویسد:

از نسل محسن بن محمّدالاکبر بن امام جعفر صادق(علیه السلام) در گیلان حکومت نموده اند که از فرزندان جلال الدّین مشهور به اشقر است. وى بدعقیده بود و راى فلاسفه در پیش داشت. جمع کثیرى از ایشان در ایّام خوارزمشاه به آتش کشیده شدند و این واقعه در سال 554 هـ . ق بوده است.

وى اضافه مى کند نسب شخصى که الان (قرن نهم) در گیلان حکومت مى کند و از نسل سیّد جلال الدّین اشقر است نمى دانم اما امیرمازندران به من گفت: شخصى که الان در آنجا حکمرانى دارد و از فرزندان اشقر است، مردى صالح العقیده و زیدى المذهب است.^([2])

قیام وى پس از قیام اشرف بن زید الحسنى معروف به سیّدجلال الدّین اشرف است که گاهى این دو با هم اشتباه گرفته مى شوند. بهرحال نسبت فوق خالى از اشتباه نیست. زیرا محمّد الاکبر بن امام جعفرصادق(علیه السلام)فرزندى بنام محسن نداشته تا از او سیّد جلال الدّین اشقر بوجود آید. ظاهرا در سلسله مراتب نسب او اشتباهى رخ داده است.

نهضت على بن محمّد حسنى (560 هـ . ق)

در اواسط سال 560 هـ . ق سیّدى شجاع و دلیر در گیلان قیام کرد که نام وى على بن محمّد حسنى بود و به سیّدعلى غزنوى شهرت داشت. زیرا وى از غزنه خراسان به مازندران و از آنجا به گیلان مهاجرت کرد و پس از دعوت مردم به خویش، زمام امور را در گیلان به دست گرفت. در کتاب اخبار ائمة الزیدیّه درباره وى چنین آمده است:

«اقام المعروف و ازال المناکر و قمع اهلها و أشاد بذکر العدل و دفن الجور و سار بسیرة حسنة ممدوحة. و کان فى اصوله و فروعه على مذهب زیدبن على(علیه السلام) و لم یدع إلامامة لنفسه»^([3])

او اقامه معروف و نهى از منکر مى کرد و به ارشاد اهالى آنجا همّت مى گماشت و عدالت را در آنجا بسط داد و جور و ستم را از بین برد و روش خوب و پسندیده اى را برگزید و در اصول و فروع اعتقادیش بر مذهب زید بن على(علیه السلام) بود. مذهب زیدى داشت. اما خود دعوى امامت نداشت.

وى ادامه مى دهد که در زمان او سیدى دیگر از طبرستان به گیلان مهاجرت کرده و در آنجا نهضتى به راه انداخته و مى نویسد: سیّد مذکور وى را به امامت دعوت کرد. اما سیّدعلى غزنوى به جهت برخى از افعال وى، از او روى گردان بود. متأسّفانه از تاریخ درگذشت و محل دفن او در منابع موجود ذکرى به میان نیامده است.