مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة با شکوه این امامزاده در قلب روستاى خرق و در میان گلزار شهداى این روستا، در 59 کیلومترى جنوب غربى شهر فاروج واقع شده و به شاهزاده عبدالرحمن مشهور است.

ساختمان بقعه، بنایى قدیمى و بجا مانده از دورة صفویّه است که شامل ایوان، گنبد، ضریح و صحن مى‏باشد. ایوان بقعه در جانب جنوب شرق واقع شده و ابعاد آن 5/4×20/1 و ارتفاع 5 متر با طاق جناقى است که دربى آهنى به داخل شبستان دارد. پس از عبور از درِ ورودى، به شبستان کوچکى به ابعاد 2×7 متر مى‏رسیم که داراى طاقهاى رومى و قوسى است و در بالاى آن یک پنجره مشبک گچى تعبیه شده است. در سمت راست مدخل، زیارت نامه‏اى به خط هاشم حسینى نژاد به تاریخ 22 بهمن ماه 1363 بر دیوار بقعه نصب مى ‏باشد.

اصل بنا به شکل مستطیل و به ابعاد 11×8 متر است که شالوده آن با سنگ لاشه و گچ و گل ساخته شده و در سالیان اخیر جهت استحکام بنا از سیمان استفاده شده است. در جانب شرق بقعه راه پلّه‌ای با 7 پلّکان جهت ارتباط به پشت بام تعبیه شده است.

بقعه از داخل به صورت هشت ضلعى است که هر یک از چهار ضلع اصلى آن حدود 3 متر است. چهار زاویة بنا را با ایجاد یک طاقنما یک مترى به هشت ضلعى تبدیل نموده‏اند. ارتفاع این طاقنماهای صفّه گونه به بیش از 20/3 متر مى‏رسد که با کمک گوشواره‏هایى به دایره تبدیل شده و سرانجام گنبد بنا را بر آن استوار ساخته‏اند.

گنبد خانه، پلان چلیپایى دارد و گنبد دو پوش مدوّر آن 12 متر از سطح زمین ارتفاع دارد. این گنبد از داخل به صورت عرقچینى به قطر 6 و ارتفاع 4 متر و از خارج به صورت شلجمى به ارتفاع بیش از 5/6 متر مى‏باشد. زیر پوسته پایین گنبد و فیلپوش‏ها با گچ کاربندى و گاه مقرنس کارى شده و بخشى از طاق‌نماهاى داخل به رنگ آبى و با طرح‏هاى گیاهى مختلف به سبک محلّى نقّاشى شده است که بر اثر رطوبت زیادِ منطقه بخشهایى از آن از بین رفته است. در ساقة گنبد تعداد چهار پنجره جهت نورگیرى و تهویّه هوا طرّاحى شده که ظاهراً قبلاً
چوبى مشبّک بوده است. نماى خارجى گنبد با سیمان سفید پوشش یافته است.

در وسط بقعه، صندوق گهواره‏اى بسیار زیبایى نصب است که داراى قاب و آلت کارى است و ابعاد آن 5/2×5/1 متر مى‏باشد. ضخامت دیوار اتاق مرقد، قریب به 2 متر است تا بتواند گنبد عظیم بنا را تحمّل کند. در شرق صحن بقعه، حسینیه بزرگى با زیر بناى حدود 300 متر قرار دارد که از آن به عنوان کتابخانه استفاده مى‏شود. مقابل ایوان بقعه، تعداد 11 شهید دوران دفاع مقدّس دفن شده‏اند. در صحن بقعه، علماء و خطباء زیادى دفن شده‏اند که من جمله آنان؛ مرحوم حاج شیخ عبدالعلى حیدرزاده فرزند مرحوم ملاحیدر، متوفّاى 1346 هـ . ش است که از خطّاطان قرآن کریم و نیز از معلّمان قرآن بوده است. همچنین قبر ملا محمّد ابراهیم نژاد فرزند ملا محمّد، متوفّاى 1335 هـ . ش که پنجاه سال به تعلیم قرآن در این روستا اشتغال داشت، قرار دارد. نیز قبر مرحوم حاج ملا على معینى فرزند نقد على، متوفّاى 1264 هـ . ق که از اساتید قرآن بود و قبر حاج ملا غلام حسن مدرسى و مرحوم حاج سیّد حیدر رحمانى و حاج ملا محمّد حسین بهرام زاده از دیگر مدفونین در صحن امامزاده است. این بقعه داراى موقوفاتى جهت تعمیراتِ امامزاده است که از جمله آن باغ گردو و باغ میوه موجود در هیمن روستا است. این بنا به شماره 5946 و در تاریخ 8/5/1381 در فهرست آثار ملّى به ثبت رسیده است.

در کتاب اترکنامه، تاریخ جامع قوچان، امامزاده عبدالرحمن را فرزندِ بلافصل امام هفتم‏‰ و برادر امام رضا‰ معرّفى نموده است. در همین کتاب مزار دیگرى با همین نام و نسب که معروف به امام باد است و در بین کوه‏هاى اینچه و دُر بادام قرار دارد، به فرزندِ امام موسی کاظم‰ معرّفى شده است.

در تابلویى که بر دیوار بقعه نصب است، نسب امامزاده و تاریخچه آن به شکل اغراق‏آمیزى نگاشته شده که اشاره‌ای به نحوة مهاجرت عبدالرحمن بن موسی‰ به فاروج دارد.

داستان فوق که از کتاب بحرالانساب اقتباس شده، فاقد مستندات تاریخی است و اغراق زیادی نیز در آن صورت گرفته است. از آنجایی که هیچ گزارشی از مهاجرت عبدالرحمن بن موسی‰ به خراسان در کتب معتبر انساب به ثبت نرسیده، لذا نمی‌توان ادّعای صاحب کتاب بحرالانساب را که با اغراق آمیخته است پذیرفت.

سیّد ابوطالب مروزی نسّابه از سکونت فرزندان سیّد اسحاق بن ابراهیم بن موسی ابی سبحة بن ابراهیم المرتضی بن امام موسی کاظم‰ در خراسان و ماوراء النهر خبر داده و فرزندِ نوادة او حسین فاطوسة بن احمد بن اسحاق را در اصفهان و خراسان ذکر نموده است.

سیّد ضامن بن شدقم حسنی، برای حسین بن احمد بن اسحاق، پنج فرزند به اسامی؛ ابو محمّد علی، ابوالحسن عزیزی، عبدالرحمن، جعفر و عباس ذکر نموده است. همین مطلب را سیّد ابو سعیده موسوی نوشته و برای سیّد عبدالرحمن یک فرزند به نام سیّد جعفر ذکر نموده که از او سادات زیادی به وجود آمده است. به اعتقاد برخی از محقّقین، شخصیّت مدفون در این بقعه، سیّد عبدالرحمن بن حسین بن احمد بن اسحاق بن ابراهیم بن موسی ابی سبحة بن ابراهیم المرتضی بن امام موسی کاظم‰ می‌باشد که سیّدی بسیار جلیل القدر و عظیم الشأن بود.

پدر بزرگوار و جدّ او احمد بن اسحاق در قم می‌زیسته و در بقعة شاهزاده حمزة مدفون در خیابان آذر شهر قم صاحب گنبد و بارگاه می‌باشند و به جلالت قدر و عظمت شأن متّصف بودند.